Control Freak (người thích kiểm soát): Dấu hiệu, cách khắc phục

Trong môi trường làm việc, các mối quan hệ chắc hẳn ai cũng từng gặp một Control Freak – người luôn muốn quyết định mọi thứ. Họ có thể là đồng nghiệp, cấp trên, thậm chí là bạn bè hoặc người thân. Việc ở cạnh một người thích kiểm soát có thể khiến bạn cảm thấy áp lực và mất đi sự tự do của mình.

Control Freak (người thích kiểm soát) là gì?

Có bao giờ bạn gặp một người luôn muốn quyết định thay mình trong mọi chuyện từ công việc đến cuộc sống cá nhân? Đó có thể là một Control Freak – người có xu hướng kiểm soát mọi thứ xung quanh, áp đặt ý kiến lên người khác. Họ cảm thấy lo lắng, khó chịu nếu mọi việc không diễn ra đúng như mong đợi.

Trong công việc, người thích kiểm soát là người sếp quản lý vi mô luôn muốn kiểm tra từng chi tiết nhỏ và không tin tưởng cấp dưới. Trong cuộc sống, họ là người thân hay bạn bè luôn muốn người khác theo ý mình vì cho rằng đó là cách tốt nhất.

Dấu hiệu của người thích kiểm soát

Nếu để ý kỹ, bạn có thể nhận ra dấu hiệu thích kiểm soát ở chính mình hoặc những người xung quanh.

1. Quản lý từng chi tiết

Một người thích kiểm soát không bao giờ hài lòng khi giao việc cho người khác mà không giám sát. Họ kiểm tra từng chi tiết nhỏ và luôn lo lắng rằng người khác sẽ làm sai. Điều này khiến bản thân mệt mỏi và đồng nghiệp cảm thấy áp lực.

Thay vì tin tưởng người khác, control freak muốn tự mình xử lý mọi việc. Họ tin rằng chỉ có cách của mình mới là đúng và không chấp nhận sai sót. Nó không chỉ cản trở công việc mà còn khiến người khác khó chịu.

2. Hành vi, kỳ vọng cứng nhắc

Control Freak không chấp nhận sự linh hoạt mà luôn muốn mọi thứ đi theo kế hoạch đã định sẵn. Nếu có điều gì sai lệch sẽ dễ mất bình tĩnh và phản ứng thái quá. Điều này tạo ra áp lực cho chính bản thân và cả những người xung quanh.

Những người thích kiểm soát thường đặt ra tiêu chuẩn rất cao và mong đợi người khác phải đáp ứng. Họ ít khi thấu hiểu rằng mỗi người có năng lực và cách làm việc riêng nên vì thế sẽ dễ thất vọng và gây căng thẳng trong các mối quan hệ.

3. Không chia sẻ, ủy quyền

Control Freak luôn tin rằng nếu muốn mọi thứ hoàn hảo thì bản thân phải tự làm. Họ hiếm khi giao nhiệm vụ cho người khác vì sợ rằng kết quả sẽ không như mong muốn. Điều này khiến bản thân dễ bị quá tải và mất nhiều thời gian hơn.

Khi buộc phải ủy quyền, họ cũng không thực sự tin tưởng mà liên tục giám sát, chỉnh sửa và can thiệp vào từng chi tiết nhỏ. Điều đó khiến người khác cảm thấy không được tôn trọng và thiếu động lực làm việc.

4. Luôn cần được trấn an

Thường xuyên tìm kiếm sự xác nhận từ người khác để cảm thấy yên tâm là dấu hiệu của người thích kiểm soát. Nếu không nhận được phản hồi rõ ràng, họ sẽ lo lắng mất kiểm soát, luôn trong trạng thái căng thẳng và bất an.

Những người thích kiểm soát sợ cảm giác mơ hồ và không chắc chắn. Họ cần biết mọi thứ đang diễn ra như thế nào để cảm thấy an toàn. Vì vậy bản thân thường đặt quá nhiều câu hỏi và kiểm tra liên tục.

