Rối loạn tiền đình là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị

Rối loạn tiền đình là một tình trạng gây ra những triệu chứng khó chịu như chóng mặt, buồn nôn và mất thăng bằng. Nhiều người thường nhầm lẫn rối loạn tiền đình với các bệnh lý thông thường khác, dẫn đến việc không điều trị kịp thời. Chính vì vậy, việc nhận diện và điều trị đúng cách là rất cần thiết để ngăn chặn các hệ lụy lâu dài do bệnh gây ra.

Rối loạn tiền đình là gì?

Rối loạn tiền đình là một dạng rối loạn khả năng giữ thăng bằng do bộ máy tiền đình và thần kinh trung ương bị ảnh hưởng. Người mắc bệnh thường cảm thấy hoa mắt, chóng mặt, đôi khi kèm theo triệu chứng như ù tai và buồn nôn. Chúng không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng đến khả năng lao động, đòi hỏi sự chú ý về chăm sóc và điều trị càng sớm càng tốt.

Cơ quan tiền đình nằm ở phía sau của ốc tai giúp duy trì thăng bằng cho cơ thể. Dây thần kinh số 8 bao gồm phần ốc tai và phần tiền đình, giúp truyền tải thông tin từ tai đến não. Nếu có tổn thương ở dây thần kinh này cùng động mạch cung cấp máu cho não, quá trình truyền dẫn thông tin sẽ bị rối loạn, khiến cơ thể không giữ thăng bằng, gây ra triệu chứng khó chịu như chóng mặt và loạng choạng.

Trong xã hội hiện đại, rối loạn tiền đình đang trở nên phổ biến ở những người trên 40 tuổi, trong đó khoảng 35% ghi nhận tình trạng này. Bệnh lý này cũng thường gặp nhiều hơn ở phụ nữ và những người sống trong môi trường ồn ào, ít vận động. Điều đáng lưu ý là tình trạng này đang có xu hướng trẻ hóa, ảnh hưởng đến nhiều đối tượng trong cuộc sống hàng ngày.

Các loại rối loạn tiền đình

Hệ thống tiền đình bao gồm tai trong và não chịu trách nhiệm duy trì thăng bằng cơ thể. Khi bộ phận này gặp trục trặc, người bệnh thường khó di chuyển, làm việc và thậm chí là sinh hoạt hàng ngày. Việc tìm hiểu rõ các loại rối loạn tiền đình giúp bệnh nhân biết nhận diện tình trạng bệnh và cách xử lý kịp thời.

• Rối loạn tiền đình ngoại biên: Thường gặp nhất chiếm tới 90% – 95% các trường hợp do tổn thương dây thần kinh tiền đình, tai trong gây ra. Người bệnh thường bị chóng mặt đột ngột khi thay đổi tư thế, lắc đầu, ngồi dậy nhưng vẫn có thể di chuyển bình thường. Tuy nhiên, khi rối loạn này trở nặng, bệnh nhân có thể bị nôn ói, ù tai, mất thăng bằng dẫn đến ngã. Đây là dạng rối loạn dễ điều trị nếu phát hiện sớm.

• Rối loạn tiền đình trung ương: Loại này hiếm gặp nhưng phức tạp hơn, do tổn thương ở các phần não liên quan đến hệ tiền đình. Người mắc bệnh này thường cảm thấy choáng váng, khó đi lại và kém tập trung. Các triệu chứng đi kèm với mất phối hợp động tác, nhìn đôi và khó nói. Nguyên nhân của tình trạng này có thể là tai biến mạch máu não, u não nên cần được điều trị kịp thời.

Bên cạnh hai loại phổ biến trên, còn có các dạng rối loạn tiền đình khác:

• Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV): Tình trạng xảy ra do sự di chuyển sai chỗ của các tinh thể canxi trong tai, gây ra cảm giác quay cuồng khi thay đổi tư thế.
• Bệnh Ménière: Xuất hiện với các cơn chóng mặt, ù tai và mất thính lực do sự tích tụ chất lỏng trong tai trong.
• Viêm dây thần kinh tiền đình: Loại này gây chóng mặt đột ngột và khó đi lại, thường do nhiễm trùng virus.
• Viêm mê đạo: Đây là một dạng nhiễm trùng tai trong, gây ra đau tai, chóng mặt và có thể kèm theo sốt.

Triệu chứng của rối loạn tiền đình

Những triệu chứng của rối loạn tiền đình thường phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chứng bệnh. Mỗi cá nhân đều sẽ có những biểu hiện khác nhau khi gặp phải rối loạn này.

