Nhận biết các giai đoạn rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một chứng bệnh liên quan đến tâm thần, còn có tên gọi khác là rối loạn hưng – trầm cảm. Căn bệnh này khá phức tập với rất nhiều diễn biến tâm lý thay đổi một cách bất thường gây nên những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống hàng ngày của người bệnh. 

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là gì?

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực (RLCXLC) còn được gọi là rối loạn hưng – trầm cảm, đây là một căn bệnh khá phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm đối với con người. Bệnh lý này liên quan chủ yếu đến trạng thái thay đổi về mặt tâm lý từ mức độ thấp của căn bệnh trầm cảm cho đến mức độ cao của bệnh lý hưng cảm. Người bệnh có thể xuất hiện những trạng thái tâm lý hoàn toàn trái ngược nhau, vừa trầm cảm rồi lại hưng cảm.

Nói một cách dễ hiểu hơn về căn bệnh này đó chính là sự thay đổi bất thường và liên tục vầ cảm xúc. Đôi khi tràn đầy năng lượng, phấn kích một cách thái quá, cười nói vui vẻ thoải mái và nói nhanh không kiểm soát. Tuy nhiên có thể đột ngột trở nên chán nản, buồn bã, mệt mỏi, không còn hứng thú với bất kì hoạt động hay sự việc nào. Các trạng thái trầm cảm và hưng cảm sẽ thay đổi liên tục gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có tính chất chu kỳ, xen kẽ giữa hưng phấn và trầm cảm. Nó có thể xuất hiện vài lần trong cùng một ngày, một tuần hoặc trong năm, tùy vào mức độ và giai đoạn của bệnh lý.

Nhận biết các giai đoạn rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực có nét tương đồng với rất nhiều những căn bệnh về rối loạn tâm thần khác. Do đó, các biểu hiện và triệu chứng của bệnh cũng có phần giống với những bệnh lý đó. Qua nghiên cứu và tìm hiểu, các chuyên gia cũng chia triệu chứng thành 3 nhóm đó là : hưng cảm, trầm cảm,  hỗn hợp hưng cảm và trầm cảm.

1. Giai đoạn hưng cảm

Khi người bệnh đang ở trạng thái hưng cảm của rối loạn cảm xúc lưỡng cực thì sẽ có các biểu hiện hưng cảm kéo dài trong vài ngày hoặc vài tuần. Họ sẽ trở nên tràn đầy năng lượng, phấn kích, cảm xúc cũng có biểu hiện theo chiều hướng tốt. Điều này làm cho nhiều người lầm tưởng họ đã thoát khỏi căn bệnh quái ác này. Tuy nhiên, các biểu hiện gia tăng khí sắc này lại xuất hiện ở mức thái quá, không phù hợp với thực tế, bệnh nhân cũng khó có thể tự kiểm soát.

Một số triệu chứng hưng cảm thường gặp như:

• Tràn đầy sức sống, dư thừa năng lượng, tăng động quá mức.
• Cảm thấy vui vẻ, phấn khích, muốn trò chuyện với nhiều người, nói nhanh và to hơn mức bình thường.
• Năng lượng dồi dào có thể khiến cho người bệnh không muốn nghỉ ngơi, luôn muốn được hoạt động.
• Rất dễ kích động, khó tập trung.
• Có suy nghĩ rất lạc quan và đơn giản hóa mọi vấn đề, đôi lúc sẽ hình thành một số ý tượng bất thường.
• Đối với những bệnh nhân giai đoạn nặng có thể kèm thẹo một số biểu hiện như ảo giác, ảo tưởng.

2. Giai đoạn trầm cảm

Khi người bệnh bắt đầu rơi vào trạng thái trầm cảm thì cảm xúc, hành vi, suy nghĩ cũng trở nên tiêu cực và bi quan hơn. Thông thường các triệu chứng này sẽ duy trì vào kéo dài vào ngày, vài tháng tùy vào mức độ bệnh của mỗi ngày. Nếu bệnh nhân không đủ sức khỏe có thể khó vượt qua những cảm xúc này.