5. Thiếu thấu cảm cho lỗi sai

Người thích kiểm soát không chấp nhận sai lầm, dù là của bản thân hay người khác. Khi có vấn đề xảy ra sẽ nhanh chóng chỉ trích thay vì đưa ra giải pháp. Điều này khiến người khác cảm thấy áp lực và mất tự tin.

Họ tin rằng sai lầm là dấu hiệu của sự yếu kém thay vì là một phần của quá trình học hỏi. Chính vì vậy, bản thân sẽ khó cảm thông khi người khác phạm lỗi dẫn đến căng thẳng và xung đột trong mối quan hệ.

6. Áp đặt quan điểm

Luôn muốn mọi người làm theo suy nghĩ và cách làm của mình là điều thường thấy ở người thích kiểm soát. Nếu ai đó có ý kiến khác, họ sẽ lập tức bác bỏ và tìm cách thuyết phục đối phương thay đổi nên bản thân dần trở nên bảo thủ, độc đoán.

Thay vì lắng nghe, họ khăng khăng rằng mình đúng và không để người khác có cơ hội phản biện. Đồng thờ có thể thuyết giảng, chỉ trích hoặc thao túng để đạt được điều mình muốn. Điều này làm mất đi sự tôn trọng trong giao tiếp và quan hệ.

Nguyên nhân gây ra Control Freak

Không ai sinh ra đã là một Control Freak, mà hành vi này thường xuất phát từ trải nghiệm và suy nghĩ cá nhân. Có nhiều nguyên nhân khiến một người muốn kiểm soát mọi thứ:

• Nỗi sợ thất bại là động lực lớn nhất. Họ tin rằng nếu không tự mình kiểm soát thì mọi thứ sẽ trở nên hỗn loạn và dẫn đến kết quả tồi tệ. Vì vậy, họ buộc mình phải nắm quyền chủ động trong mọi tình huống.
• Thiếu tự tin là nguyên nhân quan trọng khi không chắc chắn về bản thân sẽ bám vào việc kiểm soát để cảm thấy an toàn. Điều này giúp họ giảm bớt lo lắng về những điều bất ngờ có thể xảy ra.
• Một số người kiểm soát vì thích sự chú ý. Khi giữ vai trò quyết định, họ có cơ hội thể hiện bản thân và nhận được sự công nhận từ người khác để mang lại cho họ cảm giác quyền lực.
• Quá khứ đau buồn bởi những trải nghiệm mất kiểm soát khiến họ lo sợ điều đó sẽ lặp lại. Vì vậy, họ cố gắng kiểm soát mọi thứ để bảo vệ chính mình.

Hậu quả của Control Freak

Ai cũng muốn mọi thứ diễn ra theo ý mình, nhưng khi kiểm soát quá mức sẽ vô tình tạo ra áp lực cho chính mình và mọi người xung quanh. Cố gắng kiểm soát tất cả khiến bản thân lúc nào cũng căng thẳng vì sợ mọi thứ lệch khỏi kế hoạch.

Không chỉ gây hại cho bản thân, thói quen kiểm soát còn làm tổn thương người khác. Người bị kiểm soát dễ mất tự tin, dần trở nên phụ thuộc và đánh mất tiếng nói của mình. Họ cũng mất đi sự sáng tạo, động lực và cảm giác được tôn trọng trong các mối quan hệ.

Càng kiểm soát, bạn càng đẩy người khác ra xa. Bạn bè, đồng nghiệp, người thân có thể cảm thấy ngột ngạt và dần né tránh bạn. Thậm chí, trong môi trường làm việc, sự kiểm soát thái quá có thể làm gián đoạn hiệu suất và cơ hội phát triển của cả nhóm.

