Hội chứng sợ búp bê (Pediophobia): Điều cần biết

Hội chứng sợ búp bê thường gặp nhiều ở trẻ em với nỗi sợ biểu hiện quá mức, phi lý và kéo dài dai dẳng về những hình ảnh, yếu tố có liên quan đến búp bê. Đây là một dạng rối loạn ám ảnh sợ cụ thể gây nên nhiều phiền toái đối với sức khỏe và cuộc sống của con người. 

Hội chứng sợ búp bê (Pediophobia) là gì?

Hội chứng sợ búp bê hay còn có tên khoa học là Pediophobia là một dạng rối loạn ám ảnh sợ hãi cụ thể với đặc trưng là nỗi sợ quá mức, vô lý kéo dài liên tục đối với tất cả những gì có liên quan đến búp bê. Người mắc phải hội chứng này thường xuyên cảm thấy lo sợ, hoảng loạn hoặc thậm chí là kích động, ngất xỉu khi nhìn thấy búp bê hoặc đơn giản chỉ là những hình ảnh, câu chuyện có liên quan đến yếu tố gây sợ hãi của họ.

Hội chứng Pediophobia thường khởi phát nhiều ở trẻ em nhưng nó cũng có nguy cơ phát triển ở nhiều đối tượng khác nhau, kể cả người trưởng thành. Theo đó, búp bê được xem như một món đồ chơi quen thuộc và được nhiều đứa trẻ yêu thích. Không những thế, búp bê còn được xem “vật báu” của nhiều người yêu thích sưu tầm.

Búp bê được thiết kế và sáng tạo với nhiều hình dáng khác nhau. Nó mô phỏng về hình ảnh, khuôn mặt của con người với những chi tiết vô cùng đáng yêu và hấp dẫn. Tuy nhiên, đối với những người mắc phải hội chứng sợ búp bê thì đây có lẽ là nỗi ám ảnh to lớn đối với họ, họ cảm thấy búp bê là một điều gì đó rất đáng sợ và luôn có tiềm thức về việc búp bê sẽ gây hại cho con người.

Người bệnh có thể nhận thức được nỗi sợ vô lý của bản thân nhưng họ không có cách kiểm soát và khống chế tốt cảm xúc, hành vi của chính mình. Do đó, những người bị Pediophobia sẽ luôn có nhiều xu hướng tránh né các tình huống, sự kiện có nguy cơ đối mặt với nỗi sợ. Nếu vô tình nghe hoặc nhìn thấy búp bê họ có thể trở nên căng thẳng, lo lắng, xuất hiện hàng loạt các triệu chứng thể chất, nghiêm trọng hơn có thể ngất xỉu.

Tình trạng này gây nên nhiều ảnh hưởng đối với sức khỏe tổng thể của con người. Mặt khác do sự tránh né, sợ hãi kéo dài khiến họ gặp phải nhiều trở ngại trong quá trình học tập, làm việc, các sinh hoạt đời sống hoặc các mối quan hệ xã hội cũng sẽ bị hạn chế hơn so với thông thường.

Triệu chứng của hội chứng sợ búp bê

Tương tự như các chứng ám ảnh sợ hãi khác, hội chứng sợ búp bê cũng sẽ được đặc trưng bởi nỗi sợ quá mức kéo dài dai dẳng một cách vô lý về tất cả những điều có liên quan đến búp bê. Nỗi sợ này còn kéo theo các triệu chứng nghiêm trọng về mặt thể chất, nhất là khi bệnh nhân phải đối mặt với yếu tố gây sợ hãi.

Cụ thể một số biểu hiện thường gặp và dễ nhận biết khi mắc hội chứng sợ búp bê như:

• Luôn cảm thấy lo lắng, bất an, căng thẳng và ám ảnh về búp bê.
• Có xu hướng tránh né tất cả mọi tình huống hoặc các chủ đề trao đổi có liên quan đến búp bê.
• Cảm thấy sợ hãi, kinh hoàng ngay cả khi chỉ nghĩ về búp bê.
• Mặc dù hiểu rõ về sự phi lý trong nỗi sợ nhưng người bệnh khó có thể kiểm soát và làm thuyên giảm cảm xúc.
• Dễ cáu gắt, nhạy cảm và kích động quá mức.