• Không thể cảm nhận được cảm giác hạnh phúc, vui sướng.
• Luôn cảm thấy chán nản, buồn bã, bất lực về chính mình.
• Mất dần những đam mê, hứng thú với cuộc sống xung quanh, không muốn thực hiện hoặc tham gia bất cứ hoạt động nào.
• Không có năng lượng, cơ thể thiếu sức sống, luôn cảm thấy mệt mỏi và không thể thực hiện được việc gì, dù là công việc nhỏ nhặt.
• Rối loạn ăn uống, có thể chán ăn, bỏ bữa thường xuyên hoặc ăn uống một cách mất kiểm soát gây ảnh hưởng đến cân nặng.
• Giấc ngủ bị rối loạn, hầu hết người bệnh sẽ trở nên khó ngủ, ngủ không sâu giấc nhưng vẫn có một số trường hợp ngủ quá nhiều.
• Không còn ham muốn tình dục, nam giới có thể xuất hiện các triệu chứng của rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, không xuất tinh. Nữ giới không đạt được khoái cảm, khô rát khi quan hệ.
• Luôn có suy nghĩ tiêu cực, bi quan về tương lai và cuộc sống hiện tại.
• Khó tập trung, không thể đưa ra được quyết định, trí nhớ bị suy giảm đáng kể.
• Thường xuyên đau nhức lưng, vai, đầu,…
• Có suy nghĩ đến cái chết, muốn tự làm tổn thương bản thân hoặc nghiêm trọng hơn là có hành vi tự sát.

Các triệu chứng của rối loạn cảm xúc lưỡng cực sẽ xuất hiện theo chu kì. Tùy vào mức độ bệnh của mỗi người mà các dấu hiệu trầm cảm, hưng cảm sẽ thay đổi theo từng tháng, từng mùa, từng tuần hoặc nặng hơn và trong ngày.

Phân biệt rối loạn cảm xúc lưỡng cực và trầm cảm

Do bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực có kèm những biểu hiện của bệnh trầm cảm nên nhiều người khó có thể phân biệt và nhận biết chính xác 2 bệnh lý này. Tuy nhiên, 2 căn bệnh này có di truyền, gốc lâm sàng và cách chữa bệnh khác nhau nên cần được phân biệt một cách rõ ràng.

Thông thường, đối với những bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực nếu chỉ xuất hiện các triệu chứng ở giai đoạn trầm cảm thì rất khó có thể nhận biết và phân biệt với bệnh trầm cảm.

Tuy nhiên, đối với những người bệnh trầm cảm chỉ có duy nhất một đặc trưng đó chính là trầm cảm nặng. Còn đối với những người bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực sẽ có đến 3 giai đoạn hoàng toàn khác nhau là:

• Giai đoạn trầm cảm nặng
• Giai đoạn hưng phấn, hưng cảm.
• Giai đoạn trầm cảm

Các biểu hiện của bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực phức tạp hơn. Đồng thời tỉ lệ mắc bệnh và số người tử vong ở bệnh lý này sẽ cao hơn nhiều so với trầm cảm.

Những đối tượng dễ mắc bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Các chuyên gia tâm lý cho biết rằng, rối loạn cảm xúc lưỡng cực là căn bệnh phổ biến, nó có thể xuất hiện ở bất kì đối tượng nào, không phân biệt độ tuổi hay giới tính. Hiện nay, có khoảng 1% dân số trên toàn thế giới mắc phải chứng bệnh nguy hiểm này. Những đối tượng bệnh không chỉ bị ảnh hưởng về mặt tâm lý mà còn gây ra rất nhiều hậu quả tác động xấu đến sức khỏe, suy giảm chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Theo nghiên cứu các nhà khoa học cũng đã chỉ ra một số đối tượng có khả năng cao mắc phải căn bệnh này, cụ thể:

• Phụ nữ đang mang thai hoặc sau khi sinh con và cho con bú từ khoảng 6 đến 12 tháng đầu tiên.
• Những người đang trong độ tuổi từ 18 đến 24 tuổi.
• Những đối tượng thường xuyên phải gặp nhiều căng thẳng, mệt mỏi, áp lực nhưng không được giải tỏa.
• Những người đã có tiền sử mắc phải các chứng bệnh rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm. Hoặc những người trong gia đình đã từng mắc phải căn bệnh này.
• Các đối tượng lạm dụng quá nhiều bia rượu, các chất kích thích, chất gây nghiện.
• Những người đã từng hoặc đang chịu nhiều tổn thương, đả kích về mặt tâm lý.

