Mất ngủ là bệnh gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Cuộc sống ngày càng trở nên hiện đại cũng là lúc nhiều người phải đối mặt với áp lực gây ra tình trạng mất ngủ kéo dài. Và đôi khi, việc thiếu ngủ không chỉ dừng lại do stress mà còn liên quan đến các yếu tố sức khỏe khác. Vậy nên chỉ khi hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị thì cá nhân mới có thể lấy lại giấc ngủ trọn vẹn mỗi đêm.

Mất ngủ là gì?

Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ phổ biến với nhiều biểu hiện khác nhau như khó đi vào giấc ngủ, không thể ngủ sâu, thức dậy quá sớm mà không thể ngủ lại. Người bị mất ngủ thường cảm thấy uể oải khi thức dậy, dẫn đến tinh thần thiếu tỉnh táo và làm ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Đặc trưng của tình trạng này là giấc ngủ không đạt chất lượng, khó ngủ hoặc thức dậy giữa đêm mà không tài nào ngủ lại được. Thời gian ngủ cũng không đủ để phục hồi sức khỏe tổng thể, khiến người bệnh luôn cảm thấy buồn ngủ nhưng lại khó chợp mắt. Người mất ngủ kéo dài còn khó tập trung để học tập, làm việc khiến năng suất lao động cùng chất lượng sống bị ảnh hưởng.

Trong một số trường hợp, mất ngủ có thể chỉ diễn ra trong vài ngày, nhưng với nhiều người nó kéo dài hơn 3 tháng và trở thành mất ngủ mãn tính. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể gây ra suy giảm sức đề kháng, căng thẳng thần kinh và chất lượng cuộc sống suy giảm nghiêm trọng.

1. Nhu cầu ngủ của con người

Nhu cầu ngủ của con người khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng sức khỏe. Đối với người trưởng thành, giấc ngủ lý tưởng thường kéo dài từ 7 – 8 giờ mỗi đêm. Tuy nhiên, có người cần ngủ nhiều hơn khoảng 9 – 10 tiếng, trong một số khác lại chỉ cần ngủ 3 – 4 giờ mà vẫn cảm thấy khỏe khoắn. Điều quan trọng hơn là phải đảm bảo cho giấc ngủ đủ sâu để cơ thể và tinh thần phục hồi sau một ngày dài.

Một giấc ngủ chất lượng không chỉ liên quan đến thời gian mà còn phụ thuộc vào độ sâu và sự liên tục. Người ngủ ngon sẽ không bị tỉnh giấc giữa đêm và khi thức dậy có được cảm giác sảng khoái, tràn đầy năng lượng. Ngược lại, mất ngủ hay giấc ngủ ngắt quãng thường khiến cơ thể mệt mỏi, uể oải gây thiếu hụt năng lượng cho tâm trạng và khả năng làm việc trong ngày.

2. Các loại mất ngủ

Hiểu rõ các loại mất ngủ và đặc điểm của từng loại có thể giúp bạn tìm ra giải pháp phù hợp để cải thiện giấc ngủ của mình. Dưới đây là các loại mất ngủ thường gặp, mỗi loại đều có những đặc điểm và nguyên nhân riêng biệt.

• Mất ngủ cấp tính: Mất ngủ cấp tính là tình trạng khó ngủ kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, xảy ra do căng thẳng và những thay đổi trong cuộc sống như mất người thân, chuyển đến nơi ở mới. Tình trạng này thường không kéo dài và tự cải thiện khi nguyên nhân gây ra được giải quyết.
• Mất ngủ mãn tính: Mất ngủ mãn tính xảy ra khi tình trạng khó ngủ kéo dài ít nhất 1 tháng với các triệu chứng như khó ngủ, thức dậy giữa đêm. Đó là do các vấn đề tâm lý như trầm cảm, rối loạn lo âu cùng bệnh lý như đau khớp và viêm phế quản. Mất ngủ mãn tính cần được điều trị nghiêm túc vì nó dễ dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.

