Trầm cảm tuổi học đường: Căn bệnh đáng báo động hiện nay

Trầm cảm tuổi học đường hiện đang là căn bệnh đáng báo động bởi nó đang làm cho tỉ lệ học sinh, sinh viên tự tử càng gia tăng. Bệnh lý này gây ảnh hưởng trực tiếp đến cảm xúc, suy nghĩ, hành vi của người bệnh, làm cho họ dần mất niềm tin vào cuộc sống, hầu hết đều muốn tự giải thoát bản thân bằng cái chết. 

Trầm cảm tuổi học đường là gì?

Trầm cảm là một hiện tượng rối loạn tâm lý, nó khiến cho người bệnh luôn xuất hiện cảm giác buồn chán, u sầu, mất dần các hứng thú đối với cuộc sống xung quanh. Trầm cảm học đường là một dạng thuộc nhóm bệnh trầm cảm, hiện cũng là mối đe dọa lớn đối với học sinh, sinh viên. Căn bệnh này có thể xuất hiện và kéo dài trong suốt quãng đời đi học. Thông thường những đối tượng học sinh, sinh viên sẽ hay đối mặt với các bài kiểm tra, kì thi quan trọng khiến họ luôn bị áp lực, căng thẳng, lo lắng về kết quả học tập.

Tình trạng lo lắng, căng thẳng vì áp lực học tập nếu chỉ diễn ra trong vòng vài ngày thì cũng là dấu hiệu bình thường của học sinh. Tuy nhiên nếu tình trạng này kéo dài và duy trì trong khoảng vài tuần liên tiếp thì nhiều nguy cơ có thể mắc bệnh trầm cảm. Căn bệnh này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến suy nghĩ, cảm xúc, hành vi của trẻ, khiến trẻ không còn niềm tin, hứng thú đối với cuộc sống xung quanh, kể cả những hoạt động đã từng yêu thích trước đó.

Hiện nay, tình trạng trầm cảm tuổi học đường đang ở mức đáng báo động, theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (NIHM) đã thống kê số liệu từ năm 2016 cho biết rằng:

• Ước tính trong 3,1 triệu những đối tượng từ 12 đến 17 tuổi tại Hoa Kỳ đều có ít nhất một giai đoạn rơi vào trạng thái trầm cảm lớn trong năm 2016.
• Đây cũng là con số chiếm khoảng 12,8% dân số của Hoa Kỳ đang trong độ tuổi đó. Theo nghiên cứu cho thấy, tỉ lệ trầm cảm ở học sinh nữ cao hơn gấp 2, 3 lần đối với học sinh nam.
• Đặc biệt hơn, chỉ có khoảng 19% đối tượng bị trầm cảm ở độ tuổi này nhân được sự giúp đỡ từ gia đình, chuyên gia.

Bên cạnh đó, một cuộc khảo sát và thống kê trên 1.727 học sinh THCS tại Hà Nội nhận được kết quả rằng, có đến khoảng hơn 25% các đối tượng học sinh có biểu hiện rối loạn về tâm thần. Một cuộc khảo sát khác cho biết rằng có khoảng hơn 20% các bé học sinh lớp 1 có dấu hiệu về lo âu học đường ở mức độ nhẹ và vừa.

Một khoa Tâm lý – Giáo dục, trường ĐH Sư phạm – ĐH Huế cũng đã thực hiện một nghiên cứu về mối quan hệ giữa stress và kỹ năng quản lý thời gian của các bạn học sinh lớp 12. Kết quả nhận thầy đa số các học sinh này đều từng trải qua giai đoạn stress trong học tập, mức độ biểu hiện lại tương đối cao.

Đây là một trong các con số khiến cho nhiều người phải lo ngại. Thực tế, tình trạng trầm cảm tuổi học đường tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ làm ảnh hưởng đến sức khỏe, tinh thần, thể chất của trẻ. Nếu không kịp thời phát hiện và có biện pháp hỗ trợ phù hợp sẽ khiến cho bệnh càng trở nên nghiêm trọng, nhiều nguy cơ xảy ra các hậu quả đáng tiếc.

Nguyên nhân gây trầm cảm tuổi học đường

Trầm cảm tuổi học đường có thể xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân, ngoài yếu tố học tập, nhà trường thì gia đình, xã hội cũng có thể khiến cho trẻ gặp phải những thay đổi tiêu cực trong suy nghĩ, cảm xúc, hành vi. Một số nguyên nhân có thể gây nên bệnh trầm cảm tuổi học đường như:

1. Áp lực học tập

Áp lực học hành, thi cử là nguyên nhân hàng đầu khiến cho trẻ dễ rơi vào tình trạng trầm cảm tuổi học đường. Thông thường các bậc phụ huynh luôn mong muốn con mình có được thành tích học tập xuất sắc, một số cha mẹ luôn đặt ra mục tiêu quá cao cho con cái. Điều này khiến trẻ chịu nhiều áp lực, căng thẳng và lo lắng khi học tập, đặc biệt là đối diện với những lần kiểm tra, kì thi.

