Cảnh giác với chứng loạn thần do bia rượu

Thời gian gần đây, số ca mắc chứng loạn thần do bia rượu đang ngày càng gia tăng và gây ra rất nhiều hệ lụy đáng buồn. Bệnh gặp ở cả những người nghiện rượu lâu ngày hay những người đang trong thời kỳ cai rượu và có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời.

Chứng loạn thần do bia rượu là gì?

Thống kê cho thấy có đến hơn 50% các ca tử vong tai nạn giao thông đều liên quan đến bia rượu, tỷ lệ các bệnh lý cần cấp cứu có liên quan đến nguyên nhân này cũng rất cao. Lạm dụng bia rượu kéo dài làm tàn phá sức khỏe và hệ thần kinh trầm trọng, trong đó chứng loạn thần do bia rượu là một trong những bệnh lý nguy hiểm mà rất nhiều người gặp phải.

Loạn thần do rượu là một dạng cấp cứu tâm thần tối khẩn cấp được diễn tiến trên nền nhiễm độc rượu và hội chứng cai rượu nặng. Nếu không nhanh chóng được phát hiện và điều trị đúng cách, tỷ lệ tử vong do chứng bệnh này lên tới 22 – 33%. Đồng thời dù điều trị thành công vẫn để lại nhiều di chứng cho cả thể chất lẫn tinh thần.

Chứng loạn thần do bia rượu thường xảy ra do hai hai trường hợp sau

• Người nghiện rượu nặng: thường là dạng loạn thần cấp tính, xuất hiện trong thời gian ngắn. Người bệnh có thể chỉ uống một lượng rượu nhỏ nhưng xuất hiện trạng thái hoang tưởng, ảo giác, ảo thanh khiến họ đột ngột sợ hãi và có những hành vi bất thường gây hại cho xung quanh như đánh nhau, giết người hay đốt nhà. Đôi khi các triệu chứng này kéo dài nhưng khi tỉnh dậy sẽ không nhớ gì về các hành vi của mình. Tình trạng này cũng có xu hướng tái phát thường xuyên.
• Người cai rượu đột ngột: ở những người nghiện rượu nặng nhưng bỗng nhiên đột ngột bỏ rượu, cai rượu thường cũng có thể gây bệnh. Người bệnh cảm thấy cơ thể bứt rứt khó chịu, cảm thấy lo âu sợ hãi, hoang tưởng, dễ cáu gắt, tuy nhiên các triệu chứng có thể thuyên giảm nếu người bệnh uống một chút rượu.

Chứng loạn thần có liên quan đến rượu thường có xu hướng kéo dài mãn tính, không xuất hiện thường xuyên nên đôi khi có thể kéo dài trong vài năm mà không ai phát hiện. Thường bệnh khá hiếm gặp, chủ yếu ở nam giới với những người nghiện rượu nặng trên 10 năm. Các triệu chứng của bệnh cũng khá giống tâm thân phân liệt nên cần được thăm khám chính xác với bác sĩ.

Dấu hiệu loạn thần do bia rượu

Các triệu chứng điển hình của loạn thần do bia rượu là cảm giác lo lắng, sợ hãi, mất nhận thức, mất ngủ kéo dài. Các triệu chứng thường khởi phát đột ngột, có thể kéo dài vài giờ hoặc vài ngày khiến người bệnh cảm thấy vô cùng khó chịu mệt mỏi. Ở những giai đoạn nặng hơn người bệnh có thể mất ý thức kèm theo nhiều hành vi nguy hại cho bản thân và những người xung quanh.

Cụ thể những dấu hiệu bệnh loạn thần do bia rượu bao gồm

1. Giai đoạn khởi phát

Lúc này người bệnh có thể bị mất ngủ, choáng váng, cảm thấy lo lắng sợ hãi vô cớ, đau đầu, toát mồ hôi lạnh. Ở giai đoạn này các triệu chứng thường xuất hiện sau một cơn co giật như động kinh, có thể kéo dài trong 1- 2 ngày nhưng cũng có thể là 3- 4 ngày liên tục.

