Phân tích ảnh hưởng của mạng xã hội đến tâm lý người dùng

Những ảnh hưởng của mạng xã hội đến tâm lý có thể mang cả hướng tiêu cực và tích cực, tùy theo cách mà mỗi chúng ta đang sử dụng. Học cách dùng mạng xã hội một cách văn minh, tránh chìm đắm vào thế giới ảo, dành thời gian khám phá và trải nghiệm ở bên ngoài đời sống thực tế mới chính là điều mà tất cả mọi người đều cần phải hướng đến, đặc biệt là những người trẻ.

Sức ảnh hưởng của mạng xã hội hiện nay như thế nào?

Thống kê trong năm 2021 cho thấy trên toàn cầu có đến 4,55 tỷ người dùng mạng xã hội, cao hơn 9,9% so với 2021. Có nghĩa là có có thêm đến 400 triệu người mới đăng ký sử dụng thêm một mạng xã hội nào đó chỉ trong vòng 1 năm. Tất nhiên các con số này chỉ có xu hướng gia tăng mạnh mẽ hơn chứ chưa bao giờ dừng lại. Trong đó các trang mạng xã hội được sử dụng phổ biến nhất là Facebook, Instagram, Youtube và hiện nay có thêm Tik Tok..

Trước đây tỷ lệ người sử dụng mạng xã hội đa phần là thanh thiếu niên nhóm người trẻ trong nhóm từ 18 – 30, tuy nhiên các đối tượng thành lập các tài khoản cá nhân đang ngày càng đa dạng hơn. Không chỉ người trẻ mà người trung niên hay học sinh cũng đều đang sử dụng mạng xã hội để kết nối, làm việc và tiếp cận thông tin một cách dễ dàng hơn.

Không thể phủ nhận mức độ ảnh hưởng của mạng xã hội trên toàn cầu là rất lớn. Một người không sử dụng mạng xã hội dường như trở nên tách biệt với thế giới, kém tiếp nhận các thông tin, sự kiện hơn bình thường. Tuy nhiên bất cứ vấn đề nào cũng có hai mặt tích cực và tiêu cực song hành, đặc biệt khi bạn không biết cách sử dụng nó đúng nhu cầu, mục đích hay thời điểm.

Không khó để bắt gặp hình ảnh một người đang cầm trên tay một chiếc điện thoại để lướt Facebook, Instagram ở khắp mọi nơi. Phổ biến hơn hiện nay là hình ảnh các bạn trẻ quay trào lưu Tiktok ở khắp mọi nơi, đặc biệt là các khu vực công cộng, nơi có cảnh đẹp. Thậm chí có những người chỉ cần 30 phút hay 1 tiếng không được vào Facebook sẽ khiến họ cảm thấy cực kỳ bức bối và khó chịu.

Sức ảnh hưởng của mạng xã hội còn được thể hiện rõ nhất thông qua việc hầu hết các công ty, tập đoàn lớn đều đang tận dụng tài nguyên từ các kênh này để kinh doanh. Hay trong những năm gần đây, các cơ quan chính phủ cũng bắt đầu tận dụng các kênh thông tin này để tuyên truyền, tiếp cận dễ dàng hơn với đại chúng thay vì các cách truyền thống như trước đây.

Những ảnh hưởng tích cực của mạng xã hội

Kể từ khi mạng xã hội xuất hiện và bắt đầu phát triển, chất lượng đời sống tinh thần của con người đã được tăng một cách đáng kể. Có vô vàn các hoạt động, chương trình mang tính chất thư giãn, giải trí giúp bạn thoải mái hơn sau một ngày làm việc căng thẳng. Chẳng hạn như lướt Facebook, bạn có thể dễ dàng bắt gặp những đoạn video ngắn tóm tắt cả một bộ phim để bạn có thể nắm rõ cốt truyện, từ đó chọn lựa dễ dàng các nội dung phù hợp với sở thích.

Đặc biệt nhất chính là sự phát hiện của Tiktok, bởi mỗi clip trên đây chỉ dài tối đa 3 phút nhưng thường có tính chất giải trí cực kỳ cao, nội dung đa dạng, nhiều chủ đề và hầu như luôn được làm mới mỗi ngày. Chỉ cần lướt Tiktok 15 phút cũng đủ giúp bạn cảm thấy hào hứng và năng lượng hơn. Đây chính là một trong những ảnh hưởng của mạng xã hội cực kỳ tích cực về khía cạnh tâm lý người dùng.

