Phân biệt trẻ tăng động và hiếu động để nhận diện đúng

Trẻ mắc chứng tăng động có thể bị nhầm lẫn với tính cách hiếu động và nghịch ngợm thông thường. Để kịp thời cho trẻ khám và điều trị, bố mẹ cần biết cách phân biệt trẻ tăng động với hiếu động.

Tăng động là gì?

Tăng động (hay còn gọi là rối loạn tăng động giảm chú ý) là một dạng rối loạn phát triển khá phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên. Bệnh lý này có mối liên hệ mật thiết với rối loạn hành vi, rối loạn thách thức chống đối và rối loạn phổ tự kỷ.

Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở bé trai, tuy nhiên triệu chứng nghiêm trọng hơn ở nữ giới. Chứng bệnh này có thể thuyên giảm khi bước vào giai đoạn trưởng thành. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp phát triển dai dẳng sau 18 tuổi.

Dấu hiệu trẻ tăng động

Trẻ tăng động không chỉ nghịch ngợm mà còn gặp nhiều khó khăn trong hành vi và giao tiếp hàng ngày. Hiểu rõ các dấu hiệu sẽ giúp cha mẹ phát hiện sớm và hỗ trợ trẻ kịp thời.

• Trẻ luôn hiếu động, chạy nhảy khắp nơi mà không có mục đích rõ ràng
• Rất dễ mất tập trung, nhanh chán và không thể hoàn thành một việc đến cùng
• Hay nổi nóng, cáu gắt khi không được vừa ý hoặc gặp chuyện nhỏ nhặt
• Thường xuyên vội vàng, làm việc bất cẩn mà không suy nghĩ kỹ hậu quả
• Gặp khó khăn trong giao tiếp, không diễn đạt rõ ràng và tổ chức câu từ
• Hay quên các hoạt động hàng ngày hoặc đồ dùng cần thiết
• Không thể ngồi yên, thường xuyên vặn vẹo và bồn chồn
• Thích ngắt lời người khác và khó kiềm chế khi phải chờ đợi
• Gặp rắc rối trong việc sắp xếp công việc hay tổ chức đồ đạc cá nhân

Phân biệt trẻ tăng động và hiếu động

Tăng động và hiếu động có nhiều điểm chung. Tuy nhiên, hai vấn đề này hoàn toàn khác biệt về đặc điểm và tiến triển. Để phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường ở con trẻ, bố mẹ cần biết cách phân biệt trẻ bị tăng động và hiếu động.

Cách phân biệt chứng tăng động và tính cách hiếu động ở trẻ nhỏ:

Có phải trẻ bị tăng động đều hiếu động?

Không phải mọi trẻ tăng động đều có biểu hiện hiếu động rõ ràng nên nó dễ khiến nhiều phụ huynh hiểu lầm. Trên thực tế, ADHD có các triệu chứng đa dạng nên sẽ có một số bé chỉ gặp khó khăn trong việc tập trung hoặc rất trầm lặng.

Mỗi trẻ bị ADHD có cách biểu hiện khác nhau tùy thuộc vào dạng rối loạn mắc phải. Một số trẻ chủ yếu giảm chú ý, trong khi các bé khác lại hiếu động, bốc đồng hoặc kết hợp cả hai.

Các triệu chứng ADHD cũng thay đổi theo thời gian và môi trường sống. Trẻ nhỏ thường hiếu động, nhưng khi lớn lên triệu chứng giảm chú ý lại nổi bật hơn và ảnh hưởng nhiều đến việc học tập, sinh hoạt hàng ngày.

Một số lý do khiến trẻ hiếu động hơn mức bình thường

Sự hiếu động của trẻ là biểu hiện tự nhiên trong quá trình lớn lên, nhưng khi trở nên thái quá thì rất có thể do những nguyên nhân sau gây ra:

• Tuổi tác: Ở độ tuổi nhỏ, đặc biệt là giai đoạn tập đi, trẻ thường tò mò khám phá mọi thứ xung quanh. Điều này khiến trẻ hoạt động không ngừng để thỏa mãn trí tò mò và phát triển kỹ năng.
• Tính cách: Mỗi đứa trẻ có tính cách khác nhau như trầm tính hoặc sôi nổi. Các bé sôi nổi dễ bộc lộ sự hiếu động hơn trong mọi hoạt động.
• Yếu tố môi trường: Môi trường sống tác động lớn đến hành vi của trẻ, chẳng hạn không gian quá chật chội hoặc thiếu điều kiện vui chơi sẽ làm con dễ trở nên bức bối và năng động quá mức.
• Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Một số trẻ bị ADHD có biểu hiện như không thể ngồi yên, khó tập trung. Đây là nguyên nhân phổ biến dẫn đến sự hiếu động quá mức ở trẻ.
• Vấn đề sức khỏe khác: Thiếu máu, các vấn đề về giấc ngủ, khó nhìn và nghe rõ có thể khiến bé mất cân bằng. Chúng khiến trẻ cáu kỉnh và hoạt động nhiều hơn bình thường.
• Căng thẳng: Khi trẻ cảm thấy áp lực sẽ dễ trở nên nhạy cảm và hành động nhiều hơn để giải tỏa. Điều này bắt nguồn từ sự thay đổi trong môi trường sống, các mối quan hệ xung quanh trẻ.