2. Giai đoạn toàn phát

trong giai đoạn này các triệu chứng đa dạng và phong phú hơn. Theo đó người bệnh hầu như mất ngủ hoàn toàn, không thể ngủ được trong vòng 24h liên tiếp. Bệnh nhân mất nhận thức về thời gian và không gian đồng thời cũng cảm thấy nặng đầu, choáng váng, khó chịu, bắt đầu xuất hiện những triệu chứng điển hình hơn của loạn thần như ảo giác, ảo thanh hay hoang tưởng.

Bao gồm

• Nghe thấy trong đầu có tiếng nói chuyện, sỉ nhục, xúi dục và kiểm soát các hành vi của bản thân
• Chân tay run lẩy bẩy, loạng choạng, đi đứng không vững
• Mạch nhanh, huyết áp tăng, người vã mồ hôi lạnh, nhịp thở gấp
• Vùng chạy đột ngột để thoát khỏi các ảo giác, âm thanh trong đầu
• Hung hãn, kích động, bạo lực với những người xung quanh
• Nói chuyện lảm nhảm một mình, đi lang thang
• Chán ăn, bỏ ăn, không muốn ăn trong vài ngày liền. Ở những người cai rượu có xu hướng muốn uống rượu lại
• Các triệu có xu hướng bùng phát mạnh hơn vào buổi tối và giảm nhẹ dần vào buổi sáng
• Có thể làm hại bản thân hay những người xung quanh

Cảnh báo mức độ nguy hiểm của loạn thần do bia rượu

Ở những người nghiện rượu kéo dài thường có tâm tính thay đổi, dễ nóng giận, cáu gắt, khó chịu nhất là khi không được uống rượu. Bệnh nhân có xu hướng bạo lực, suy đồi đạo đức, trí nhớ kém, ngôn ngữ nông cạn. Những tác hại của rượu cho sức khỏe thể chất và tinh thần là vô cùng trầm trọng.

Bởi thế mà loạn thần do bia rượu chính là một bệnh lý rất nguy hiểm. Như đã nói bệnh hầu hết chỉ xuất hiện trên những người nghiện rượu trên 10 năm, bởi thế mà lúc này các cơ quan gan, thận, tiêu hóa, hệ thần kinh cũng đa bị tàn phá rất nặng nề. Do đó việc điều trị cũng vô cùng khó khăn để tránh làm tổn hại các cơ quan này hơn.

Thực tế cho thấy rất nhiều trường hợp tử vong do loạn thần liên quan đến bia rượu. Khi xuất hiện các triệu chứng người bệnh thường nhìn thấy những ảo giác khiến họ có xu hướng bỏ chạy, té ngã hay thậm chí có những người nhảy từ lầu cao xuống do không được kiểm soát kịp thời. Cũng có những trường hợp bệnh nhân dùng dao đâm hay giết người khác khi đang trong cơn hoang tưởng.

Có thể nói những hậu quả để lại do bia rượu không chỉ ảnh hưởng lên bản thân những người uống rượu mà còn liên quan đến cả gia đình, xã hội và tất cả mọi người xung quanh.

Chẩn đoán điều trị loạn thần do bia rượu

Nếu phát hiện các dấu hiệu loạn thần, bác sĩ cần làm một số kiểm tra đánh giá để xác định chính xác tình trạng bệnh. Theo đó bệnh nhân loạn thần do bia rượu cần có ít nhất 3 trong các triệu chứng sau

• Run lưỡi, run môi, mi mắt, tay, chân.
• Vã mồ hôi.
• Buồn nôn hoặc nôn.
• Nhịp tim nhanh, tăng huyết áp.
• Kích động vận động.
• Đau đầu.
• Mất ngủ.
• Khó chịu hoặc mệt mỏi.
• Ảo thanh, ảo thị hoặc ảo xúc nhất thời.
• Co giật kiểu động kinh cơn lớn.

