Rối loạn hành vi ở người lớn: Nhận biết và cách xử lý

Rối loạn hành vi hoàn toàn có thể xuất hiện ở người lớn. Nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, rối loạn hành vi ở người lớn sẽ chuyển biến sang các bệnh lý tâm thần nguy hiểm hơn.

Nguyên nhân gây rối loạn hành vi ở người lớn

Rối loạn hành vi là sự bất thường trong việc kiểm soát cảm xúc và hành vi. Người bệnh gặp khó khăn trong việc tuân theo các nguyên tắc, hay luật lệ đã được đề ra.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ phát bệnh ở người lớn bao gồm:

1. Tổn thương thùy trán

Thùy trán là cơ quan đảm nhiệm chức năng biểu đạt, xử lý tình huống hay ghi nhớ. Khi cơ quan này bị tổn thương sẽ làm giảm khả năng xử lý các xung đột, ảnh hưởng khả năng ghi nhớ, học hỏi.

Tổn thương thùy trán có thể do chấn thương, đột quỵ hay các bệnh thoái hóa thần kinh. Đây là những vấn đề thường gặp ở người lớn, người già.

2. Một số nguyên nhân khác

Rối loạn hành vi có xu hướng gặp nhiều hơn ở những người rơi vào những trường hợp sau:

• Nghiện bia rượu, chất kích thích
• Gia đình thường xuyên có xung đột
• Người bị bóc lột, bị bạo hành
• Đời sống không hạnh phúc
• Người có các tiền sử trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, rối loạn tâm lý,…
• Ảnh hưởng từ những sự kiện gây sang chấn tâm lý

Ngoài ra, áp lực cuộc sống khiến nhiều người căng thẳng, stress, lo lắng quá mức. Tình trạng kéo dài sẽ khiến người bệnh cảm thấy bản thân vô dụng, kiệt quệ và rất dễ dẫn đến các vấn đề tâm lý.

Dấu hiệu nhận biết rối loạn hành vi ở người lớn

Các triệu chứng của rối loạn hành vi rất rõ ràng. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng đó là xu hướng tính cách, không phải là một bệnh tâm lý.

Dưới đây là những dấu hiệu người lớn bị rối loạn hành vi điển hình cần chú ý:

• Cư xử hung hãn, bạo lực, luôn gây hấn với những người xung quanh
• Độc ác với động vật, có thể đánh đập hay giết hại vật nuôi không thương tiếc
• Không có lòng thương, không có sự đồng cảm
• Lạm dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích
• Thường xuyên gây gổ, đánh nhau dù chỉ vì những vấn đề rất nhỏ
• Nói dối và trộm cắp thường xuyên
• Khó khăn trong việc thích ứng với các khuôn khổ đạo đức đúng đắn
• Cưỡng hiếp hay ép người khác quan hệ tình dục
• Không thể làm việc ở những nơi tôn nghiêm, có nhiều quy tắc
• Đe dọa đánh đập, bạo hành người khác
• Có những hành vi gây hại cho bản thân và cho xã hội

Rối loạn hành vi gây ảnh hưởng têu cực đến cả người bệnh và những người xung quanh. Những triệu chứng bệnh nếu không được phát hiện sớm để khiến bệnh tình ngày càng nặng.

Xem thêm: Rối loạn hỗn hợp hành vi, cảm xúc có nguy hiểm không? Điều trị thế nào?

Ảnh hưởng tiêu cực của rối loạn hành vi ở người lớn

Tỷ lệ rối loạn hành vi ở người lớn thấp so hơn trẻ vị thành niên. Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng thường cao hơn. Đó là do người trưởng thành có nhận thức cao hơn, hành vi cũng nguy hiểm hơn.

Những người bị rối loạn hành vi rất dễ trở thành tội phạm. Họ có thể trộm cắp, đột nhập nhà cửa, đua xe, bắt cóc, hay có hành vi bạo lực với những người xung quanh.

Nếu đã lập gia đình, họ có thể là một kẻ vũ phu, đánh đập vợ con. Họ có thể dụng vũ khí để đe dọa tấn công người khác hay thậm chí là đốt nhà.

Những bệnh thường khó khăn trong tìm kiếm công việc đàng hoàng. Họ không thể tuân thủ được các quy luật của công ty, phép tắc của xã hội.

Cách hành xử của họ cũng khiến những người xung quanh khó chấp nhận. Sự xa lánh của mọi người khiến họ thường trở thành những thành phần “bất hảo” trong xã hội.

Khó thích ứng với xã hội, không được mọi người chấp nhận khiến những người bệnh cảm thấy cô đơn, lạc lõng. Họ rất dễ kích động vì không có ai giúp đỡ.

Một số người có thể trở nên ngày càng hung hãn hơn. Ngươi bệnh có thể giết người, hiếp dâm hay các hành vi nghiêm trọng khác có dính líu đến pháp luật.

Hướng điều trị rối loạn hành vi ở người lớn

Việc điều trị rối loạn hành vi ở người lớn sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Gia đình và các bác sĩ cần phối hợp chặt chẽ trong thời gian dài thì mới thực sự đem lại kết quả điều trị tốt nhất.