Đặc biệt hơn, khi phải đối diện với những tình huống có xuất hiện yếu tố gây sợ, cụ thể là búp bê, người bệnh sẽ phải đối mặt với hàng loạt các triệu chứng thể chất như:

• Ra nhiều mồ hôi
• Thở gấp, khó thở, hơi thở nông
• Mặt nóng bừng
• Tay chân run rẩy
• Tim đập nhanh liên hồi
• Đau tức ngực
• Buồn nôn, mắc ói
• Đau dạ dày
• Chóng mặt, đau đầu, ngất xỉu
• Khô miệng
• Căng cơ
• Chạy trốn
• Trẻ em có thể khóc lóc, la hét dữ dội

Các biểu hiện của hội chứng Pediophobia sẽ khác nhau tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Tuy nhiên, dù ở bất kỳ giai đoạn nào thì nỗi sợ búp bê cũng có thể gây ảnh hưởng và làm cản trở đến sức khỏe, đời sống của con người nên cần sớm phát hiện, can thiệp kịp thời.

Hội chứng sợ búp bê – Nguyên nhân do đâu?

Như đã chia sẻ, hội chứng sợ búp bê thường khởi phát sớm ở trẻ em nhưng cũng có nhiều xu hướng giảm dần sau khi trẻ lớn lên và trưởng thành. Mặc dù thế vẫn có không ít các trường hợp nếu không sớm được can thiệp đúng cách sẽ khiến cho nỗi sợ kéo dài dai dẳng hoặc thậm chí là trở nên trầm trọng, gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần khác.

Dù là một trong các hội chứng sợ hãi khá phổ biến nhưng cho đến hiện nay thì Pediophobia vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây bệnh. Tuy nhiên, cũng tương tự như một số tình trạng ám ảnh sợ hãi khác, Pediophobia cũng được đánh giá là có sự liên quan đến yếu tố di truyền, môi trường và tâm lý của từng người bệnh.

Dưới đây là một số lý do có thể góp phần hình thành nên hội chứng sợ búp bê như:

1. Yếu tố di truyền

Nỗi sợ phi lý kéo dài liên tục có thể là do sự ảnh hưởng của yếu tố gia đình, di truyền. Theo đó, các chuyên gia cho biết rằng, nếu tiền sử gia đình có người thân từng mắc phải hội chứng sợ búp bê hoặc các hội chứng sợ hãi có liên quan khác (hội chứng sợ chú hề, hội chứng sợ ma,…) thì các thành viên còn lại sẽ có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với thông thường.

2. Yếu tố môi trường

Môi trường cũng được xem là một trong các yếu tố góp phần làm gia tăng nguy cơ phát triển hội chứng sợ búp bê ở nhiều người. Nếu ba mẹ hoặc anh chị em trong gia đình có sự bao bọc quá mức hoặc những hành vi, cảm xúc phản ứng dữ dội với búp bê thì trẻ nhỏ cũng có thể dần bị ảnh hưởng và hình thành nên nỗi sợ phi lý.

Bên cạnh đó, nếu ngay từ nhỏ trẻ đã phải thường xuyên nghe kể về những câu chuyện kinh dị, ghê rợn có liên quan đến búp bê hoặc sống trong môi trường kém lành mạnh, thiếu giáo dục thì trẻ cũng dễ có những sai lệch trong tâm lý, từ đó nảy sinh nhiều vấn đề sức khỏe liên quan đến thần kinh.

3. Các trải nghiệm tiêu cực

Nỗi sợ búp bê kéo dài dai dẳng có thể xuất phát từ những ám ảnh, trải nghiệm tiêu cực xảy ra trong quá khứ. Nếu lúc nhỏ trẻ đã phải đối diện với những tình huống sợ hãi, căng thẳng hoặc đe dọa, nguy hiểm có liên quan đến búp bê thì sau khi lớn lên trẻ cũng sẽ dễ hình thành hội chứng Pediophobia.

Các tổn thương tâm lý có xuất hiện hình ảnh của búp bê chính là nguyên nhân trực tiếp và phổ biến gây ra nỗi sợ của nhiều người. Lúc này não bộ sẽ ghi nhớ lại yếu tố gây sợ hãi và khiến cho cơ thể có những phản ứng dữ dội nếu vô tình bắt gặp nỗi sợ đó.