Mặt khác, mạng xã hội thực sự đem đến cho người dùng, đặc biệt là những người trẻ có sự cải thiện về nhận thức, tư duy và kỹ năng sống. Rất nhiều người có sự ảnh hưởng với xã hội đã và đang dành thời gian chia sẻ về những câu chuyện, những tips hữu ích cần thiết trong cuộc sống, chẳng hạn như kỹ năng phỏng vấn, cách đối mặt và vượt qua căng thẳng, các tránh xa và đối phó với bạo lực…

Một trong những ảnh hưởng tích cực nhất của mạng xã hội chính là giúp con người kết nối với con người một cách dễ dàng hơn. Giờ đây chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh có kết nối internet, bạn có thể dễ dàng trò chuyện, tương tác, làm việc với bất cứ ai trên thế giới một cách dễ dàng. Việc mua sắm, làm việc, học tập cũng hoàn toàn có thể thực hiện thông qua các trang mạng xã hội giúp tiết kiệm phần lớn thời gian cho mọi người.

Không thể phủ nhận sức ảnh hưởng của mạng xã hội thực sự đã đem đến rất nhiều thay đổi trong cảm xúc, tâm lý, cách nhìn nhận vấn đề ở mỗi người. Sử dụng mạng xã hội một cách thông minh, chọn lọc các nội dung, xu hướng phù hợp với bản thân thực sự sẽ giúp bạn hoàn thiện thêm về nhiều khía cạnh cho chính bản thân mình.

Ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội

Như đã nói, bất cứ vấn đề nào cũng luôn tồn tại hai mặt song song, có tích ắt có tiêu cực. Nhiều người ví mạng xã hội tựa như một nồi lẩu thập cẩm bởi bất cứ vấn đề nào cũng có thể tìm thấy trên đây. Chìm đắm quá lâu vào đời sống ảo của mạng xã hội là nguyên nhân khiến cho rất nhiều người hình thành tâm lý tiêu cực, lo lắng và căng thẳng hơn bình thường.

Nghiên cứu “Báo cáo Tác động tâm lý của MXH với tâm lý người dùng” được thực hiện năm nhằm kiểm tra những thay đổi trong trạng thái tâm lý của những người dùng sau 72 giờ đồng hồ “cách ly” với Facebook. Kết quả cho thấy chỉ sau 6 giờ đầu tiên, đã có hơn 43% đối tượng tham gia vi phạm cam kết vì đã lên Facebook trong thời gian chưa được phép. Mặt khác nhóm còn lại hoàn thành thực nghiệm nhưng lại có cảm xúc bức bối, lo lắng, cảm thấy mất kết nối với xung quanh.

Cụ thể, những vấn đề gây ra các ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội đến tâm lý mỗi người như

Gia tăng cảm giác cô đơn

Bạn có thể có 4000 bạn bè  Facebook, một bài đăng có thể có đến hàng ngàn lượt like, lượt bình luận nhưng khi cần một người cùng ra ngoài ăn tối thì lại chẳng có một ai. Một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Journal of Social & Clinical Psychology, được thực hiện trên 143 sinh viên, kết quả cho thấy ở nhóm đối tượng sử dụng mạng xã hội nhiều hơn 10 phút mỗi ngày thường có cảm giác cô đơn và nỗi sợ bị bỏ rơi cao hơn nhóm còn lại.

Rất nhiều các nghiên cứu khác cũng đã chứng minh rằng, những người dành nhiều thời gian trên mạng xã hội thường cảm thấy cô độc hơn, yếu kém hơn trong các mối quan hệ ngoài thực tế. Nhiều người thậm chí bị cuốn vào những “cú nhấp”, những cái lướt tay trên Tiktok, Facebook đến mức quên đi thời gian dành cho bạn bè, gia đình. Đây chính là khía cạnh ảnh hưởng của mạng xã hội theo hướng tiêu cực ở rất nhiều người hiện nay.