• Mất ngủ duy trì: Mất ngủ duy trì là tình trạng khó ngủ, thức dậy quá sớm và không thể ngủ lại. Điều này thường khiến tâm trí trở nên mệt mỏi cũng bởi cácvấn đề sức khỏe xấu như trào ngược dạ dày thực quản, chứng ngưng thở khi ngủ. Tình trạng này có thể tạo ra vòng luẩn quẩn khiến giấc ngủ càng khó sâu hơn.
• Mất ngủ về hành vi của thời thơ ấu: Mất ngủ hành vi ở thời thơ ấu ảnh hưởng đến phần lớn trẻ em gồm việc khó đi vào giấc ngủ, không chịu đi ngủ. Chúng đều là kết quả của việc con có mối liên hệ tiêu cực với giấc ngủ, không có thói quen ngủ lành mạnh.

Triệu chứng của bệnh mất ngủ

Các triệu chứng của mất ngủ có thể biểu hiện ở nhiều dạng khác nhau mà nếu kéo dài sẽ gây mệt mỏi và làm giảm khả năng tập trung tinh thần của con người. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến của mất ngủ:

• Khó đi vào giấc ngủ, thao thức mãi mà không ngủ được dù đã cố gắng thư giãn
• Thường xuyên tỉnh giấc giữa đêm và rất khó để ngủ lại sau khi tỉnh
• Dậy quá sớm mà vẫn cảm thấy buồn ngủ và không thể tiếp tục giấc ngủ
• Giấc ngủ chập chờn, không sâu làm cơ thể không được nghỉ ngơi đầy đủ
• Cảm giác chưa được ngủ sau khi thức dậy, cơ thể mệt mỏi và không còn năng lượng
• Buồn ngủ vào ban ngày
• Dễ cáu kỉnh, bực bội, mất kiên nhẫn, hay cáu gắt
• Tập trung kém. suy giảm trí nhớ và giảm hiệu suất làm việc, học tập rõ rệt
• Nhức đầu, đau dạ dày và than phiền bị đau mãn tính

Nguyên nhân gây mất ngủ

Mất ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau mà các yếu tố này không chỉ đơn giản do thói quen sinh hoạt kém mà còn liên quan đến sức khỏe tổng thể. Một số lý do gây ra bệnh mất ngủ phổ biến phải kể đến:

• Stress: Áp lực từ công việc, học tập, cuộc sống cá nhân làm cơ thể khó thư giãn và rơi vào tình trạng mất ngủ.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ, dùng thức uống caffeine, rượu bia vào buổi tối.
• Không gian ngủ không thoải mái: Ánh sáng mạnh, tiếng ồn và nhiệt độ không phù hợp trong phòng ngủ có thể gây mất giấc ngủ ngon.
• Rối loạn tâm thần: Những tình trạng như trầm cảm, rối loạn lo âu có thể ảnh hưởng đến khả năng ngủ khiến cho cơ thể mệt mỏi và không được nghỉ ngơi đủ.
• Thay đổi nhịp sinh học: Di chuyển đến một múi giờ khác, thay đổi lịch làm việc đột ngột có thể làm rối loạn đồng hồ sinh học của cơ thể, gây ra mất ngủ.
• Bệnh lý nền: Các bệnh lý mãn tính như đau dạ dày, tiểu đường, bệnh lý về hô hấp có thể gây ra những triệu chứng làm gián đoạn giấc ngủ và khó ngủ ngon.

Các yếu tố nguy cơ của mất ngủ

Mất ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, và một số yếu tố nguy cơ có thể làm tình trạng này trở nên dai dẳng. Dù sự kiện khó khăn đã qua, nhiều người vẫn không thể trở lại giấc ngủ bình thường.