Nguyên nhân gây bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Theo nhận định từ các chuyên gia tâm lý thì căn bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực không có bất kì nguyên nhân cụ thể nào. Bệnh sẽ bắt đầu hình thành và xuất hiện các triệu chứng khi có sự tác động từ các yếu tố sau đây:

• Di truyền: ADN là yếu tố có khả năng cao dẫn đến tình trạng rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Nếu trong gia đình có người thân như cha mẹ, ông bà, anh chị em có tiền sử mắc phải các chứng bệnh rối loạn tâm thần thì khả năng cao con cái sinh ra cũng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với những người bình thường.
• Quá trình sinh học bị thay đổi: Khi cơ thể bị thay đổi quá trình sinh học sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh và ngược lại.
• Rối loạn nội tiết tố: Cảm xúc, tâm lý của con người chịu ảnh hưởng khá nhiều bởi nội tiết tố. Do đó, nếu cơ thể bị thay đổi nội tiết tố cũng có khả năng gây nên nhiều căn bệnh, trong đó có RLCXLC.
• Biến đổi các chất dẫn truyền thần kinh: Đây cũng được xem là một trong các nguyên nhân có thể dẫn đến những căn bệnh tâm lý, đặc biệt là rối loạn cảm xúc lưỡng cực.
• Yếu tố môi trường: Các chuyên gia tâm lý cho biết rằng, những đối tượng thường xuyên sinh sống và làm việc trong những môi trường có nhiều áp lực, căng thẳng nhưng không được giải tỏa sẽ có nguy cơ cao mắc phải căn bệnh RLCXLC.

Chẩn đoán bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một căn bệnh tâm lý phức tạp và có thể dễ nhầm lẫn với những bệnh lý khác, đặc biệt là trầm cảm. Do đó, để có thể chẩn đoán được chính xác tình trạng bệnh bạn cần tìm đến các bệnh viện, cơ sở chuyên khoa để được các bác sĩ thăm khám và kiểm tra cụ thể. Việc có thể chẩn đoán đúng bệnh sẽ giúp cho quá trình điều trị được thuận lợi và dễ dàng hơn.

Để có thể chẩn đoán bệnh, các bác sĩ sẽ sử dụng các bài test trắc nghiệm để kiểm tra về những triệu chứng của bệnh nhân. Đồng thời, các chuyên gia cũng sẽ khai thác rõ về tình trạng bệnh của đối tượng và tiền sử bệnh lý của người thân trong gia đình. Sau đó, người bệnh có thể được yêu cầu để thực hiện một số xét nghiệm có liên quan để chẩn đoán chính xác nhất.

Thông thường các bác sĩ tâm lý sẽ kiểm tra một số thông tin để đánh giá mức độ bệnh như sau:

• Xác định rõ các triệu chứng của giai đoạn trầm cảm có kèm theo dấu hiệu của hưng cảm.
• Đánh giá xem người bệnh có xuất hiện các dấu hiệu mệt mỏi, buồn ngủ quá mức hay các rối loạn về vận động không.
• Trong thời gian phát hiện các triệu chứng của bệnh có tiến hành sử dụng loại thuốc hay phương pháp điều trị nào không? Nếu có thì có mang lại kết quả nào không?
• Bắt đầu đánh giá về trạng thái cảm xúc, tâm lý của bệnh nhân, đồng thời thu thập thông tin về giấc ngủ để hỗ trợ cho quá trình điều trị bệnh.
• Tiến hành xét nghiệm nước tiểu và các xét nghiệm cần thiết khác để loại bỏ các trường hợp trầm cảm, hưng cảm do bệnh lý khác gây ra.
• Cho các thành viên trong gia đình thực hiện bài test.