Mặt khác cảm giác cô đơn còn được hình thành từ chính sự ghen tị của mỗi người. Nhìn hình ảnh những người có cuộc sống vui vẻ, có nhiều bạn bè, tự hỏi vì sao mình lại cô đơn đến vậy, xung quanh không có ai bên cạnh, hoặc cảm thấy không hài lòng với gì bản thân đang có.  Dần dần họ tự tách bản thân ra khỏi hội nhóm để đi tìm những gì bản thân đang mong cầu nhưng không phải lúc nào cũng đạt được kết quả.

Gia tăng sự nghi ngờ

Một trong những ảnh hưởng của mạng xã hội theo hướng tiêu cực chính là gia tăng cảm xúc nghi ngờ, những cái nhìn tiêu cực về mọi khía cạnh trên thực tế. Chẳng hạn khi thấy ai đó chia sẻ một đoạn clip làm từ thiện, giúp đỡ người khó khăn, không khó để tìm thấy các bình luận như ” Chắc là diễn”, “PR đánh bóng tên tuổi mà thôi” hay khi ai đó chia sẻ một câu chuyện vượt khó cũng có rất nhiều bình luận về độ đáng tin.

Mặc dù không thể phủ nhận việc nhiều người tạo dựng các tình huống gây sốc để đánh bóng tên tuổi, thu hút sự chú ý là thực trạng cực kỳ phổ biến trên mạng xã hội. Điển hình như việc rất nhiều nhà hàng, quán ăn hiện nay có xu hướng thuê những người có sức ảnh hưởng (KOL) về để reviews quảng bá sản phẩm. Rất nhiều dùng tin tưởng theo các reviews khi đi ăn uống, mua sắm nhưng kết quả lại hoàn toàn trái ngược với thực tế khiến họ cực kỳ thất vọng.

Tăng nguy cơ là nạn nhân hoặc chính là kẻ bạo hành mạng

Đồng hành với sự phát triển của mạng xã hội thì tỉ lệ những người bị bạo lực mạng cũng gia tăng một cách rõ rệt. Bởi mạng xã hội vẫn cho phép việc lập các tài khoản ẩn danh và nhiều người sử dụng những thông tin ảo này để đi bình luận, chê bai hay chỉ trích những người khác bằng những lời nói vô cùng khó nghe. Họ vịn vào việc đó là quyền tự do ngôn luận cá nhân để, rằng đó là “theo ý kiến của mình” để dùng lời lẽ khiếm nhã với người khác.

Thực tế có thể thấy không ít người đã bị bắt nạt trên mạng nghiêm trọng tới mức có ý nghĩ tự tử vì không thể chịu được áp lực từ số đông, từ dư luận. Có rất nhiều người bị “dắt mũi” chỉ ra một bài đăng trên Facebook, trên Tiktok chưa được kiểm chứng nhưng nạn nhân nhanh chóng phải hứng chịu “mũi dùi” từ công chúng. Đây cũng là vấn đề ảnh hưởng của mạng xã hội rất nguy hiểm, đặc biệt ở những người trẻ, người thiếu một chiều hạn hẹp và tiêu cực.

Mặt khác bản thân chính chúng ta đôi khi cũng chính là người gây ra bạo lực mạng với người khác, bằng một cách vô tình hay cố ý. Chẳng hạn khi thấy một scandal, một sự cố với một ai đó được đăng tải trên mạng, chúng ta nhanh chóng vào bình luận cười cợt, chia sẻ bài trên trang cá nhân, dùng sức ảnh hưởng của mạng xã hội của mình để lan tỏa nó mạnh mẽ hơn, vô tình khiến cho nạn nhân trong các clip đó bị tổn thương, hạ thấp danh dự nghiêm trọng.

Sức ảnh hưởng của mạng xã hội khiến ta cảm thấy lo lắng và căng thẳng hơn

Bạn có bao giờ cảm thấy lo lắng khi mà rời xa điện thoại một vài tiếng, chỉ vì sợ mình sẽ bỏ lỡ một thông tin nào đó và nhanh chóng trở thành “người tối cổ” khi không bắt sóng kịp các sự kiện trên mạng xã hội. Đây còn được gọi là Hội chứng FOMO (hội chứng sợ bị bỏ lỡ) đang gặp ở đại đa số giới trẻ hiện nay khiến họ dường như luôn phải giữ điện thoại 24/24 bên mình để có thể lướt mạng bất cứ lúc nào.