• Tính khí của một người: Những người thường xuyên lo âu và suy nghĩ quá nhiều có thể rơi vào khó ngủ bởi hay lo lắng cho các sự kiện sắp tới.
• Yếu tố môi trường: Các yếu tố như tiếng ồn, ánh sáng, nhiệt độ phòng quá cao hay ngược lại quá thấp có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
• Gen và yếu tố sinh lý: Nữ giới và người cao tuổi thường gặp phải tình trạng mất ngủ nhiều hơn. Ngoài ra, tình trạng mất ngủ có thể do di truyền gen giữa các gia đình trong gia đình.
• Nguyên nhân khác: Vệ sinh giấc ngủ kém với việc sử dụng caffeine quá mức và không duy trì thời gian đi ngủ đều đặn có thể góp phần vào vấn đề mất ngủ.

Mối liên hệ giữa mất ngủ và tuổi tác

Khi chúng ta già đi, cơ thể bắt đầu trải qua nhiều thay đổi về mặt sinh lý cũng như sức khỏe, ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ. Một trong những nguyên nhân chính là nhịp sinh học của cơ thể bị xáo trộn do quá trình lão hóa (nhịp sinh học là chu kỳ tự nhiên điều chỉnh giấc ngủ và tỉnh táo). Lúc này các tế bào trong não chịu trách nhiệm kiểm soát nhịp sinh học bị suy giảm, dẫn đến mất ngủ và các rối loạn giấc ngủ khác.

Ngoài ra, quá trình lão hóa làm giảm lượng hormone melatonin (hormone giúp điều hòa giấc ngủ) và tăng hormone cortisol (hormone gây căng thẳng). Những thay đổi này khiến người cao tuổi dễ bị mất ngủ, ngủ không sâu. Đồng thời, các bệnh mãn tính như viêm khớp, bệnh tim mạch, bệnh về hô hấp thường gặp ở người già cũng là yếu tố gây rối loạn giấc ngủ.

Những lo lắng và cảm giác cô đơn thường gặp khi một người dần lớn có thể làm cho họ khó đi vào giấc ngủ hoặc thức giấc nhiều lần trong đêm. Ngoài ra, việc sử dụng nhiều loại thuốc điều trị bệnh mãn tính theo độ tuổi cũng có thể gây ra tác dụng phụ ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Như vậy, độ tuổi phải đi kèm với chất lượng giấc ngủ tương ứng theo số giờ ngủ:

• 0 – 3 tháng tuổi: 14 – 17 tiếng
• 4 – 11 tháng tuổi: 12 – 15 tiếng
• 1 – 2 tuổi: 11 – 14 tiếng
• 3 – 5 tuổi: 10 – 13 tiếng
• 6 – 13 tuổi: 9 – 11 tiếng
• 14 – 17 tuổi: 8 – 10 tiếng
• 18 – 25 năm: 7 – 9 tiếng
• 26 – 64 tuổi: 7 – 9 tiếng
• Trên 65 tuổi: 7 – 8 tiếng

Tác hại của mất ngủ

Nếu không được điều trị kịp thời, mất ngủ có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều khía cạnh của cuộc sống, cụ thể như:

• Gây mệt mỏi và kém tập trung khiến cho hiệu suất làm việc, học tập giảm sút trầm trọng
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, cao huyết áp và đột quỵ.
• Suy giảm miễn dịch,  sức đề kháng của cơ thể,  dễ mắc các bệnh nhiễm trùng
• Gây ra rối loạn tâm lý với các chứng bệnh khó điều trị như trầm cảm, rối loạn lo âu, căng thẳng stress
• Có cảm giác đói khiến nguy cơ béo phì tăng cao do hormone bị biến đổi
• Da xấu đi nhanh chóng, trở nên khô, sạm màu và lão hóa nhanh
• Làm giảm nồng độ testosterone ở nam giới, dẫn đến giảm ham muốn tình dục và rối loạn cương dương
• Làm teo não và tăng nguy cơ đột quỵ
• Nguy cơ bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư đại tràng và vú

Biện pháp chẩn đoán mất ngủ

Các bác sĩ chuyên khoa và chuyên gia ytâm lý thường sử dụng nhiều phương pháp để xác định nguyên nhân và mức độ của tình trạng mất ngủ. Quá trình chẩn đoán không chỉ dựa vào triệu chứng mà còn cần phải loại trừ các yếu tố hây bệnh khác có thể làm nhầm lẫn và trầm trọng thêm tình trạng này.