Cách khắc phục Control Freak

Việc cố thay đổi người khác, lo lắng quá nhiều chỉ khiến bản thân thêm kiệt sức. Thay vào đó, hãy:

• Buông bỏ cái tôi: Bạn không phải là người giỏi nhất trong mọi việc, hãy để người khác thể hiện khả năng của họ.
• Học cách ủy quyền: Bắt đầu ủy quyền cho người khác từ những việc nhỏ và tận hưởng cảm giác tin tưởng người khác.
• Chấp nhận thực tại: Hãy thử để mọi thứ diễn ra tự nhiên mà không can thiệp quá nhiều.
• Tập buông bỏ lĩnh vực nhỏ: Hãy để người khác quyết định bữa ăn, chuyến đi hoặc một việc nhỏ trong ngày.
• Nhận diện cảm xúc: Đặt tên cho cảm xúc của mình để giảm cường độ và kiểm soát chúng tốt hơn.
• Tự vấn suy nghĩ bản thân: Chú ý đến những từ như “luôn luôn”, “phải”, “không bao giờ” để tránh có lối suy nghĩ cực đoan.
• Tập trung vào điều tích cực: Mỗi ngày dành ít nhất 10 giây để tận hưởng khoảnh khắc tốt đẹp và bày tỏ lòng biết ơn.
• Hít thở sâu và thư giãn: Chuyển sự chú ý vào hơi thở để thoát khỏi cảm giác muốn kiểm soát.
• Đặt mình vào vị trí của người khác: Hãy lắng nghe trọn vẹn, quan sát cách người khác làm việc và cởi mở với góc nhìn mới.

Cách đối phó với người thích kiểm soát

Gặp phải người thích kiểm soát có thể khiến bạn căng thẳng, mất tự do và khó phát triển bản thân. Vì vậy, hãy trang bị cho mình cách ứng phó thông minh để giữ vững lập trường và sự tự chủ.

• Giữ khoảng cách: Hạn chế tiếp xúc với người thích kiểm soát để tránh bị cuốn vào vòng kiểm soát.
• Khẳng định ranh giới: Thể hiện rõ rằng bản thân có quyền tự quyết và không dễ bị thao túng.
• Tập nói “không”: Từ chối người thích kiểm soát một cách kiên quyết mà không cần biện hộ hay giải thích dài dòng.
• Giữ bình tĩnh: Không để cảm xúc chi phối, tránh phản ứng gay gắt khiến tình hình thêm căng thẳng.
• Sử dụng ngôn ngữ cơ thể mạnh mẽ: Tạo sự tự tin qua dáng đứng, ánh mắt và cử chỉ để thể hiện sự vững vàng.
• Tìm đồng minh: Nhờ đến bạn bè, người thân để có thêm sự ủng hộ và góc nhìn khách quan.
• Hiểu lý do họ kiểm soát: Nhận thức rằng sự kiểm soát của control freak thường bắt nguồn từ bất an cá nhân, không phải lỗi của mình.
• Biết cách đặt câu hỏi: Khéo léo hỏi về lý do và động cơ của đối phương để hiểu rõ vấn đề mà không tạo sự đối đầu.
• Đưa ra giải pháp: Nếu bị soi xét trong công việc, hãy chủ động chuẩn bị phương án đối phó để không rơi vào thế bị động.
• Xem xét môi trường mới: Nếu sự kiểm soát trở nên quá mức, hãy tìm một nơi phù hợp hơn để phát triển bản thân.
• Tránh tranh cãi: Không cố gắng lý luận với người thích kiểm soát vì điều đó chỉ khiến mọi chuyện thêm căng thẳng.

Một Control Freak (người thích kiểm soát) nghĩ rằng việc này sẽ giúp mình tránh rủi ro, nhưng thực tế chỉ khiến bản thân thêm mệt mỏi. Học cách linh hoạt, chấp nhận những điều ngoài dự tính và tôn trọng sự tự do của người khác sẽ giúp chính mình có cuộc sống nhẹ nhàng hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• Kiểm Soát Con Cái Quá Mức: Những Sai Lầm Cha Mẹ Nên Tránh
• Những Điều Cần Biết Khi Yêu Người Ái Kỷ
• Rối Loạn Hoang Tưởng Tự Cao (Bệnh Vĩ Cuồng): Biểu Hiện Và Khắc Phục

Nguồn tham khảo:

• https://www.psychologytoday.com/us/blog/what-mentally-strong-people-dont-do/201705/7-signs-control-freak
• https://health.clevelandclinic.org/how-to-deal-with-a-control-freak