Người bệnh cần thoải mái chia sẻ thông tin cho bác sĩ để có thể chẩn đoán bệnh chính xác và cụ thể nhất. Việc có thể xác định rõ về tình trạng bệnh lý là cơ sở hỗ trợ cực kì quan trọng cho quá trình điều trị. Nếu xảy ra nhầm lẫn trong quá trình điều trị sẽ dẫn đến việc áp dụng các phương pháp chữa bệnh không phù hợp, gây khó khăn cho quá trình phục hồi sức khỏe của bệnh nhân.

Phương pháp điều trị bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Sau khi đã tiến hành chẩn đoán bệnh, các chuyên gia sẽ tư vấn và lựa chọn các phương pháp điều trị phù hợp với từng bệnh nhân. Người bệnh nên tuân thủ và kiên trì thực hiện theo đúng hướng dẫn của bác sĩ để giúp bệnh phục hồi tốt hơn.

Quá trình điều tị bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực sẽ được tiến hành theo các nguyên tắc như sau:

• Cải thiện các triệu chứng của bệnh lý này, điều trị đồng thời cả 2 giai đoạn trầm cảm và hưng cảm.
• Phòng ngừa tình trạng tái phát bệnh.
• Hỗ trợ người bệnh dần phục hồi các chức năng.

Hiện nay, việc điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực cũng khá giống với các bệnh lý tâm thần khác, các chuyên gia cũng cân nhắc và lựa chọn áp dụng 4 phương pháp phổ biến sau đây:

1. Tâm lý trị liệu

Hiện nay, tâm lý trị liệu được xem là một trong các phương pháp hỗ trợ các bệnh về tâm lý mang lại hiệu quả rất cao, đảm bảo độ an toàn cho người bệnh. Đây là liệu pháp sử dụng ngôn ngữ khoa học được thực hiện bởi các chuyên gia tâm lý có chuyên môn cao để có thể trao đổi và chia sẻ trực tiếp với từng bệnh nhân, từ đó các thể khai thác các vấn đề mà họ đang gặp phải.

Người bệnh khi được trò chuyện với chuyên gia tâm lý cũng dần mở lòng hơn và có thể chia sẻ về những khúc mắc, trở ngại trong lòng. Các chuyên gia cũng sẽ nắm được rõ gốc rễ nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn cảm xúc lưỡng cực của người bệnh và giúp họ có thể đối mặt với những vấn đề tâm lý của bản thân. Dần dần các nút thắt về cảm xúc, tâm lý cũng sẽ được tháo gỡ, từ đó những suy nghĩ, hành vi của người bệnh cũng sẽ được cân bằng tốt hơn.

2. Sử dụng thuốc điều trị

Thông thường, những trường hợp bệnh nặng hoặc các triệu chứng dần biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng hơn thì các chuyên gia sẽ cân nhắc để người bệnh kết hợp cả việc sử dụng thuốc điều trị. Việc kết hợp giữa tâm lý trị liệu cùng các loại thuốc hỗ trợ sẽ giúp cho quá trình chữa bệnh được thuận lợi hơn, các triệu chứng hưng cảm, trầm cảm cũng được kiểm soát tốt.

Đối với người bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực thì cần sử dụng khá nhiều loại thuốc bởi các triệu chứng của bệnh biểu hiện phức tạp. Thông thường sẽ cần kết hợp ít nhất 3 loại thuốc cùng lúc mới có thể kiểm soát tốt tình trạng bệnh. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định dùng thuốc của bác sĩ, kiên trì sử dụng trong thời gian dài mới có thể mang lại hiệu quả.

Trong khoảng thời gian đầu điều trị, các bác sĩ sẽ cho người bệnh sử dụng những loại thuốc khác nhau để đánh giá mức độ phù hợp của thuốc, sau đó mới áp dụng liều thuốc duy trì. Điều này cũng sẽ giúp cho quá trình dùng thuốc mang lại kết quả tốt và hạn chế tối đa các tác dụng phụ mà thuốc có thể gây nên.

Một số loại thuốc có thể áp dụng cho người bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực như:

• Thuốc an thần
• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng
• Thuốc điều chỉnh khí sắc
• Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu chọn lọc Serotonin (SSRI)
• Thuốc chống trầm cảm đa vòng

3. Áp dụng phương pháp sốc điện

Đây cũng được xem là phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực mang lại nhiều kết quả tích cực cho người bệnh. Các chuyên gia sẽ đánh giá mức độ nặng nhẹ của bệnh nhân và xem xét mong muốn của họ để có thể áp dụng biện pháp điều trị sốc điện.