Để xác định chính xác nguyên nhân mất ngủ, bác sĩ thường thực hiện một loạt các xét nghiệm thông qua hỏi chi tiết về thói quen ngủ, tiền sử bệnh lý cùng các triệu chứng gặp phải. Sau đó, một số xét nghiệm có thể được yêu cầu để đánh giá tình trạng và loại trừ các bệnh lý khác. Dưới đây là các phương pháp thường được sử dụng:

• Khám sức khỏe tổng quát: Bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe tổng thể và yêu cầu xét nghiệm máu để phát hiện các vấn đề như bệnh tuyến giáp.
• Kiểm tra thói quen ngủ: Bác sĩ sẽ hỏi về lịch sử giấc ngủ gồm thời gian ngủ và mức độ buồn ngủ vào ban ngày.
• Chụp đa ký giấc ngủ: Được thực hiện qua đêm tại đơn vị y tế để ghi lại sóng não, nhịp thở, nhịp tim và các chuyển động cơ thể trong khi ngủ.

• Actigraphy: Sử dụng thiết bị đeo trên cổ tay, cổ chân để đo chuyển động và ghi lại hoạt động giấc ngủ hàng ngày.
• Kiểm tra chứng ngưng thở khi ngủ: Nghiên cứu giấc ngủ qua đêm, sử dụng thiết bị sàng lọc tại nhà để phát hiện các rối loạn hô hấp khi ngủ.
• Nghiên cứu giấc ngủ (MSLT): Theo dõi hoạt động của các cơ quan như tim, não và hệ hô hấp để đánh giá chất lượng giấc ngủ cũng như xác định các rối loạn liên quan.

Các xét nghiệm này giúp bác sĩ cùng chuyên gia hiểu rõ hơn về tình trạng đang diễn ra và xác định các yếu tố có thể gây ra mất ngủ, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Cách điều trị bệnh mất ngủ

Việc điều trị mất ngủ cần đến các biện pháp tổng thể kết hợp giữa trị liệu tâm lý và dược lý nhằm đảm bảo hiệu quả lâu dài và an toàn cho người bệnh. Điều quan trọng là mỗi người cần hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ gây bệnh để tìm ra phương pháp điều trị phù hợp.

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý được xem là một trong những phương pháp hiệu quả để điều trị mất ngủ, đặc biệt đối với những người gặp vấn đề do căng thẳng hay lo lắng kéo dài. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT – I) là phương pháp phổ biến giúp người bệnh thay đổi nhận thức và hành vi liên quan đến giấc ngủ. Phương pháp này không chỉ giúp loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực, mà còn xây dựng thói quen ngủ lành mạnh, kiểm soát được lo âu trước khi đi ngủ. Ngoài ra, các kỹ thuật thư giãn, kiểm soát kích thích cũng góp phần cải thiện giấc ngủ bằng cách tạo ra môi trường và thói quen tốt cho việc nghỉ ngơi.

Bên cạnh đó, một số kỹ thuật đặc biệt khác như viết ra những lo lắng trước khi đi ngủ, hạn chế thời gian nằm trên giường khi chưa buồn ngủ và tránh ngủ trưa có trong liệu pháp CBT – I cũng rất hữu ích khi giúp cơ thể trở nên mệt mỏi để dễ dàng đi vào giấc ngủ hơn. Đối với những người mất ngủ lâu năm, kết hợp liệu pháp tâm lý và dược lý có thể là giải pháp có thể giúp cân bằng giữa việc giảm triệu chứng cũng như khắc phục nguyên nhân gốc rễ.

