Báo động nghiêm trọng tình trạng trầm cảm ở học sinh

Trầm cảm ở học sinh hay trầm cảm ở lứa tuổi dậy thì là một vấn đề sức khỏe tinh thần nghiêm trọng ngày càng nguy hiểm và đáng báo động khi hậu quả của nó gây ra ảnh hưởng rất lớn về mặt thể chất cũng như tinh thần của trẻ. Trầm cảm ở lứa tuổi học sinh đang là chủ đề được rất nhiều phụ huynh quan tâm hiện nay.

Thực trạng trầm cảm ở học sinh hiện nay

Trầm cảm ở học sinh là một tình trạng rối loạn tâm lý tuổi dậy thì có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến suy nghĩ, cảm xúc và cách hành xử của trẻ trong cuộc sống hằng ngày. Thời gian đầu trầm cảm ở học sinh có thể gây ra các hiện tượng mệt mỏi, chán nản, buồn bã, mất hứng thú, lười biếng… Nếu tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng hơn như: sa sút thể lực, suy giảm trí nhớ, kiệt quệ tinh thần, rối loạn cảm xúc, tâm trí, thậm chí là tìm cách tự tử. Nguy hiểm hơn, trầm cảm ở tuổi học sinh còn gây ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo, giáo dục thế hệ tương lai của quốc gia.

Trầm cảm ở học sinh xảy ra chủ yếu do áp lực thi cử căng thẳng, lịch học quá dày đặc và không còn chỗ trống cho thời gian nghỉ ngơi, vui chơi, thư giãn. Rất nhiều báo cáo trên thế giới cho biết tỷ lệ trầm cảm, rối loạn tinh thần, cảm xúc ở lứa tuổi học sinh tại các thành phố cao hơn so với nông thôn.

Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ (NIHM) cho biết: chứng bệnh trầm cảm ở lứa tuổi học sinh đang ngày một gia tăng. Đây thực sự là vấn đề đáng lo ngại cho trẻ em trong lứa tuổi học sinh trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.

Theo các số liệu thống kê cho thấy: 

• Ước tính có đến 3,1 triệu thanh thiếu niên từ 12 đến 17 tuổi ở Hoa Kỳ đã ít nhất trải qua một giai đoạn trầm cảm lớn trong năm 2016 (số liệu năm 2016).
• Con số này chiếm 12,8% dân số Hoa Kỳ trong độ tuổi đó. Tỷ lệ học sinh nữ giới mắc trầm cảm ở tuổi dậy thì nhiều hơn so với nam (19,4% nữ và 6,4% nam).
• Chỉ 19% trẻ mắc chứng trầm cảm ở lứa tuổi này nhận được sự chăm sóc từ các chuyên gia y tế về sức khỏe tinh thần.
• Tại Việt Nam, một cuộc khảo sát thực tế diễn ra trên 1.727 học sinh Trung học cơ sở ở thành phố Hà Nội thì có đến 25,76% trên tổng số học sinh có vấn đề về sức khỏe tâm thần.

Theo đó, trong một cuộc khảo sát khác chỉ ra rằng có 20,65% học sinh lớp 1 có những lo âu học đường ở mức độ vừa và tình huống kiểm tra kiến thức trên lớp học là nguyên nhân lớn nhất. Ở một nghiên cứu khác do khoa Tâm lý – Giáo dục, trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế thực hiện về mối quan hệ giữa kỹ năng quản lý thời gian và stress trong học tập của học sinh lớp 12, kết quả cho thấy hầu hết các học sinh lớp 12 trường Trung học phổ thông chuyên Quốc học Huế đều đã từng trải nghiệm stress trong học tập ở mức độ tương đối cao.

Gần 100% các em cho biết thường xuyên phải học tập và làm việc trong cả ngày nghỉ. Khoảng 20% trong số đó thường học tập và làm việc mà quên ăn, không có thời gian tập thể dục và nghỉ ngơi, thư giãn. Đặc biệt, hơn 53% các em tiết lộ rằng: cuộc trò chuyện của các em đều xoay quanh công việc, học tập trong các cuộc họp mặt, tề tựu với người thân và bạn bè….

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) 20% trẻ em và vị thành niên có rối loạn tâm thần, 50% khởi phát ở độ tuổi 14. Trung bình cứ 10 trẻ thì có 1 trẻ bị trầm cảm khi 16 tuổi. Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tàn tật ở trẻ vị thành niên. Tự tử là nguyên nhân thứ ba gây tử vong ở lứa tuổi 15 – 19. Một số phát hiện từ các nghiên cứu dịch tễ học của các quốc gia có thu nhập cao cho thấy tỷ lệ mắc 8 – 18% đối với triệu chứng rối loạn tâm thần ở trẻ em trong độ tuổi đi học.

Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm ở học sinh

Có nhiều nguyên nhân được cho rằng dẫn đến tình trạng gia tăng tỷ lệ trầm cảm ở học sinh hiện nay như:

• Áp lực học tập, thi cử
• Yếu tố tâm lý, xã hội
• Sự kỳ vọng quá lớn của gia đình
• Sự trách mắng của người thân, kỳ thị, chê bai của bạn bè…
• Bạo lực học đường
• Thói quen sống không lành mạnh
• Thiếu sự quan tâm, chăm sóc của gia đình, bạn bè
• Ám ảnh tinh thần về vấn đề trong xã hội
• Gen di truyền
• Suy nghĩ tiêu cực, lạm dụng các chất kích thích
• Trải qua những sự kiện gây sốc tâm lý, đau buồn
• Mất cân bằng hormone trong cơ thể
• Bị tổn thương bởi các ký ức không tích cực trong quá khứ

Mặc dù chứng trầm cảm có thể xuất hiện ở bất cứ giai đoạn nào trong cuộc đời mỗi người nhưng các triệu chứng của trầm cảm ở học sinh sẽ có phần khác biệt so với trầm cảm biểu hiện ở người trưởng thành. Cũng chính bởi vậy mà đôi khi, chúng ta thường bỏ qua những dấu hiệu trầm cảm xuất hiện ở trẻ vì cho rằng, đó đơn giản chỉ là giai đoạn “khủng hoảng” của tuổi mới lớn mà thôi.

Dấu hiệu trầm cảm ở lứa tuổi học sinh

Dấu hiệu trầm cảm ở lứa tuổi học sinh thường xuất hiện các thay đổi về mặt cảm xúc và hành vi. Theo thời gian, các dấu hiệu này ngày một rõ rệt khi bệnh đã có vẻ nặng nề hơn. Cha, mẹ và người thân có thể theo dõi tình trạng của trẻ để nhận biết dấu hiệu của chúng:

Hậu quả nghiêm trọng của vấn nạn trầm cảm ở học sinh

Trầm cảm ở học sinh không chỉ đơn giản là biểu hiệu của rối loạn tâm lý khi các em bước vào tuổi dậy thì. Bởi sự thay đổi về tâm sinh lý thông thường sẽ là các dấu hiệu có thể xuất hiện trong một thời gian ngắn chứ không lặp đi lặp lại hoặc tình trạng có khả năng nặng nề hơn theo thời gian. Trầm cảm ở học sinh là chứng bệnh có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và cần có thời gian điều trị lâu dài với những phương pháp hợp lý. Đối với hầu hết các trường hợp trầm cảm ở học sinh, các triệu chứng không những rất khó để tự cải thiện hoặc khắc phục mà còn có xu hướng tệ hơn nếu tình trạng kéo dài.

Hậu quả để lại sau những cú sốc tâm lý, áp lực đến từ gia đình, bạn bè, người thân… không đơn giản chỉ là tâm trạng buồn chán, mệt mỏi làm trẻ bỏ bê học hành, tình trạng học tập cứ thế tuột dốc, buông thả bản thân, khép kín với chính những mối quan hệ xung quanh mình và rất nhiều những ảnh hưởng khác:

• Suy kiệt về tinh thần và thể chất
• Ảnh hưởng đến quá trình phát triển của trẻ
• Khó khăn trong vấn đề giáo dục và tiếp thu kiến thức
• Rối loạn tinh thần
• Tự tử hoặc xuất hiện ý muốn làm hại người khác
• Ảnh hưởng đến mối quan hệ trong gia đình

Cách bảo vệ con tránh khỏi trầm cảm ở học sinh

Với sự phát triển không ngừng của xã hội và thời đại, các gia đình thường không dành nhiều thời gian chăm sóc, quan tâm đến suy nghĩ, hành động của trẻ. Việc này dẫn đến tình trạng thiếu hụt tình yêu thương và che chở của người thân trong cuộc sống. Mỗi ngày, trẻ em trong độ tuổi học sinh cần được học tập, hoạt động và lắng nghe, chia sẻ nhiều hơn để thấu hiểu, tiếp thu kiến thức mới, xây dựng, rèn luyện các thói quen tích cực cũng như nhận lấy tình yêu thương, vỗ về của cha, mẹ, người thân. Sự thiếu sót những điều đó theo thời gian khiến trẻ em trong độ tuổi học sinh ngày càng cảm thấy trống rỗng, thiếu cảm xúc, không biết phản xạ… Ảnh hưởng trực tiếp đến tâm sinh lý đang hình thành và phát triển mỗi ngày.

Để có thể phần nào ngăn chặn tình trạng trầm cảm ở học sinh xảy đến với trẻ, mỗi gia đình đều cần ý thức, chú ý hơn trong cuộc sống hằng ngày:

• Quan tâm hỗ trợ con trong các hoạt động hằng ngày
• Trò chuyện và lắng nghe con nhiều hơn
• Dành thời gian vui chơi với con để thấu hiểu và chia sẻ
• Luôn tạo cho con những thói quen lành mạnh
• Hạn chế nổi giận hoặc cáu gắt với con
• Sẵn sàng chia sẻ và giúp đỡ con

Tâm lý trị liệu – phương pháp vàng giúp con thoát khỏi trầm cảm ở học sinh

Trầm cảm ở học sinh không còn là tình trạng đơn giản có thể tự giải quyết bởi sự nguy hiểm của nó đối với cộng động và xã hội. Trước những mối lo ngại về tình hình bệnh trầm cảm ở lứa tuổi dậy thì ngày càng gia tăng, các bậc phụ huynh nên chú trọng theo dõi cảm xúc, hành vi của con để nhận biết sớm dấu hiệu xuất hiện bệnh và có biện pháp điều trị kịp thời nhất.