Khi tình trạng học tập không đạt được đúng như kì vọng ban đầu sẽ khiến cho trẻ rơi vào trạng thái lo sợ, hoang mang, thậm chí có nhiều phụ huynh tỏ ra thất vọng, chê bai và trách mắng con cái một cách thậm tệ. Điều này sẽ khiến cho trẻ bị tổn thương, mất dần tự tin vào bản thân, cảm thấy vô dụng, thất vọng về chính mình. Tình trạng này kéo dài sẽ làm cho tâm trạng và cảm xúc của trẻ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trẻ thường sẽ cảm thấy buồn bã, chán nản, không muốn cố gắng học tập hoặc làm bất cứ việc gì.

2. Bạo lực học đường

Thêm một nguyên nhân có thể khiến cho trẻ rơi vào trạng thái trầm cảm đó chính là nạn bạo lực học đường. Hiện nay, tình trạng này càng gia tăng khiến cho nhiều học sinh trở thành nạn nhân thường xuyên bị bắt nạt, ức hiếp. Bạo lực học đường không chỉ là tình trạng đánh đập, bạo hành một đối tượng nào đó, mà nó còn được thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau. Phổ biến nhất hiện nay đó chính là tình trạng công kích tinh thần bằng việc tập trung bêu xấu, nói những lời lẽ xúc phạm, đặc biệt là trên mạng xã hội.

Các nạn nhân của bạo lực học đường thường có xu hướng muốn giấu kín mọi chuyện, lúc nào cũng trong trạng thái lo lắng, bất an và hoảng sợ. Khi không nhận được sự hỗ trợ, bảo vệ của người thân, thầy cô hoặc bạn bè, trẻ sẽ dễ rơi vào trạng thái bế tắc, cảm xúc bị rối loạn, hầu như không muốn tiếp xúc hoặc sợ tiếp xúc với những người xung quanh, luôn ám ảnh những hành vi làm tổn thương tinh thần và thể xác.

3. Yếu tố xã hội

Trầm cảm tuổi học đường có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó yếu tố tâm lý – xã hội chính là một trong các lý do phổ biến gây nên bệnh lý này. Đặc biệt là giai đoạn các bé đang bước vào độ tuổi dậy thì, lúc này tâm sinh lý bị thay đổi một cách nhanh chóng, trẻ hầu như không thể nhận thức và có hiểu biết chính xác, toàn diện về một vấn đề cụ thể nào đó.

Trẻ sẽ dễ bị tác động, ảnh hưởng từ các suy nghĩ tiêu cực, làm thay đổi về hành vi và cảm xúc của bản thân. Do đó, nếu trong giai đoạn này trẻ không được định hướng đúng đắn sẽ khiến cho trẻ dễ nảy sinh các hành vi, suy nghĩ tiêu cực dẫn đến những tình huống không mong muốn.

4. Thói quen sống không lành mạnh

Xã hội hiện nay càng phát triển về mọi mặt, do đó trẻ nhỏ cũng có thể tiếp xúc, tìm hiểu về rất nhiều vấn đề, trong đó có cả các tệ nạn xã hội, những đối tượng sống thiếu lành mạnh. Các trẻ ở độ tuổi học đường thường tò mò, thích khám phá nên rất dễ rơi hình thành các thói quen xấu từ những trang thông tinh không lành mạnh.

Những đối tượng trẻ thường xuyên hút thuốc lá, uống rượu, lười vận động, thức khuya, ăn uống không đều độ, nghiện chơi game,…sẽ có nguy cơ cao bị suy nhược cơ thể, gây ảnh hưởng đến sức khỏe thần kinh và dễ dẫn đến tình trạng trầm cảm tuổi học đường.

5. Thiếu sự quan tâm từ gia đình

Gia đình là một trong các yếu tố đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển và nhận thức của trẻ. Theo nghiên cứu, hầu hết các trẻ em được sinh sống trong gia đình hạnh phúc, tràn đầy sự yêu thương và quan tâm sẽ có tỉ lệ mắc bệnh trầm cảm rất thấp. Ngược lại những trẻ được sinh ra và lớn lớn trong một gia đình thiếu sự yêu thương, quan tâm, cha mẹ thường xuyên bất hòa, anh chị em trong gia đình không quan tâm đến nhau,…sẽ dễ rơi vào tình trạng trầm cảm.