4. Ảnh hưởng từ internet

Mạng xã hội được xem là một trong các công cụ hỗ trợ tích cực cho sự phát triển vượt bậc của xã hội hiện nay. Nhờ vào công nghệ mà con người có thể nhanh chóng và dễ dàng cập nhật tin tức, phục vụ tốt cho nhu cầu học tập, làm việc và nhiều khía cạnh khác của đời sống.

Tuy nhiên, việc tiếp xúc với mạng xã hội quá nhiều, đặc biệt là những thông tin tiêu cực, kém lành mạnh lại gây ra nhiều ảnh hưởng to lớn đối với sức khỏe và đời sống của mỗi chúng ta. Nhất là trẻ em vẫn chưa biết cách chọn lọc thông tin phù hợp, trẻ dễ bị ảnh hưởng bởi những video, hình ảnh mang tính chất tồi tệ, trong đó có những nỗi sợ kinh hoàng về búp bê do ám ảnh từ các bộ phim kinh dị, rùng rợn như Chucky, Annabelle và Brahms.

5. Do yếu tố văn hóa

Tùy vào văn hóa và quan niệm của mỗi quốc gia mà búp bê có thể mang đến ý nghĩa tích cực hoặc tiêu cực. Ở một số nước, búp bê thường gắn liền với các yếu tố tâm linh, những câu chuyện ma ám khiến cho nhiều người hình thành nỗi sợ vô hình về nó.

Hội chứng Pediophobia có ảnh hưởng thế nào?

Nhìn chung, hội chứng sợ búp bê không gây nên các tác động trực tiếp đối với chất lượng cuộc sống của con người. Nếu so sánh cùng với các hội chứng sợ liên quan thì Pediophobia có phần ít nguy hiểm hơn, mức độ ảnh hưởng cũng không quá nghiêm trọng.

Theo đó, các triệu chứng sợ hãi có liên quan đến búp bê không phải lúc nào cũng tồn tại và búp bê cũng không phải là yếu tố quá cần thiết, quan trọng đối với đời sống của mỗi người. Những người mắc phải hội chứng này vẫn có nhiều khả năng lẩn tránh khỏi các tình huống, yếu tố gây sợ hãi và duy trì tốt đời sống sinh hoạt cá nhân.

Tuy nhiên, các hành vi trốn tránh liên tục có thể gây nên những cản trở lớn đối với sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Họ thường bị hạn chế trong các hoạt động đời sống, không có cơ hội để trải nghiệm các hoạt động thú vị như xem phim, đến nhà sách hoặc bất cứ đâu có xuất hiện hình ảnh của búp bê.

Bên cạnh đó, bệnh nhân sẽ không thể chắc chắn hoàn toàn về việc bản thân sẽ tránh né được tất cả những tình huống có liên quan đến búp bê. Bởi họ có thể vô tình nhìn thấy hình ảnh quảng cáo búp bê trên đường phố, bắt gặp đoạn phim hoạt hình về búp bê trong lúc xem điện thoại hoặc nghe thấy ai đó nói về những đề tài có liên quan đến búp bê.

Mặc dù cố gắng lẩn trốn và né tránh nhưng đôi khi bệnh nhân vẫn phải đối mặt với những yếu tố gây sợ hãi. Lúc này họ có thể không kiểm soát được cảm xúc của bản thân, khó khăn trong việc khống chế hành vi và dễ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với cá nhân và cả những người bên cạnh.

Một số tình trạng nghiêm trọng do không muốn đối mặt với yếu tố gây sợ hãi nên có nhiều xu hướng tự nhốt bản thân trong phòng, trong không gian mà họ cho là an toàn. Điều này gây nên những cản trở trong việc học tập, làm việc và cả chất lượng cuộc sống của họ.

Bên cạnh đó, do sự nhạy cảm quá mức và các phản ứng kích động, mất kiểm soát khi nói về búp bê khiến cho mối quan hệ của người bệnh cũng phần nào bị ảnh hưởng. Nếu người xung quanh không hiểu rõ được tình trạng sức khỏe của họ thì có thể gây ra những hiểu lầm, mâu thuẫn và làm rạn nứt mối quan hệ lành mạnh.