Các triệu chứng chính của rối loạn tiền đình:

• Chóng mặt, cảm thấy như đang quay cuồng hoặc mất phương hướng
• Mất thăng bằng, di chuyển trở nên khó khăn, cần phải bám víu vào người khác hoặc vật bên cạnh
• Rối loạn thính giác biểu hiện qua triệu chứng ù tai và giảm khả năng nghe

Các triệu chứng thể chất khác bao gồm:

• Thấy khó khăn khi đứng và ngồi thẳng do cảm giác chao đảo
• Buồn nôn hoặc nôn, có cảm giác khó chịu
• Nhìn mờ, hoa mắt và nhạy cảm với ánh sáng
• Mất ngủ, mệt mỏi và khó tập trung
• Tim đập nhanh, hồi hộp, cảm giác lo lắng quá mức
• Rung giật nhãn cầu không kiểm soát, giảm khả năng tập trung
• Dáng đi không vững, thường đi theo hình zic zắc hoặc không theo đường thẳng

Nguyên nhân gây rối loạn tiền đình

Tìm hiểu rõ những nguyên nhân của rối loạn tiền đình không chỉ giúp nâng cao nhận thức về tình trạng này mà còn hỗ trợ việc phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

• Lão hóa: Khi tuổi tác tăng, các cấu trúc bên trong tai có thể suy yếu, làm giảm khả năng nhận và truyền tín hiệu cân bằng đến não, dẫn đến dễ mất thăng bằng hơn.
• Chấn thương đầu: Những chấn thương từ tai nạn gây tổn thương đến tai trong, các phần não liên quan đến hệ thống tiền đình.
• Viêm: Viêm ở tai trong thường do nhiễm trùng virus hoặc vi khuẩn có thể làm hỏng các cơ quan và dây thần kinh liên quan đến sự cân bằng. Điều này gây ra sự gián đoạn trong việc truyền tín hiệu về vị trí cơ thể.
• Khối u: Sự hiện diện của các khối u lành tính hay ác tính đều tác động đến các dây thần kinh giữ vai trò duy trì thăng bằng, dẫn đến triệu chứng chóng mặt hoặc loạng choạng.

• Bệnh tự miễn: Mặc dù không phổ biến, nhưng các bệnh tự miễn có thể khiến hệ miễn dịch tấn công tai trong làm khả năng giữ thăng bằng của người bệnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Rối loạn tuần hoàn máu: Tình trạng tắc động mạch, co thắt động mạch ở vùng cổ có thể làm giảm lưu lượng máu đến tai trong, não bộ nên góp phần gây ra các vấn đề về cân bằng.
• Sử dụng thuốc giảm đau kéo dài: Một số loại thuốc giảm đau nếu được sử dụng lâu dài có thể gây tổn thương đến tai trong, dẫn đến việc rối loạn trong quá trình truyền tín hiệu thăng bằng.
• Tiếp xúc với độc tố: Việc tiếp xúc lâu dài với những hóa chất độc hại trong môi trường như chì gây tổn thương đến tai trong, làm gia tăng nguy cơ mắc rối loạn tiền đình.

Yếu tố nguy cơ rối loạn tiền đình

Nhiều yếu tố nguy cơ có thể làm khởi phát hoặc nặng thêm các triệu chứng, từ thay đổi trong môi trường sống đến thói quen sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là một số yếu tố nguy cơ rối loạn tiền đình cần được lưu ý:

• Tuổi tác: Ước tính rằng khoảng 35% người trên 40 tuổi gặp phải tình trạng này.
• Tiền sử bị chóng mặt: Nếu đã từng trải qua các cơn chóng mặt, khả năng cao sẽ tiếp tục gặp phải triệu chứng tương tự trong tương lai.
• Thiếu ngủ: Ngủ không đủ giấc làm tăng mức độ căng thẳng dẫn đến tăng nguy cơ gặp phải các triệu chứng rối loạn tiền đình.
• Chuyển động đầu đột ngột: Những thay đổi tư thế nhanh chóng như khi nằm ngửa trên giường gây ra cảm giác choáng váng và làm tình trạng tồi tệ hơn.
• Thực phẩm và đồ uống: Một số loại thực phẩm và đồ uống chứa caffeine, alcohol có thể kích thích và làm tăng các triệu chứng chóng mặt.
• Thay đổi trong môi trường: Bước vào một không gian đông đúc, bị kích thích bởi ánh sáng mạnh là yếu tố kích hoạt cho các triệu chứng rối loạn tiền đình.

