Các thuốc chống trầm cảm thường dùng và thận trọng

Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (Food and Drugs Admistradition/ FDA) đã chấp thuận cho hơn 20 loại thuốc chống trầm cảm được chỉ định kê đơn cho những đối tượng đang mắc phải chứng bệnh này. Vậy cụ thể thuốc chống trầm cảm loại nào tốt và an toàn nhất?

Thuốc chống trầm cảm loại nào tốt và an toàn nhất?

Theo ý kiến của đa số các chuyên gia thì các loại thuốc chống trầm cảm hiện nay sẽ có cơ chế tác dụng khác nhau, tuy nhiên hiệu quả mà chúng mang lại tương đối giống nhau. Sự tương đồng này thường sẽ được nhấn mạnh và chú trọng trong các hướng dẫn thực hành lâm sàng, nói một cách đơn giản đó chính là cho phép giới hạn việc lựa chọn các loại thuốc đắt tiền.

Vấn đề thuốc chống trầm cảm nào tốt và an toàn nhất còn phải phụ thuộc nhiều vào quá trình sử dụng thuốc của từng người bệnh. Trong thực tế, việc lựa chọn loại thuốc chống trầm cảm nhóm nào còn phải tùy thuộc vào nhiều yếu tố như triệu chứng của người bệnh, mức độ nguy hiểm của bệnh, khả năng đáp ứng thuốc, nguy cơ xảy ra tác dụng phụ, người bệnh có kèm theo các bệnh lý nào khác không?

1. Thuốc chống trầm cảm thế hệ cũ

1.1 Nhóm thuốc ức chế MAOI

Nhóm thuốc ức chế MAO – Monoamin Oxidase Inhibitors (Enzin Monoamin Oxidase đã được nghiên cứu dưa vào sử dụng từ những năm 1950. Các loại thuốc nhóm này sẽ có trách nhiệm quan trọng đối với sự phân hủy của những chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ (Noradrenaline). Một số loại thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm này như thuốc phenelzine (Nardil), thuốc tranylcypromine (Parnate), thuốc isocarboxazid, thuốc selegiline (Emsam).

Cơ chế hoạt động của nhóm thuốc này đó chính là ngăn chặn và hạn chế sự phân hủy của norepinephrine, dopamine và serotonin. Tuy nhiên, hiện nay nhóm thuốc này đã không còn được sử dụng rộng rãi bởi chúng có nhiều khả năng gây tương tác thuốc cũng như làm xuất hiện nhiều các tác dụng phụ với mức độ nghiêm trọng. Đặc biệt, những loại thuốc nhóm này khá khó dùng nên bệnh nhân cần phải thực hiện đúng theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để không làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân.

1.2 Thuốc chống trầm cảm 3 vòng 

Thuốc chống trầm cảm được đưa vào sử dụng từ khoảng năm 1960 và được đánh giá rất cao về hiệu quả. Hiện nay, đối với một số trường hợp cần thiết, người bệnh không thể đáp ứng tốt với những loại thuốc chống trầm cảm thế hệ mới thì bác sĩ vẫn sẽ cân nhắc để người bệnh sử dụng các loại thuốc nhóm 3 vòng. Khi sử dụng loại thuốc này sẽ giúp cho tâm lý của người bệnh được cân bằng hơn, từ đó các triệu chứng trầm cảm dần được cải thiện.

Thuốc Nortriptyline, thuốc protriptyline, thuốc doxepin,  thuốc amitriptyline, thuốc amoxapin, thuốc imipramine (Tofranil),…là một số loại thuốc cơ bản của nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng hiện đang được áp dụng hiện nay. Nhóm thuốc này có thể áp dụng cho hầu hết các đối tượng bệnh trầm cảm, tuy nhiên tùy vào thể trạng và sức khỏe của mỗi người mà thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ như nhịp tim rối loạn, táo bón, co giật, khô miệng,…

1.3 Thuốc đối kháng thụ thể 5-HT2

Thuốc đối kháng thụ thể 5-HT2 được phát minh và sử dụng khá phổ biến trong khoảng năm 1990. Thuốc đối kháng thụ thể 5-HT2 sẽ bao gồm Nefazodone và trazodone (Oleptro). Nhóm thuốc này cũng có từ khá lâu và được hoạt động theo cơ thể giúp cho các hóa chất trong não bộ được thay đổi và cân bằng tốt hơn.

Đây là loại thuốc kê đơn nên cần phải có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa mới được phép sử dụng. Đồng thời, trong quá trình sử dụng người bệnh trầm cảm cũng có khả năng gặp phải các dấu hiệu như chóng mặt, buồn ngủ, khô miệng.

2. Thuốc chống trầm cảm thế hệ mới

2.1 Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI)

Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là nhóm thuốc chống trầm cảm thế hệ mới hiệu quả và an toàn nhất hiện nay. Đây là loại thuốc hiện đang được các bác sĩ sử dụng nhiều nhất đối với những trường hợp trầm cảm giai đoạn nặng. Chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) sẽ hỗ trợ cân bằng hàm lượng  serotonin có trong não, giúp cho người bệnh dần được ổn định tinh thần và cải thiện tốt các triệu chứng của bệnh.