Khi nào nên tiến hành kiểm tra ADHD ở trẻ?

Những hành vi nghịch ngợm, thiếu tập trung của trẻ đôi khi chỉ là đặc điểm nhất thời trong quá trình phát triển. Tuy nhiên, nếu chúng kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống, việc kiểm tra ADHD sớm với các biểu hiện sau sẽ giúp bé nhận được sự can thiệp kịp thời:

• Trẻ luôn chạy nhảy không ngừng, khó ngồi yên ở nơi đòi hỏi sự tĩnh lặng
• Trẻ hay quên mất mình đang làm gì và dễ bị phân tâm bởi điều nhỏ nhặt xung quanh
• Công việc nào trẻ cũng bắt đầu với sự hứng thú nhưng chẳng bao giờ hoàn thành
• Trẻ thường xuyên cáu gắt, tức giận vô lý trước những việc nhỏ nhặt
• Các mối quan hệ bạn bè gặp trục trặc, dễ dẫn đến cô lập hoặc xung đột
• Dấu hiệu xuất hiện ở nhà, lớp học hay những nơi công cộng khác
• Những biểu hiện kéo dài nhiều tháng mà không có dấu hiệu cải thiện theo thời gian
• Học tập sa sút nghiêm trọng, trẻ không theo kịp các bạn để tiếp thu kiến thức

Lời khuyên cho bố mẹ khi có con bị tăng động

Sau khi nhận thấy con có dấu hiệu tăng động, gia đình nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị trong thời gian sớm nhất. Do nguyên nhân chưa được xác định nên việc điều trị đòi hỏi thời gian, sự hợp tác chặt chẽ giữa gia đình, bác sĩ và nhà trường.

Để giúp con vượt qua chứng bệnh này, bố mẹ nên:

• Giữ tinh thần ổn định, cần thiết có thể trị liệu tâm lý để hỗ trợ
• Tìm hiểu ADHD để hiểu tâm lý, cảm xúc, hành vi của con và điều chỉnh cách ứng xử phù hợp
• Gia đình nên chia sẻ bệnh tình của con cho ông bà, thầy cô giáo và hàng xóm để tránh tình trạng mọi người có lời nói làm tổn thương trẻ
• Hạn chế tình huống kích động, lờ đi khi con nóng giận, hung hăng. Khi con bình tĩnh, nhẹ nhàng khuyên bảo để điều chỉnh hành vi
• Hỗ trợ trẻ lập thời gian biểu và tận tình giúp con hoàn thành bài tập, nhiệm vụ hàng ngày
• Rèn phẩm chất tốt và hướng con đến lối sống lành mạnh bằng cách khuyến khích tập thể dục mỗi ngày, vui chơi, ăn uống điều độ, ngủ đủ giấc.
• Tăng động khiến trẻ khó kiểm soát bản thân, đặc biệt ở tuổi thanh thiếu niên. Gia đình cần giáo dục trẻ về tác hại của thói quen xấu như thuốc lá, chất kích thích, rượu bia và quan hệ tình dục sớm.
• Cho con phát triển năng khiếu bên cạnh thời gian học tập ở trường. Ngoài ra, không nên đặt áp lực học tập mà hãy khuyến khích phát triển những thứ mà con yêu thích.
• Rèn sự tập trung bằng cách cho con đọc sách, xem phim (lựa chọn nội dung lành mạnh, tránh cảnh bạo lực, hung hăng)
• Hướng dẫn con chơi trò chơi trí tuệ để tăng khả năng tư duy và duy trì được sự tập trung lâu dài
• Cho con tái khám thường xuyên để theo dõi tình trạng sức khỏe

Bố mẹ phân biệt được trẻ bị tăng động và hiếu động sẽ tìm ra hướng xử lý phù hợp khi con bị chẩn đoán mắc rối loạn tăng động giảm chú ý. Quá trình điều trị bệnh còn nhiều khó khăn nên gia đình cần nỗ lực và kiên trì để giúp trẻ học tập, phát triển lành mạnh.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn hỗn hợp hành vi, cảm xúc là gì? Có nguy hiểm?
• Rối loạn hành vi ở người lớn: Nhận biết và cách xử lý
• Rối loạn hành vi ở thanh thiếu niên: Những điều cần biết

Nguồn tham khảo:

• benhvienhanoi.vn, ykhoavanhanh.vn, benhvientamthanyenbai.com.vn