Tác hại của rối loạn tiền đình

Một trong những vấn đề lớn nhất do rối loạn tiền đình gây ra là nguy cơ té ngã. Đặc biệt đối với người cao tuổi, tình trạng này có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng như gãy xương, chấn thương đầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, khoảng 20 – 30% người lớn tuổi ở Hoa Kỳ bị té ngã gặp phải chấn thương này và nguy cơ tăng cao ở những người trên 60 tuổi.

Ngoài ra, một số loại rối loạn liên quan đến hệ thống tiền đình nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến tình trạng mất thính lực, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và chất lượng cuộc sống.

Bên cạnh đó, các triệu chứng của rối loạn tiền đình cũng có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần. Nhiều người bệnh cảm thấy khó thực hiện các hoạt động hàng ngày từ lái xe đến đi bộ, dẫn đến lo lắng và trầm cảm.

Biện pháp chẩn đoán rối loạn tiền đình

Khi có triệu chứng rối loạn tiền đình, cá nhân nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng (ENT) để được tư vấn. Ngoài ra, cũng có thể tham khảo ý kiến từ chuyên gia thính học tiền đình, bác sĩ thần kinh, chuyên gia vật lý trị liệu. Những chuyên gia này sẽ giúp người bệnh hiểu rõ nguyên nhân gây ra triệu chứng và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Để chẩn đoán rối loạn tiền đình, một số xét nghiệm có thể được thực hiện bao gồm:

• Kiểm tra tiền đình: Đánh giá cách các cơ quan tiền đình hoạt động để duy trì sự cân bằng.
• Kiểm tra thính lực: Kiểm tra mất thính lực hoặc các triệu chứng liên quan.
• Xét nghiệm hình ảnh: Thực hiện chụp MRI hoặc chụp CT để kiểm tra cấu trúc tai trong, não.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến tai trong.
• Xét nghiệm điện: Đo chuyển động của mắt bằng các điện cực nhỏ để phát hiện rối loạn chức năng tiền đình.
• Xét nghiệm xoay vòng: Đánh giá hoạt động của mắt và tai bằng cách sử dụng kính video, điện cực.
• Xét nghiệm âm ốc tai: Đo sự đáp ứng của tế bào lông trong ốc tai với âm thanh từ loa nhỏ.
• Kiểm tra lâm sàng: Đánh giá sự cân bằng và chuyển động của cơ thể qua một bài kiểm tra có cấu trúc.

Cách điều trị rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình có thể gây ra những triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng này.

Thuốc

Để điều trị rối loạn tiền đình, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát triệu chứng hoặc điều trị nguyên nhân gây ra tình trạng này.

• Những loại thuốc như kháng sinh có thể giúp loại bỏ nhiễm trùng
• Thuốc lợi tiểu giúp giảm tình trạng tích tụ chất lỏng trong tai
• Thuốc chống buồn nôn, thuốc kháng histamine cũng thường được sử dụng để giảm cảm giác say tàu xe
• Thuốc tăng tuần hoàn não được chỉ định dùng sau giai đoạn cấp như betahistin (Betaserc), almitrin – raubasin (Duxil)
• Thuốc ức chế kênh canxi có tác dụng chọn lọc mạch máu não để cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho hệ thống tiền đình với flunarizin (Sibelium), cinnarizin (Stugeron)

Quy trình định vị lại ống tai

Nếu người bệnh bị chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV), bác sĩ có thể hướng dẫn thực hiện quy trình định vị lại ống tai. Phương pháp này bao gồm một chuỗi các động tác di chuyển đầu và cổ nhằm đưa các tinh thể trong tai trở lại vị trí ban đầu để giảm triệu chứng chóng mặt.

Phẫu thuật

Khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng. Quy trình này thường được thực hiện để điều trị các nguyên nhân nghiêm trọng gây rối loạn tiền đình như u dây thần kinh số 8. Mục tiêu của phẫu thuật là phục hồi chức năng và ổn định tình trạng của tai trong.

Phục hồi chức năng

Liệu pháp phục hồi chức năng tiền đình giúp cải thiện khả năng cân bằng và kiểm soát triệu chứng chóng mặt. Chuyên gia sẽ hướng dẫn thực hiện các bài tập nhằm kích thích hệ thống tiền đình để não bộ nhận biết và xử lý tín hiệu từ cơ thể.