Mặt khác sự căng thẳng của người dùng phần lớn cũng xuất hiện từ các bài đăng, các thông tin trên mạng. Chẳng hạn một người khi thấy bạn bè liên tục đăng hình ảnh khoe thành công trong khi công việc của họ đang không ổn định sẽ không thể nào tránh khỏi stress hay căng thẳng. Việc nhiều người sử dụng sức ảnh hưởng của mạng xã hội để tạo dựng hình ảnh lung linh, khiến người khác phải ghen tị hay bàn tán là điều hoàn toàn phổ biến hiện nay.

Hay những bài đăng về việc tình hình cướp giật gia tăng dù mang tính chất cảnh báo nhưng cũng vô tình khiến những người có tâm lý yếu trở nên căng thẳng hơn khi ra ngoài. Điển hình nhất trong giai đoạn đại dịch Covid 19, các bài đăng về thông tin số người tử vong, tỷ lệ lây bệnh ( bao gồm cả các thông tin sai lệch) đều khiến hầu hết người dân phải rơi vào hoang mang và lo lắng.

Lạm dụng mạng xã hội khiến nhiều người có cảm xúc, tính cách tiêu cực hơn

Sử dụng mạng xã hội sai cách khiến nhiều người có tâm lý tiêu cực, tính cách hay cáu kỉnh và dễ bốc đồng, kích động hơn. Những ảnh hưởng của mạng xã hội đến tâm lý của mỗi người khi vận dụng không đúng cách, đặc biệt là người trẻ, người có khả năng thích ứng xã hội kém là cực kỳ phổ biến tuy nhiên hầu hết mọi người đều không thể nhận ra.

Sự thay đổi về mặt tâm lý, tích cách do sử dụng mạng xã hội sai cách thể hiện rõ ràng nhất ở người trẻ, lứa tuổi thanh thiếu niên chưa có đầy đủ năng lực nhận thức và xử lý các vấn đề xã hội. Chẳng hạn trẻ nhỏ khi tiếp xúc với các kênh thông tin thiếu lành mạnh có thể học theo các hành động không phù hợp, chẳng hạn coi việc đánh nhau là “hành hiệp trượng nghĩa” do ảnh hưởng từ bộ phim mạng về chủ đề này.

Các nghiên cứu cũng đã đưa ra chứng minh việc phụ thuộc quá mức vào mạng xã hội khiến nhiều người có dễ nổi nóng, cáu kỉnh, bốc đồng thậm chí gia tăng xu hướng bạo lực. Trong đó, cũng có rất nhiều cuộc tranh cãi dẫn đến các hành vi bạo lực ngoài đời xuất phát chỉ từ những mâu thuẫn bé xíu trên mạnh xã hội nhưng cả hai bên đều không thể kiểm soát được cảm xúc của bản thân.

Tăng nguy cơ mắc các vấn đề tâm lý khác

Nguy cơ trầm cảm, rối loạn lo âu, mất ngủ, chứng self harm – tự ngược đãi bản thân do chịu ảnh hưởng của mạng xã hội đang ngày càng gia tăng và gây ra hàng loạt các hệ lụy tiêu cực khác. Nguyên nhân xuất phát từ chính việc những người này sống trên thế giới ảo quá nhiều, tiếp nhận những thông tin tiêu cực trong thời gian dài mà thiếu đi các hoạt động chăm sóc cho đời sống tinh thần dẫn tới những căng thẳng ngày càng gia tăng.

Trong khi đó, các mối quan hệ bên ngoài xã hội dần bị thu hẹp khiến những người này không biết cách chia sẻ, thư giãn, giải quyết nỗi buồn của bản thân nên những cảm xúc tiêu cực ngày càng tích tụ lại nghiêm trọng hơn và dẫn tới bùng nổ. Các trạng thái này nếu không sớm kiểm soát có thể làm gia tăng cách hành vi tự làm hại bản thân, gây đau đớn cho chính mình, thậm chí là tự tử để đối diện với nỗi căng thẳng.