Đối với giai đoạn hưng cảm

Phương pháp sốc điện sẽ được chỉ định đối với những trường hợp kháng thuốc, không thể sử dụng được thuốc điều trị hoặc những người có lời nói, hành vi gây tổn thương đến bản thân và những người xung quanh. Quá trình áp dụng phương pháp sốc điện sẽ được tiến hành trong khoảng thời gian ngắn. Thông thường chỉ cần 4 đến 6 liệu trình sốc điện sẽ mang lại kết quả tốt cho người bênh.

Đối với giai đoạn trầm cảm

Trong giai đoạn này người bệnh sẽ được chỉ định áp dụng phương pháp sốc điện khi có xuất hiện các triệu chứng của loạn thần hoặc những hành vi tự sát. Mặc dù bệnh nhân đã tuân thủ đúng theo chỉ định sử dụng thuốc nhưng không mang lại kết quả hoặc bị dị ứng với thuốc điều trị. Tuy nhiên, phương pháp này sẽ không thể thực hiện cho những đối tượng mắc bệnh về tim mạch, hô hấp hay từng bị tổn thương não,…

Các bác sĩ sẽ đánh giá mức độ bệnh của mỗi bệnh nhân mà lựa chọn phương pháp sốc điện đơn cực hay lưỡng cực. Đối với giai đoạn trầm cảm của rối loạn cảm xúc lưỡng cực thì cần duy trì thực hiện khoảng 8 đến 12 lần, áp dụng thực hiện sốc điện mỗi ngày hoặc cách từng ngày để mang lại hiệu quả tốt nhất.

4. Thay đổi lối sống lành mạnh

Bên cạnh việc áp dụng các phương pháp điều trị nêu trên thì việc thay đổi lối sống lành mạnh cũng góp phần phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Người bệnh cần thực hiện các phương pháp sau đây để xây dựng thói quen sinh hoạt tích cực:

• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của con người. Đặc biệt là những người bị rối loạn cảm xúc lưỡng cực sẽ dễ bị rối loạn giấc ngủ. Do đó, bạn cần duy trì giấc ngủ đủ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày, tập trung giấc ngủ vào ban đêm và ngủ trước 23 giờ.
• Tập luyện thể dục thể thao: Việc thường xuyên vận động sẽ giúp cho cơ thể sản sinh ra nhiều hormone mang lại cảm xúc tích cực và vui vẻ. Do đó, bạn nên duy trì thói quen tập thể dục 30 phút mỗi ngày để sức khỏe được nâng cao, tinh thần cũng cân bằng và ổn định hơn.
• Ăn uống khoa học: Người bệnh cần lựa chọn các loại thực phẩm sạch, bổ dung đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể. Đồng thời không lạm dụng các loại nước uống như cà phê, bia rượu hoặc các chất kích thích, chất gây nghiện.
• Nhờ sự giúp đỡ của người thân: Nếu gặp phải những vấn đề khó khăn trong cuộc sống hoặc quá trình điều trị bạn nên nhờ đến sự hỗ trợ của bạn bè, người thân xung quanh, tránh chịu đựng một mình sẽ làm cho bệnh càng trở nên nghiêm trọng.
• Tham gia vào các hoạt động tập thể: Việc thường xuyên giao tiếp và trò chuyện với những người xung quanh cũng góp phần giúp cho bạn thoát khỏi các triệu chứng của trầm cảm và hưng cảm. Bạn có thể đi du lịch hoặc tham gia các hoạt động tập thể để quản lý cảm xúc, hành vi tốt hơn.

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực là một căn bệnh biểu hiện với những giai đoạn trầm cảm, hưng cảm khá phức tạp. Do đó, ngay khi nhận thấy các triệu chứng của bệnh bạn cần nhanh chóng tìm đến các cơ sở y tế, bệnh viện uy tín để được thăm khám và chẩn đoán chính xác để giúp cho quá trình điều trị bệnh được thuận lợi hơn.