2. Dùng thuốc điều trị

Khi mất ngủ trở thành vấn đề mãn tính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống, thuốc ngủ có thể là giải pháp được cân nhắc. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ vì chúng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ. Các loại thuốc điều trị phổ biến dưới đây cần được sử dụng theo chỉ định:

• Thuốc gây ngủ: Các thuốc như Eszopiclone, Ramelteon, Zaleplon, và Zolpidem giúp cải thiện khả năng ngủ.
• Giải lo âu: Benzodiazepins như Diazepam 5mg, Bromazepam 6mg, Lorazepam 1mg, và Flurazepam giúp giảm lo âu và cải thiện giấc ngủ.
• Thuốc chống trầm cảm: Imipramil 25mg, Amitriptylin 25mg, Mirtazapine, Sertraline, và Venlafaxine có thể được chỉ định khi mất ngủ liên quan đến trầm cảm.
• Một số thuốc khác: Quietiapine, Olanzapin, Etifoxin, và Grandaxin cũng có thể được sử dụng trong một số trường hợp.
• Thuốc thảo dược: Củ bình vôi (rotunda) là một lựa chọn từ thiên nhiên giúp hỗ trợ giấc ngủ.

Mất ngủ khi nào cần gặp Bác sĩ?

Mất ngủ là một vấn đề phổ biến có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai với nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, khi tình trạng mất ngủ bắt đầu gây ra những vấn đề nghiêm trọng trong cuộc sống hàng ngày, đó là dấu hiệu cho thấy mọi người nên tìm đến sự trợ giúp của bác sĩ. Nhận biết và hành động kịp thời có thể giúp mỗi một người tìm ra nguyên nhân và giải pháp điều trị phù hợp.

• Giảm chất lượng cuộc sống: Nếu mất ngủ khiến bạn không thể hoàn thành công việc, cảm thấy mệt mỏi suốt cả ngày và ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, đó là lúc nên gặp bác sĩ.
• Mất tập trung: Khi bạn gặp khó khăn trong việc tập trung vào công việc, học tập, sinh hoạt thường ngày do mất ngủ, đây là dấu hiệu cần thăm khám. Mất tập trung có thể là hệ quả của việc không đủ giấc ngủ và cần được điều trị để cải thiện khả năng chú ý.
• Xuất hiện các dấu hiệu của trầm cảm: Nếu bạn bắt đầu cảm thấy buồn bã, chán nản, có những suy nghĩ tiêu cực do mất ngủ thì đây là dấu hiệu của trầm cảm kèm theo mất ngủ. Lúc này thăm khám bác sĩ là điều cần thiết để nhận được sự hỗ trợ kịp thời.
• Mất ngủ kéo dài: Khi tình trạng mất ngủ kéo dài hơn vài tuần và không có dấu hiệu cải thiện, bạn nên tìm đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Cách phòng ngừa mất ngủ

Dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguyên nhân gây mất ngủ, việc áp dụng một số thói quen đơn giản có thể giúp cải thiện giấc ngủ và giảm nguy. Dưới đây là một số gợi ý phòng ngừa bệnh hữu ích:

• Thiết lập lịch trình ngủ đều đặn với việc đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời gian mỗi ngày
• Tạo môi trường ngủ thoải mái với phòng ngủ yên tĩnh, ít ánh sáng và nhiệt độ mát mẻ
• Hạn chế dùng thức uống chứa caffeine và tránh xa chất kích thích ít nhất 4 – 6 giờ trước khi đi ngủ
• Thực hiện thể dục đều đặn với thời lượng 30 phút mỗi ngày
• Sử dụng kỹ thuật giảm căng thẳng như ngồi thiền, thiền yêu thương, tập luyện yoga hoặc hít thở sâu để thư giãn
• Quản lý căng thẳng bằng cách cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi để giảm áp lực
• Sử dụng viên uống hỗ trợ giấc ngủ ngon với các tinh chất như Blueberry và Ginkgo Biloba
• Chế độ ăn uống khoa học và được bổ sung thực phẩm chứa vitamin B, Magie và tryptophan
• Sử dụng tinh dầu có mùi hương dễ chịu để thư giãn và chuẩn bị cho giấc ngủ sâu hơn
• Uống nước lọc để duy trì sự hydrat hóa cơ thể
• Ăn nhẹ và dễ tiêu hóa vào buổi tối
• Sử dụng thảo dược thiên nhiên như tim sen, lạc tiên có thể giúp cải thiện giấc ngủ tự nhiên