Rất nhiều các trường hợp trầm cảm từ mạng xã hội do các hành vi bạo lực, công kích trên mạng xã hội đã và đang xảy ra, dù đã được đưa ra rất nhiều lời cảnh báo nhưng vẫn chưa từng có dấu hiệu dừng lại. Bất cứ ai cũng có thể là nạn nhân của bạo lực mạng, đặc biệt là những người có tâm lý yếu.

Làm thế nào để hạn chế các ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội?

Xét theo các khía cạnh chung thì mạng xã hội thực sự vẫn mang đến rất nhiều lợi ích, đặc biệt trong thời đại công nghệ thông tin đang ngày càng hội nhập và phát triển. Sử dụng mạng xã hội đúng cách sẽ giúp bạn hạn chế được tối đa các hệ lụy tiêu cực này trên tâm lý người dùng. Tuy nhiên để thực hiện được điều này chưa bao giờ là điều dễ dàng, đặc biệt với những người trẻ.

Vậy nên làm thế nào để hạn chế các ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội?

• Phân bổ thời gian sử dụng mạng xã hội hay điện thoại phù hợp. Chỉ dành tổng cộng 1-2 tiếng trên mạng xã hội thay vì 7- 8 tiếng một ngày như trước đây bạn sẽ thấy những thay đổi rất lớn về mặt sức khỏe tinh thần. Tất nhiên bạn không thể đột ngột giảm lượng thời gian vào mạng xã hội nhanh chóng như thế nên hãy bắt đầu bằng việc cắt giảm thời gian một cách từ từ
• Thay vì tập trung vào điện thoại hay lên mạng, hãy dành thời gian để làm các công việc khác có ích hơn, chẳng hạn chơi thể thao, đọc sách, dọn dẹp nhà cửa, chăm chút cho bản thân.. Những hoạt động này sẽ làm xao nhãng tâm trí để bạn quên đi mong muốn lên mạng
• Chọn lọc các nội dung xuất hiện trên mạng xã hội của bạn để hạn chế dân những tác động tiêu cực không mong muốn. Thuật toán của các trang mạng xã hội đều theo xu hướng  xuất hiện những nội dung mà bạn thường xuyên quan tâm hay truy cập, tương tác. Vì vậy khi bạn không liên kết, tương tác với các nội dung tiêu cực thì bảng tin của bạn cũng tự động “sạch” hơn
• Dành thời gian kết nối, tham gia nhiều hơn các hoạt động bên ngoài thay vì chỉ giới hạn cuộc sống của bản thân trong chiếc điện thoại. Chẳng hạn ra ngoài gặp gỡ bạn bè, dành thời gian ở bên gia đình, học thêm một kỹ năng mới nào đó có thể đem lại giá trị tích cực cho bản thân
• Duy trì lối sống khoa học, lành mạnh, tích cực, đảm bảo ngủ đủ giấc, ăn đủ bữa, tập luyện thể dục thể thao hằng ngày
• Tìm kiếm các chuyên gia tâm lý nếu đang rơi vào trạng thái căng thẳng, stress, tiêu cực, lo lắng quá mức trong khía cạnh tâm lý mà không tìm cách thoát ra được. Đặc biệt với những người bị bạo lực mạng hãy tìm kiếm sự giúp đỡ ngay khi cần thiết để tránh tối đa các hành vi tiêu cực tự hại bản thân

Sức ảnh hưởng của mạng xã hội đến đời sống, tâm lý mỗi người là không hề nhỏ, tuy nhiên không thể vì vậy mà loại bỏ nó ra khỏi đời sống. Xây dựng thói quen sử dụng mạng xã hội một cách hợp lý, khoa học, biết chắt lọc nội dung tiếp cận là điều tất cả cần phải thực hiện. Bên cạnh đó phụ huynh và nhà trường cũng cần theo dõi và định hướng thói quen sử dụng mạng xã hội một cách phù hợp hơn cho con em để tránh các tác động không mong muốn khác.

Có thể bạn quan tâm:

• Tự nhiên cười một mình có bình thường không? Dấu hiệu bệnh gì?
• Cảm giác bị bỏ rơi khiến con người như rơi xuống vực thẳm
• Sống vì người khác quá nhiều rất dễ làm mất giá trị bản thân