Đồng thời theo ICD 10 – danh sách phân loại quốc tế về bệnh tật, người bệnh cần đảm bảo có những triệu chứng này trong vòng 1 năm trở lại đây, bao gồm

• Luôn cảm thấy ám ảnh hoặc khao khát việc phải sử dụng rượu
• Khó khăn khi nhớ về tập tính sử dụng rượu như thời điểm uống, uống mấy lần, thời điểm kết thúc
• Dùng các chất cùng loại, có cồn để làm giảm cảm giác thèm rượu hay tránh các triệu chứng cai rượu
• Phải dùng một số loại thuốc để loại bỏ các triệu chứng sau cai rượu
• Dần xao lãng các niềm vui để tập trung cho việc sử dụng rượu kéo dài
• Tiếp tục sử dụng rượu dù đang gặp các vấn đề về sức khỏe, gan, thận..

Bên cạnh đó bác sĩ cũng sẽ tiến hành làm một số xét nghiệm về chức năng các cơ quan trong cơ thể, xem xét tiền sử bệnh lý, thái độ của người bệnh để có hướng xác định chính xác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Hướng điều trị loạn thần do bia rượu

Như đã nói việc điều trị loạn thần do bia rượu khá phức tạp. Cần chú ý rằng tuyệt đối không nên điều trị bệnh tại nhà vì khó có thể kiểm soát hoàn toàn những hành vi bất thường của người bệnh nếu không đủ nghiệp vụ và các biện pháp chuyên môn. Người bệnh buộc phải ngưng rượu hoàn toàn trong suốt quá trình điều trị.

1. Điều trị y khoa

Người bệnh cần được điều trị nội trú tại bệnh viện cho tới khi hết hẳn triệu chứng cai rượu thì có thể được về nhà như bình thường. Với giai đoạn nhẹ bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc để kiểm soát các hành vi bất thường của bệnh nhân, tuy nhiên với các trường hợp nặng cần tiến hành cấp cứu nhanh chóng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm khác.

Cấp cứu cho bệnh nhân loạn thần do bia rượu được thực hiện như sau

• Cần chuẩn bị bình ô xy, máy hút cùng các thiết bị cấp cứu cần thiết khác.
•  Nếu bệnh nhân có các dấu hiệu loạn thần, hoang tưởng, la hét, co giật cần nhanh chóng cố định bệnh nhân trên giường để cấp cứu bằng 3 sợi dây to bản.
• Cho bệnh nhân ngửi bông cồn hoặc cho uống rượu vang ( sử dụng khoảng 50 ml rượu 10 độ cồn mỗi lần, ngày 3 lần) nhằm làm thuyên giảm triệu chứng kích động của bệnh nhân của loạn thần do rượu
• Hút đờm rãi và cho  bệnh nhân thở oxy hỗ trợ (nếu cần).
• Tiến hành làm các xét nghiệm chức năng các cơ quan trong cơ thể và tiến hành phẫu thuật trong trường hợp cần thiết.

Khi bệnh nhân đã dần ổn định hơn bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc điều trị để giảm dần các triệu chứng. Việc điều trị có thể kéo dài trong 5 ngày hoặc cho tới khi các triệu chứng cai rượu hết hoàn toàn.

Các thuốc phổ biến được dùng trong điều trị  loạn thần do bia rượu bao gồm

• Thuốc hướng thần dạng tiêm Diazepam 10 mg x 2 ống/ngày, chỉ định tiêm bắp sáng 1 ống, tối 1 ống.
• Tiêm Vitamin B1 100 mg x 2 ống/ngày vào sáng và tối
• Dịch truyền tĩnh mạch Ringer lactat 500 ml x 2 chai, chỉ định truyền tĩnh mạch 40 giọt/phút.
• Tiêm Piracetam 1000 mg x 4 ống/ngày theo đường tĩnh mạch chậm

Chú ý với điều trị loạn thần do bia rượu tuyệt đối không nên dùng thuốc an thần hay huyết thanh ngọt  vì có thể gây tử vong ở người bệnh. Người thân cần cực kỳ chú ý các vấn đề này nếu muốn điều trị bệnh tại nhà.

Sau khi các triệu chứng cai rượu đã hết, bệnh nhân không còn mê sảng, la hét, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc sau để dùng trong vòng 2 tuần

• Olanzapin 10 mg x 1 viên/ngày, uống tối.
• Sertralin 100 mg x 1 viên/ngày, tối 2 viên.