Một số câu hỏi thường gặp về mất ngủ

Việc tìm hiểu và chăm sóc đúng cách cho chứng mất ngủ là rất quan trọng. Vậy nên những câu hỏi thường gặp về bệnh lý sau đây cùng với những thông tin cần thiết có thể giúp cá nhân hiểu rõ hơn về tình trạng này:

Câu 1: Mất ngủ nên ăn gì để cải thiện giấc ngủ?
Khi gặp phải tình trạng mất ngủ nên bổ sung thực phẩm dễ tiêu hóa và giàu vitamin. Cùng với đó tránh ăn no quá gần giờ đi ngủ từ 4 – 5 tiếng và hạn chế rượu bia cùng các chất kích thích.

Câu 2: Mất ngủ thường gặp ở những đối tượng nào?
Mất ngủ có thể xảy ra ở người cao tuổi, người chịu nhiều áp lực, phụ nữ mang thai và sau sinh, phụ nữ mãn kinh và những người thường xuyên dùng thiết bị công nghệ nhiều trước khi ngủ.

Câu 3: Mất ngủ sau sinh có nguy hiểm không?
Mất ngủ sau sinh có thể gây ra các triệu chứng cáu gắt, mệt mỏi và giảm khả năng tiết sữa. Nó cũng có thể dẫn đến bệnh lý nguy hiểm hơn là trầm cảm sau sinh nếu không được điều trị kịp thời.

Câu 4: Bệnh mất ngủ kéo dài bao lâu?
Mất ngủ có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tháng. Nếu tình trạng kéo dài hơn vài tuần và có triệu chứng đi kèm thì mọi người cần phải tìm đến sự trợ giúp y tế càng sớm càng tốt.

Câu 5: Mất ngủ có gây trầm cảm không?
Có, mất ngủ kéo dài có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng trầm cảm. Đồng thời, những người thường xuyên bị mất ngủ có nguy cơ cao mắc phải rối loạn tâm lý này.

Câu 6: Mất ngủ có thể tự chữa trị không?
Đôi khi, việc thay đổi thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống cũng có thể giúp cải thiện tình trạng mất ngủ. Tuy nhiên, nếu mất ngủ kéo dài thì cá nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ.

Câu 7: Các xét nghiệm nào thường được sử dụng để chẩn đoán mất ngủ?
Các xét nghiệm được dùng để chẩn đoán mất ngủ thường bao gồm kiểm tra thói quen ngủ, chụp đa ký giấc ngủ, actigraphy và nghiên cứu giấc ngủ để xác định nguyên nhân cùng mức độ của tình trạng này.

Nguyên nhân gây mất ngủ có thể xuất phát từ nhiều yếu tố phức tạp, vì vậy việc nhận biết cũng như điều trị kịp thời là vô cùng cần thiết. Để bảo vệ giấc ngủ và sức khỏe tổng thể, mỗi người nên chú trọng đến chế độ sinh hoạt, thực hiện lối sống lành mạnh và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia khi cần thiết.

Có thể bạn quan tâm:

• Bị mất ngủ sau phẫu thuật: Nguyên nhân và cách khắc phục
• Mất ngủ sau sinh có tự khỏi không? Có chữa được không?
• Rối loạn lo âu gây mất ngủ và biện pháp xử lý

Nguồn tham khảo:

• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12119-insomnia
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/insomnia/diagnosis-treatment/drc-20355173
• tamanhhospital.vn, vinmec.com, benhvienquan11.vn,….