Tuy nhiên, khi sử dụng nhóm thuốc này người bệnh cũng có khả năng gặp phải những tác dụng phụ như hồi hộp, khó ngủ, run toàn thân, giảm ham muốn, rối loạn chức năng tình dục.  Những loại thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm SSRI được ưu tiên sử dụng nhiều nhất hiện nay như:

• Thuốc escitalopram (Lexapro): Thường được chỉ định sử dụng trong các trường hợp bệnh trầm cảm và lo âu. Tác dụng chính của loại thuốc này là giảm căng thẳng, lo lắng và gia tăng cảm giác hạnh phúc, vui vẻ cho người bệnh.
• Thuốc fluvoxamine (Luvox): Loại thuốc chống trầm cảm thế hệ mới này có tác dụng cân bằng của serotonin trong não và được sử dụng rất nhiều trong các trường hợp rối loạn ám ảnh cưỡng chế, phiền muộn, trầm cảm, rối loạn ăn uống vô độ,…
• Thuốc paroxetine (Paxil): Loại thuốc chống trầm cảm này được đánh giá khá cao về mức độ hiệu quả và an toàn trong quá trình cải thiện các bệnh lý như trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế,….
• Một số loại thuốc khác: Pexeva và Britorelle), Thuốc sertraline (Zoloft), Thuốc citalopram (Celexa), Thuốc fluoxetine (Prozac và Sarafem),…

2.2 Thuốc ức chế tái hấp thu trên serotonin và norepinephrine (SNRI)

Loại thuốc này có tác dụng hỗ trợ làm thuyên giảm các triệu chứng của căn bệnh trầm cảm, hỗ trợ người bệnh hồi phục sức khỏe và cải thiện tinh thần tốt hơn. Các loại thuốc chống trầm cảm mới này thường được chỉ định cho các bệnh nhân mắc chứng trầm cảm, ngoài ra, với loại thuốc Cymbalta còn có công dụng hỗ trợ giảm đau cực hiệu quả.

Vì thế các bác sĩ tâm lý thường sẽ chỉ định cho những bệnh nhân bị trầm cảm nhưng có kèm theo các triệu chứng đau đớn sử dụng loại thuốc này. Tuy nhiên, khi sử dụng nhóm thuốc này sẽ có nguy cơ khiến cho bệnh nhân gặp phải các tác dụng phụ như buồn ngủ, khô miệng, cơ thể mệt mỏi, táo bón,..Những loại thuốc thuộc nhóm này thường được sử dụng như:

• Thuốc duloxetine (Cymbalta): Đây là một trong các loại thuốc chống trầm cảm mới được chỉ định sử dụng rất nhiều cho các trường hợp bị lo âu, trầm cảm. Bên cạnh đó, thuốc còn có thể áp dụng nhằm mục đích giảm đau cho người bệnh ung thư, giảm đau dây thần kinh đối với người bệnh tiểu đường.
• Thuốc desvenlafaxine (Pristiq và Khedezla): Loại thuốc này chỉ có ở dạng viên nén giải phóng và được sử dụng nhiều trong các trường hợp bị trầm cảm nặng. Giúp giảm bớt các cảm giác buồn chán, mất hứng thú, suy nghĩ tiêu cực, ngăn ngừa tình trạng tự sát.
• Thuốc venlafaxine (Effexor XR): Thuốc chống trầm cảm nhóm SNRI này có khả năng giảm bớt các lo lắng, sợ hãi, suy nghĩ bi quan và cải thiện tâm trạng, gia tăng năng lượng cho người bệnh trầm cảm, rối loạn lo âu, hoảng sợ quá mức.
• Thuốc levomilnacipran (Fetzima): Cơ chế hoạt động của loại thuốc này đó là khôi phục sự cân bằng của một số chất tự nhiên có trong não, điển hình như serotonin và norepinephrine. Nhờ đó người bệnh được cải thiện tâm trạng, giấc ngủ, giảm bớt phiền muộn, lo âu, tiêu cực.

Một số lưu ý khi dùng thuốc chống trầm cảm

Hầu hết các loại thuốc chống trầm cảm chỉ được sử dụng khi có chỉ định cụ thể của bác sĩ chuyên khoa. Cũng bởi các loại thuốc này đều có khả năng gây ra những tác dụng phụ không mong muốn đối với người bệnh. Vì thế bệnh nhân cũng cần lưu ý một số vấn đề sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị:

• Đa phần các loại thuốc chống trầm cảm đều sẽ có một số tác dụng phụ như khó ngủ, mệt mỏi, giảm ham muốn, buồn nôn, chóng mặt, dễ kích động,…Vì thế người bệnh cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn và các chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
• Nếu trong quá trình điều trị xuất hiện các triệu chứng bất thường, bệnh nhân cần báo ngay với bác sĩ chuyên khoa để được hỗ trợ ngăn chặn kịp thời.
• Đặc biệt đối với những tình trạng trầm cảm ở trẻ em, tuổi dậy thì cần phải hết sức cẩn trọng khi áp dụng phương pháp điều trị bằng thuốc, để hạn chế tối đa những ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng.
• Nếu trong thời gian sử dụng thuốc liên tục trong vòng 3 tháng mà các triệu chứng của bệnh không được thuyên giảm thì cần bảo ngay với bác sĩ để được thăm khám và kê đơn thuốc mới phù hợp hơn.
• Để quá trình điều trị mang lại kết quả tốt nhất, người bệnh cần chia sẻ cụ thể về tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý và những loại thuốc đang sử dụng để các bác sĩ kê đơn thuốc phù hợp hơn.
• Bệnh nhân không được tự ý tăng giảm liều dùng khi chưa có chỉ định cụ thể của bác sĩ.

Bên cạnh việc điều trị bằng các loại thuốc chống trầm cảm thì người bệnh cũng có thể sử dụng giải pháp tâm lý trị liệu không dùng thuốc sẽ an toàn và hiệu quả hơn. Tuy nhiên kết quả của quá trình điều trị còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố nên tốt nhất hãy làm theo chỉ định từ bác sĩ.