Do đó, gia đình đóng vai trò cực kì quan trọng đối với suy nghĩ, hành vi và sự phát triển của trẻ. Khi trẻ phải sống xa cha mẹ, sinh hoạt trong một môi trường thiếu vắng tình thường hoặc tệ hơn là nhận được sự ghẻ lạnh, chán ghét của những người thân trong gia đình sẽ làm cho trẻ bị tổn thương, ảnh hưởng đến tâm lý, suy nghĩ, hành vi.

6. Một số nguyên nhân khác

Bên cạnh những nguyên nhân chính có thể gây nên tình trạng trầm cảm tuổi học đường vừa được kể trên thì căn bệnh này cũng có thể xuất phát từ một số lý do sau:

• Do di truyền: Khi người thân trong gia đình như ông bà, cha mẹ, anh chị em,..từng bị trầm cảm thì khả năng cao con cái sinh ra cũng có thể mắc phải chứng bệnh nguy hiểm này.
• Bị ám ảnh về tinh thần: Những trẻ em từng chứng kiến hoặc trải qua những sự việc gây đau thương như mất đi người thân yêu, cha mẹ ly hôn, bị lạm dụng tình dục,….sẽ có khả năng cao mắc phải chứng trầm cảm tuổi học đường.
• Hormone trong cơ thể mất cân bằng: Những đối tượng trẻ đang bước vào giai đoạn dậy thì sẽ có nhiều biến đổi về suy nghĩ, hành vi, vóc dáng,…Do đó, trẻ dễ có những suy nghĩ lệch lạc trong cảm xúc.
• Các đối tượng học sinh, sinh viên thuộc cộng đồng LGBT: Khi trẻ có thể nhận ra được giới tính thật của mình, hầu hết các trẻ thường không dám chia sẻ với mọi người, gia đình. Một số trường hợp trẻ còn bị bạn bè, những người xung quanh trêu chọc, xúc phạm dẫn đến tâm lý lo sợ, nhút nhát, tự ti vào bản thân, từ đó xuất hiện tình trạng trầm cảm.

Triệu chứng của bệnh trầm cảm tuổi học đường

Cũng tương tự như các trường hợp mắc bệnh trầm cảm, trầm cảm tuổi học đường cũng xuất hiện một số triệu chứng đặc trưng như:

Triệu chứng về thể chất:

• Trẻ thường xuyên bỏ bữa, chán ăn, ăn không ngon miệng.
• Khó ngủ, ngủ không ngon giấc, dễ gặp ác mộng.
• Đau đầu, mệt mỏi, đau lưng,….
• Cơ thể uể oải, không có sức sống, khó tập trung, vận động chậm chạp.

Triệu chứng về tinh thần:

• Trẻ luôn có cảm xúc buồn bã, suy tư, chán nản.
• Xuất hiện các suy nghĩ tiêu cực, bi quan về cuộc sống.
• Mất dần hứng thú đối với các hoạt động xung quanh, ngay cả những việc đã từng mơ ước và yêu thích trước đây.
• Khó tập trung, không hoàn thành được hầu hết các công việc, kể cả những việc đơn giản.
• Luôn cảm thấy tự ti về bản thân, thất vọng về chính mình.
• Ngại giao tiếp với những người xung quanh, tự cô lập bản thân.
• Suy nghĩ về cái chết, có ý định muốn tự sát.

Phương pháp điều trị trầm cảm tuổi học đường

Cũng giống như tình trạng trầm cảm ở các đối tượng khác, trầm cảm tuổi học đường cũng sẽ được áp dụng các phương pháp như sử dụng thuốc, điều trị trị liệu tâm lý, hỗ trợ cải thiện tại nhà. Tùy vào tình trạng bệnh của mỗi người mà các chuyên gia tâm lý sẽ tư vấn và lựa chọn phương pháp chữa bệnh phù hợp nhất.

1. Hỗ trợ điều trị tại nhà

Đối với những trường hợp bệnh nhẹ, các triệu chứng trầm cảm còn có thể kiểm soát và tần suất xuất hiện thấp thì bệnh nhân có thể được chỉ định và hướng dẫn các phương pháp tự cải thiện.

Những đối tượng bị trầm cảm tuổi dậy thì nên áp dụng các cách sau đây để cải thiện tình trạng sức khỏe tâm lý tốt nhất:

• Thiết lập chế độ ăn uống khoa học và lành mạnh sẽ giúp cho các triệu chứng lo lắng, buồn bã, mệt mỏi,…được thuyên giảm nhanh chóng. Người bệnh cần được bổ sung nhiều thực phẩm chứa vitamin, khoáng chất,…Hạn chế các loại nước uống có gas, chất kích thích, gây nghiện, các thực phẩm béo, đồ ăn cay nóng,…
• Thường xuyên rèn luyện thể lực bằng các bài tập thể dục thể thao đơn giản như chạy bộ, đạp xe đạp, bơi lội,…Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể cải thiện tinh thần bằng các tập yoga, ngồi thiền. Mỗi ngày chỉ cần dành ra khoảng 30 phút để tập luyện sẽ giúp não bộ được thư giãn, giải tỏa các áp lực, căng thẳng, tinh thần được thoải mái và vui vẻ hơn.
• Cân bằng thời gian học tập, nghỉ ngơi và vui chơi để cảm xúc, tâm trạng được ổn định hơn. Cha mẹ cũng không nên tạo áp lực hay đặt mục tiêu học tập quá lớn đối với trẻ. Nên giúp trẻ có thời gian để thư giãn và nghỉ ngơi sau giờ làm học.
• Chú ý nhiều đến giấc ngủ, nên ngủ đủ 8 tiếng và ngủ trước 23 giờ mỗi ngày. Lựa chọn chỗ ngủ yên tĩnh, không gian thoáng mát để giúp giấc ngủ được trọn vẹn hơn.
• Chủ động trò chuyện, tâm sự với những người thân trong gia đình hoặc bạn bè. Điều này sẽ giúp bạn có thể giải tỏa được những áp lực đang gặp phải, từ đó nhận được những lời khuyên hữu ích để giải quyết và kiểm soát tâm trạng tốt hơn.
• Tham gia vào các hoạt động tập thể, vui chơi mà mình yêu thích. Điều này có thể giúp trẻ mở rộng mối quan hệ bạn bè, đồng thời hạn chế được tình trạng chán nản, buồn bã.
• Về phía gia đình nên chú ý quan tâm và chia sẻ nhiều hơn với bé, đồng hành cùng quá trình cải thiện sức khỏe để tạo động lực cho trẻ.
• Về phía nhà trường nên tạo điều kiện thoải mái để trẻ phát triển một cách tự nhiên và toàn diện. Không nên đặt áp lực quá cao về các thành tích học tập, điểm thi đua. Đặc biệt chú ý quan tâm đến các mối quan hệ trong môi trường học tập để hạn chế tối đa tình trạng bạo lực học đường.

2. Sử dụng thuốc điều trị

Nếu tình trạng trầm cảm tuổi học đường trở nặng, các triệu chứng bệnh biểu hiện một cách rõ ràng và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình học tập, phát triển của trẻ thì sẽ được chỉ định sử dụng các loại thuốc đặc trị. Phương pháp sử dụng thuốc sẽ mang lại kết quả nhanh chóng, giúp kiểm soát được các triệu chứng của bệnh trầm cảm.

Tuy nhiên, đa số các loại thuốc chống trầm cảm thường gây nên một số tác dụng phụ. Vì thế để đảm bảo an toàn, bệnh nhân nhất định không được tự ý mua thuốc về sử dụng khi chưa có chỉ định và hướng dẫn của chuyên gia. Ngoài ra, trong quá trình dùng thuốc cần phải tuân thủ nghiêm ngặt về liều dùng, thời gian sử dụng để tình trạng trầm cảm được cải thiện tốt nhất. Nếu trong quá trình chữa bệnh có xuất hiện bất kể các dấu hiệu bất thường nào, bệnh nhân cũng cần thông báo ngay với chuyên gia để được ngăn chặn và hỗ trợ kịp thời.

3. Liệu pháp trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý là một trong các phương pháp được đánh giá cao về hiệu quả và độ an toàn khi áp dụng cho chứng trầm cảm, rối loạn lo âu,….Các chuyên gia sẽ giao tiếp, tiếp xúc trực tiếp với từng khách hàng để hiểu được những câu chuyện của họ, đồng thời biết rõ nguyên nhân gây ra tình trạng trầm cảm. Sau khi tiến hành trị liệu tâm lý, khách hàng sẽ được phục hồi sức khỏe một cách tự nhiên mà không cần sự can thiệp của thuốc tây.

Ngoài ra, người trầm cảm còn được hướng dẫn các phương pháp hỗ trợ khác như thiền, massage, xoa bóp,…Sau quá trình trị liệu, người trầm cảm sẽ biết cách cân bằng cuộc sống, kiểm soát cảm xúc và hành vi của bản thân, đặc biệt là những đối tượng đang trong giai đoạn dậy thì.Để đạt được hiệu quả cao, phụ huynh nên cho con em mình đến các trung tâm tâm lý trị liệu uy tín.

Trầm cảm tuổi học đường là một tình trạng khá phổ biến hiện nay, nó khiến cho học sinh, sinh viên rơi vào trạng thái buồn bã, chán nản, tiêu cực, không còn niềm tin vào cuộc sống và mất dần các hứng thú đối với những hoạt động xảy ra xung quanh. Tình trạng này hiện đang ở mức báo động nên cần sự chú ý và quan tâm từ phía gia đình, nhà trường và xã hội để có thể ngăn chặn những nguy cơ gây ra bệnh và giúp bệnh nhân cải thiện tốt nhất tình trạng sức khỏe.