Hơn thế, khi các nỗi sợ hãi, lo lắng cứ liên tục kéo dài có thể khiến cho nhiều người bệnh rơi vào trạng thái mất ngủ, mất tập trung, suy giảm trí nhớ, thay đổi thói quen ăn uống và hàng loạt các vấn đề sức khỏe khác. Nếu không sớm được khắc phục và can thiệp tốt sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và cả tinh thần của bệnh nhân, thậm chí là gia tăng nguy cơ phát triển các rối loạn trầm trọng hơn, điển hình như rối loạn lo âu, trầm cảm.

Cách điều trị hội chứng sợ búp bê hiệu quả

Cũng giống với các chứng ám ảnh sợ hãi khác, hội chứng sợ búp bê cũng sẽ được hỗ trợ can thiệp bằng nhiều biện pháp khác nhau để giúp bệnh nhân kiểm soát, loại bỏ nỗi sợ vô lý và cân bằng được trạng thái tâm lý ổn định. Tùy vào tình trạng bệnh lý và mức độ ảnh hưởng của mỗi trường hợp mà các bác sĩ chuyên khoa, chuyên gia tâm lý sẽ cân nhắc để đưa ra biện pháp khắc phục hiệu quả, phù hợp cho từng bệnh nhân.

Cụ thể, đối với các trường hợp mắc phải hội chứng sợ búp bê, người bệnh sẽ được ưu tiên áp dụng các liệu pháp sau:

1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý hiện đang là một trong các phương pháp can thiệp và cải thiện sức khỏe tâm lý được sử dụng phổ biến nhất. Người bệnh sẽ được gặp gỡ và trao đổi trực tiếp cùng với chuyên gia tâm lý, nhà trị liệu để bày tỏ rõ những suy nghĩ, khó khăn và trăn trở của bản thân.

Phương pháp này hoàn toàn không có sự can thiệp của thuốc điều trị, chủ yếu sẽ sử dụng ngôn ngữ giao tiếp là công cụ tác động chính. Thông qua các buổi trị liệu trực tiếp, chuyên gia sẽ khai thác rõ về nguyên nhân, vấn đề khúc mắc mà bệnh nhân đang gặp phải để từng bước giúp họ tháo gỡ, giải tỏa hiệu quả, an toàn.

Sau khi đánh giá tình trạng sức khỏe và mức độ đáp ứng của mỗi trường hợp Pediophobia, chuyên gia tâm lý sẽ cân nhắc để áp dụng một hoặc kết hợp nhiều liệu pháp sau:

• Liệu pháp nhận thức và hành vi (CBT): Phương pháp này hỗ trợ người bệnh nhìn nhận rõ hơn về nỗi sợ phi lý của bản thân để biết cách thay đổi, điều chỉnh cảm xúc, hành vi theo hướng tích cực, lành mạnh hơn.
• Liệu pháp tiếp xúc: Đối với hầu hết các trường hợp mắc hội chứng ám ảnh sợ hãi thì liệu pháp tiếp xúc luôn được sử dụng với hiệu quả vượt trội. Đây là phương pháp giúp cho bệnh nhân dần đối mặt với chính nỗi sợ của mình để có thể kiểm soát và vượt qua được những cảm xúc tiêu cực. Nhiệm vụ của chuyên gia tâm lý là hướng dẫn và trang bị cho người bệnh những kỹ năng thư giãn, đối phó căng thẳng, sợ hãi để đánh bại được sự ảnh hưởng của Pediophobia.
• Liệu pháp thôi miên: Mặc dù cũng mang lại lợi ích tuyệt vời cho các trường hợp mắc hội chứng sợ búp bê nhưng liệu pháp thôi miên vẫn không được sử dụng quá phổ biến như 2 liệu pháp trên. Thôi miên có tác dụng hỗ trợ tốt trong việc thay đổi suy nghĩ, nhận thức chưa phù hợp và giúp cải thiện sức khỏe, nâng cao chất lượng giấc ngủ hiệu quả cho bệnh nhân.

Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam hiện đang là đơn vị uy tín và chất lượng trong lĩnh vực trị liệu tâm lý, chữa lành tâm bệnh không sử dụng thuốc. Đối với các tình trạng mắc phải hội chứng sợ búp bê, trung tâm đã và đang hỗ trợ cải thiện thành công cho rất nhiều đối tượng khác nhau, kể cả trẻ em lẫn người trưởng thành.

Qua nhiều năm hoạt động, hiện nay NHC đã sở hữu 4 cơ sở tại TPHCM và Hà Nội nhằm đáp ứng tốt nhu cầu trị liệu, cải thiện sức khỏe cho người bệnh trong cả nước. Hơn thế, đội ngũ chuyên gia, các master coach của trung tâm còn là những người được đào tạo bài bản, trình độ chuyên môn cao, luôn tận tình, chu đáo với từng khách hàng, cam kết đồng hành để giúp mang đến cuộc sống tinh thần khỏe mạnh, hạnh phúc.

2. Điều trị bằng thuốc

Một số trường hợp mắc hội chứng sợ búp bê cũng có thể được can thiệp bằng thuốc nhằm khống chế tốt các triệu chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe. Theo đó, các bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc để kê đơn thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc an thần, thuốc điều hòa cảm xúc để giúp bệnh nhân dần kiểm soát được các biểu hiện kích động, sợ hãi quá mức.

Đặc biệt là những trường hợp Pediophobia có kèm theo các rối loạn tâm thần khác thì càng phải được chú ý hỗ trợ, can thiệp nhanh chóng để ngăn ngừa những hành vi tiêu cực, tồi tệ. Bên cạnh đó, quá trình điều trị bằng thuốc cũng phải được theo dõi cẩn thận để tránh gây ra những rủi ro, hệ quả nguy hiểm.

3. Sự hỗ trợ từ gia đình

Gia đình chính là chỗ dựa tinh thần vững chắc nhất của mỗi chúng ta. Khi gặp phải các vấn đề tâm lý, sức khỏe thì chính những sự quan tâm, động viên và hỗ trợ từ người thân chính là liều thuốc quý giá để bạn có thể vượt qua được những khó khăn, thách thức.

Cụ thể, đối với những bệnh nhân bị hội chứng sợ búp bê thì họ khó có thể tự kiểm soát được cảm xúc, hành vi của mình và đôi khi có những phản ứng dữ dội gây ảnh hưởng đến mọi người xung quanh. Do đó, các thành viên trong gia đình cũng cần thấu hiểu, chia sẻ và hỗ trợ thật tốt để giúp người bệnh mau chóng khắc phục được nỗi sợ phi lý, từ đó cân bằng cuộc sống lành mạnh hơn.

Bên cạnh đó, việc duy trì một lối sống tích cực cũng sẽ góp phần gia tăng khả năng chống chọi với căng thẳng, lo lắng. Vì thế, trong quá trình cải thiện Pediophobia, người bệnh cần chú ý xây dựng các thói quen phù hợp sau:

• Tăng cường tập luyện thể dục thể thao để gia tăng sức đề kháng, giảm căng thẳng hiệu quả.
• Chú ý đến chế độ dinh dưỡng, bổ sung đầy đủ dưỡng chất và loại bỏ các món ăn nhiều dầu mỡ, chứa nhiều chất béo, chất bảo quản độc hại.
• Tích cực tham gia vào các hoạt động vui chơi, thư giãn lành mạnh.
• Trang bị các liệu pháp thư giãn hiệu quả và nhanh chóng như hít thở sâu, thiền định, xoa bóp,…
• Tham gia các hội nhóm của những người cùng mắc hội chứng ám ảnh sợ hãi để chia sẻ và nhận được những lời khuyên hữu ích.
• Chủ động chia sẻ nỗi sợ với những người xung quanh để họ có thể thấu hiểu và san sẻ tốt hơn với bạn.

Hội chứng sợ búp bê có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, đặc biệt là trẻ em. Vì thế, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo, người bệnh hoặc những người thân bên cạnh nên chủ động cho bệnh nhân đến thăm khám, chẩn đoán tại các cơ sở chuyên khoa để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ kịp thời từ bác sĩ chuyên khoa, giúp hạn chế các ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và đời sống.