Các bài tập phục hồi chức năng có thể bao gồm:

• Tập giữ thăng bằng bằng cách đứng một chân
• Đi bộ trên đường thẳng hoặc theo đường zigzag
• Thực hiện bài tập Epley để tái định vị các tinh thể trong tai
• Tập các bài tập về mắt để cải thiện khả năng phối hợp giữa mắt và tai
• Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng để tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện sự phối hợp
• Thường xuyên lên xuống cầu thang
• Hỏi bác sĩ khi nào có thể lái xe an toàn
• Học cách sử dụng gậy, xe tập đi

Cách phòng ngừa rối loạn tiền đình

Việc chủ động phòng ngừa không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc phải rối loạn tiền đình mà còn bảo vệ sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để có thể duy trì sự cân bằng cho một sức khỏe tốt:

• Thay đổi lối sống bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt hàng ngày
• Luôn mang theo thuốc cần thiết bên mình để đối phó kịp thời với các triệu chứng
• Dành thời gian nghỉ ngơi khi cảm thấy có dấu hiệu chóng mặt
• Tránh tham gia vào các hoạt động có nguy cơ cao gặp phải rối loạn nếu không chắc chắn về sự an toàn
• Cắt giảm lượng caffeine và rượu trong chế độ ăn uống để tránh kích thích không cần thiết
• Tập các bài tập phục hồi chức năng tiền đình để cải thiện khả năng phối hợp cơ thể
• Luyện tập thể dục đều đặn để duy trì sức khỏe và tăng cường lưu thông máu
• Cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi để giảm áp lực cho cơ thể
• Có chế độ dinh dưỡng hợp lý với nhiều rau củ quả và hạn chế thực phẩm chiên xào
• Uống đủ nước khoảng 1,5 – 2 lít mỗi ngày để cơ thể hoạt động hiệu quả
• Tránh để bản thân bị stress trong cuộc sống hàng ngày, luôn giữ cho tâm trạng thoải mái
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn tiền đình
• Tránh đọc sách, sử dụng điện thoại khi đang di chuyển trên phương tiện công cộng
• Đội mũ và mang kính mát để bảo vệ mắt khỏi ánh sáng nếu chúng nhạy cảm
• Hạn chế việc thay đổi tư thế đột ngột, quay cổ mạnh để tránh chấn thương

Câu hỏi thường gặp về chứng rối loạn tiền đình

Từ những cơn chóng mặt bất ngờ đến cảm giác mất thăng bằng, rối loạn tiền đình khiến người bệnh cảm thấy lo lắng về các hoạt động thường nhật. Dưới đây là những câu hỏi thường gặp có thể giải đáp thêm thắc mắc của mọi người về tình trạng này và cách quản lý nó hiệu quả.

1. Rối loạn tiền đình có chữa dứt điểm được không?

Bệnh có thể được chữa khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Quan trọng là người bệnh cần thăm khám chuyên khoa để xác định nguyên nhân và tuân thủ phác đồ điều trị.

2. Đàn ông có bị rối loạn tiền đình không?

Có, rối loạn tiền đình không phân biệt giới tính. Nam giới thường chịu nhiều áp lực trong công việc và cuộc sống, điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

3. Rối loạn tiền đình nên nằm gối cao hay thấp?

Người bị rối loạn tiền đình nên nằm gối ở độ cao vừa phải để cải thiện tuần hoàn máu và giảm nguy cơ tái phát triệu chứng chóng mặt.

4. Bị rối loạn tiền đình có nên tập yoga?

Tập yoga là cách có thể giúp cải thiện thăng bằng và giảm triệu chứng chóng mặt. Tuy nhiên, trong thời điểm đang bị cơn chóng mặt nặng, không nên tập.

5. Rối loạn tiền đình có truyền nước được không?

Có, việc bù nước điện giải qua đường truyền là cần thiết trong trường hợp bệnh nhân rối loạn tiền đình bị mất nước do chóng mặt, nôn mửa.

Rối loạn tiền đình là một tình trạng không thể xem nhẹ, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động và thăng bằng của cơ thể. Một lối sống lành mạnh cùng việc kiểm soát bệnh lý sẽ giúp người bệnh duy trì cân bằng trong cả sức khỏe và cuộc sống.

Có thể bạn quan tâm:

• Mẹo dùng rau ngải cứu chữa rối loạn tiền đình đơn giản tại nhà
• 12 viên uống trị rối loạn tiền đình của Nhật được đánh giá tốt

Các nguồn tham khảo:

• vinmec.com, benhvienquan11.vn, tamanhhospital.vn,…
• https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/vestibular-balance-disorder