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là phương pháp được chỉ định chính trong điều trị rối loạn hành vi ở người lớn và trẻ em. Liệu pháp này an toàn, hiệu quả, và phù hợp với nhiều đối tượng.

Tâm lý trị liệu là phương pháp tác động trực tiếp đến tinh thần, cảm xúc. Tư vấn tâm lý giúp bệnh nhân thay đổi suy nghĩ, nhận thức theo hướng đúng đắn.

Thông qua việc nói chuyện, các bác sĩ sẽ tìm ra căn nguyên gây bệnh. Nếu liên quan đến các tác nhân môi trường, chuyên gia sẽ giúp bệnh nhân giải tỏa áp lực tâm lý.

Nhà trị liệu cũng sẽ giúp bệnh nhân hiểu được vấn đề mà họ đang gặp phải. Bệnh nhân được hướng dẫn kiểm soát cảm xúc để ngăn chặn các hành vi bạo lực có thể tiếp tục xảy ra.

Chuyên gia tâm lý cũng sẽ sắp xếp các buổi trị liệu nhóm để bệnh nhân có thể gặp gỡ những người trong trạng thái tương tự. Thông qua đó, bệnh nhân có thể cải thiện tương tác với xã hội.

Các buổi trị liệu gia đình cũng sẽ được thực hiện để gia đình hiểu rõ hơn về cách chăm sóc, kiểm soát bệnh nhân trong một số trường hợp khẩn cấp

2. Điều trị y khoa

Nếu thấy dấu hiệu bất thường, gia đình nên đưa người bệnh đến các bệnh viện tâm thần hay các cơ sở y tế để được thăm khám, kiểm tra chính xác nhất.

Người bệnh có thể được chỉ định một số xét nghiệm, chụp CT để phát hiện những bất thường trong bộ não. Đồng thời, người bệnh cũng được thực hiện các bài trắc nghiệm tâm lý.

Dựa trên tình hình thực tế, bác sĩ hoặc chuyên gia sẽ lên phác đồ điều trị phù hợp cho từng người. Bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc để kiểm soát cảm xúc hay hành vi bất thường của bệnh nhân.

• Thuốc Risperdal giúp kiểm soát cảm xúc quá khích, hung hăng, giảm xu hướng bạo lực
• Nhóm thuốc Methylphenidate và alpha agonist giảm hành vi gây rối, kích động
• Thuốc an thần giúp bệnh nhân ngủ ngon, nâng cao sự tỉnh táo hơn
• Lithium và Acid Valproic (Depakote) giúp ổn định cảm xúc

Tuy nhiên việc dùng thuốc cần đảm bảo có sự chỉ định của bác sĩ, người bệnh tuyệt đối không nên tự ý sử dụng vì có thể gây hại ngược lại cho sức khỏe.

Việc dùng thuốc có thể phải duy trì trong một thời gian dài để kiểm soát được những suy nghĩ, cảm xúc quá khích của bệnh nhân.

3. Sự hỗ trợ của gia đình

Gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị. Gia đình cần hỗ trợ bệnh nhân lấy lại cảm xúc, suy nghĩ, có thể kiểm soát các hành vi sai trái của mình.

Để giảm các hành vi tiêu cực và hung hãn, gia đình nên cùng bệnh nhân tham gia các hoạt động mang tính kết nối, nâng cao tình yêu thương. Chẳng hạn như cùng nhau nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa, cùng nhau đi du lịch.

Tránh để người bệnh một mình. Những người bị rối loạn hành vi thường cảm thấy cô đơn do bị xa lánh. Vì vậy hãy yêu thương và xoa dịu trái tim cô đơn của người bệnh.

4. Sự quyết tâm của chính người bệnh

Để quá trình trị liệu tâm lý thành công, bản thân người bệnh hiểu được bản chất bệnh tật của mình. Họ cần tự mình thay đổi thì quá trình trị liệu mới thực sự có kết quả.

Người bệnh cũng có thể tham khảo một số biện pháp giúp giữ bình tĩnh, giảm sự bạo lực, hung hăng và nâng cao tinh thần lạc quan cố gắng hơn như:

• Duy trì thói quen tập luyện thể dục thể thao hằng ngày để nâng cao sức khỏe tinh thần
• Học cách hít thở để kiểm soát được cảm xúc. Cách này giúp họ giữ bình tĩnh, trấn an bản thân khi xuất hiện những ham muốn bạo lực, gây hấn với xung quanh
• Đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi ngày. Ngủ đủ giấc giúp tinh thần thoải mái và tích cực hơn
• Liệu pháp thiền và yoga cũng được đánh giá rất tốt cho những người bị rối loạn hành vi. Yoga và ngồi thiền giúp kiểm soát những suy nghĩ tiêu cực, sự hung hãn trong tâm trí bệnh nhân
• Tìm kiếm những niềm vui mới, thử thách mới như học nấu ăn, học đan lát, học leo núi
• Đọc sách cũng là cách để kiểm soát tinh thần, hướng đến sự lạc quan

Rối loạn hành vi ở người lớn thường kèm theo những hệ lụy nghiêm trọng nên cần được điều trị càng sớm càng tốt. Gia đình và người thân cần sớm phát hiện những triệu chứng bất thường của người bệnh để sớm có các biện pháp can thiệp kịp thời.