Lúc này tình trạng loạn thần đã gần như không còn nhưng bệnh nhân vẫn cần dùng thuốc tại nhà để chống nghiện rượu lại. Bệnh nhân có thể được yêu cầu dùng thuốc từ trước khi ra viện 2- 3 ngày và dùng liều duy trì sau 2 năm

• Antinol (Disulfiram) 500 mg x 1/2 viên/ngày, dùng vào buổi sáng.

Bên cạnh đó tùy từng trường hợp bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thêm một số loại thuốc chống trầm cảm, thuốc chỉnh khí sức và thuốc giảm lo âu để cải thiện hoàn toàn các dấu hiệu bất thường khác.

Ở những bệnh nhân có dấu hiệu loạn thần nặng, la hét, tự tử, có xu hướng bạo lực, không phối hợp thăm khám, không thể kiểm soát được bác sĩ có thể buộc chỉ định người bệnh điều trị tại các bệnh viện tâm thần để có các biện pháp kiểm soát phù hợp.

2. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý được áp dụng sớm để định hướng nhận thức của bệnh nhân đúng đắn hơn, giúp người bệnh hiểu được tác hại của bia rượu, tin tưởng vào bác sĩ từ đó hợp tác hơn trong điều trị. Thông qua việc trò chuyện, bác sĩ tâm lý sẽ giúp người bệnh giảm bớt căng thẳng, học được cách kiểm soát tâm trạng, giải tỏa cảm xúc một cách lành mạnh để tránh xa bia rượu.

Ngoài ra trị liệu tâm lý còn giúp người bệnh loạn thần nhanh chóng tái hòa nhập với xã hội, biết cách giao tiếp, nói chuyện, từ đó nhanh chóng trở lại với cuộc sống bình thường. Với những bệnh nhân nghiện rượu nặng lâu năm cũng có có những biện pháp từ bác sĩ và địa phương trong việc dạy nghề và hướng nghiệp phù hợp.

Không dễ dàng để điều trị loạn thần do bia rượu

Mặc dù có rất nhiều phương pháp điều trị nhưng thực tế rất khó để có thể loại bỏ bệnh hoàn toàn bởi nguy cơ tái phát là rất cao. Sau khi hết các triệu chứng cai rượu bệnh nhân cần dùng thuốc duy trì để ngăn tái nghiện. Vì vậy nếu không có sự hỗ trợ của gia đình và xã hội, người bệnh không quyết tâm cố gắng thì khả năng dùng lại bia rượu là rất cao.

Việc điều trị loạn thần do bia rượu cũng như các chứng nghiện rượu cần phải được tiến hành trong thời gian dài. Tuy nhiên hiện nay rất khó để kiểm soát việc mua bán và sử dụng rượu khiến người bệnh vẫn có thể dễ dàng sử dụng và tái phát lại bệnh với những mức độ trầm trọng hơn. Thống kê có đến 70% sau loạn thần vẫn nghiện bia rượu trở lại.

Vì thế gia đình và địa phương cần cố gắng nhiều hơn, luôn ở bệnh giúp đỡ, động viên và kiểm soát bệnh nhân để ngăn việc dùng bia rượu hay bất cứ loại đồ uống có cồn nào khác. Một số biện pháp gia đình có thể tha khảo như

• Tránh việc nhắc đến bia rượu hay sử dụng rượu trong khu vực sinh hoạt của bệnh nhân
• Tránh các món ăn có sử dụng bia rượu
• Hướng người bệnh đến lối sống tích cực lành mạnh, giải tỏa căng thẳng và cảm giác thèm rượu bằng các biện pháp đơn giản như tập thể dục, làm việc hay nấu ăn là một gợi ý không tồi.
• An ủi, tạo động lực và quyết tâm cho người bệnh

Loạn thần do bia rượu là một bệnh lý cực kỳ nguy hiểm cần nhanh chóng được điều trị sớm. Mỗi người cũng nên hạn chế lạm dụng bia rượu hay các chất kích thích nào để bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần tuyệt vời hơn.