Rối loạn hoang tưởng tự cao (Bệnh vĩ cuồng)

Rối loạn hoang tưởng tự cao đặc trưng bởi các biểu hiện như bệnh nhân tự cho mình là người hoàn mỹ, vĩ đại, có tầm ảnh hưởng và rất quan trọng trong cuộc sống. Thậm chí không ít người còn cho rằng mình đang sở hữu một phép thuật thần thông nào đó.

Rối loạn hoang tưởng tự cao (bệnh vĩ cuồng) là gì?

Rối loạn hoang tưởng tự cao hay còn được gọi là hoang tưởng sức mạnh, bệnh vĩ cuồng là một dạng phổ biến của bệnh hoang tưởng. Người mắc phải chứng bệnh này thường có một niềm tin bất thường, lệch lạc về cái tôi của bản thân. Ngoài ra, người bệnh còn có kèm theo một số hội chứng như ảo tưởng về năng lực, khả năng của mình.

Người bệnh luôn cho rằng bản thân có một tài năng xuất chúng, khả năng hơn người, họ có thể làm được nhiều thứ mà con người bình thường không thể thực hiện. Bên cạnh đó, một số trường hợp còn xuất hiện các hoang tưởng về tôn giáo, như có một niềm tin bất diệt vào tôn giáo nào đó hoặc nỗi sợ hãy bị đàn áp.

Khi mắc phải chứng rối loạn này, bệnh nhân thường có tỉ lệ cao gặp phải các vấn đề sức khỏe tâm thần như rối loạn cảm xúc lưỡng cực, tâm thần phân liệt, hội chứng sa sút trí tuệ,…Thông tỉ lệ thống kê nhận thấy, bệnh nhân hoang tưởng tự cao chiếm đến hơn 50% trong tổng số các người bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực.

Thông thường, bệnh nhân rối loạn hoang tưởng tự đại không chỉ tồn tại những niềm tin cho rằng bản thân là một người vĩ đại mà còn có cảm giác tách rời đối với cuộc sống thực tại, với những người xung quanh. Họ sẽ luôn tồn tại các suy nghĩ phi lý nhưng lại có xu hướng tìm đủ lý do để biện minh cho điều đó hoặc thậm chí là cố chấp, chống đối.

Nếu tình trạng này không sớm được phát hiện và có biện pháp can thiệp phù hợp sẽ gây nên những ảnh hưởng tiêu cực đối với chất lượng cuộc sống, công việc, học tập và các sinh hoạt hàng ngày. Vì thế, cần phải có kiến thức, hiểu biết nhất định về căn bệnh này để có thể kịp thời nhận biết ở giai đoạn sớm và tiến hành điều trị để hạn chế các hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.

Các dạng bệnh vĩ cuồng thường gặp

Hoang tưởng tự cao, ảo tưởng về sự vĩ đại của bản thân có thể tồn tại với nhiều hình thức riêng biệt, các biểu hiện của bệnh cũng vô cùng đa dạng và phong phú. Một số loại hình thường gặp như:

• Cho rằng mình là người nổi tiếng, có địa vị xã hội cao, có tầm ảnh hưởng lớn đối với cộng đồng.
• Có niềm tin rằng bản thân có vị trí vô cùng quan trọng đối với những người xung quanh, thậm chí họ còn cho rằng mình là mấu chốt để giải quyết mâu thuẫn, chiến tranh.
• Luôn có sự tự tin vào tài lãnh đạo của mình.
• Có cảm tưởng rằng mình là người tài giỏi, thông minh nhất thế giới.
• Cho rằng bản thân là bất tử, không bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bệnh tật, thương vong.
• Có người cho rằng bản thân sở hữu một phép thuật thần thông nào đó, chẳng hạn như có thể điều khiển thời tiết, đọc được suy nghĩ của động vật,…

Theo nghiên cứu nhận thấy, các hoang tưởng được hình thành trong tâm lý của người bệnh cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi yếu tố văn hóa. Tức là môi trường, văn hóa hình thành nên các nhận thức, kiến thức của con người dẫn đến tình trạng hoang tưởng tự cao, làm thế giới quan của họ bị tác động và thay đổi. Do rối loạn tâm lý ở mỗi người sẽ khác nhau nên việc điều trị, cải thiện bệnh cũng sẽ được tiến hành riêng biệt.

Nguyên nhân gây ra rối loạn hoang tưởng tự cao

Cũng tương tự như các bệnh hoang tưởng khác, cho đến hiện nay các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định cụ thể về nguyên nhân gây ra chứng rối loạn hoang tưởng tự cao. Thay vào đó họ đã tìm ra được một số vấn đề, yếu tố có khả năng tác động và làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Chẳng hạn như:

• Bệnh tâm thần phân liệt
• Rối loạn tâm thần phân liệt tồn tại ở một vài bệnh sức khỏe tinh thần.
• Một số bệnh tâm thần có triệu chứng ảo giác.

Các tổ chức y tế lớn trên toàn thế giới đã từng thực hiện nhiều cuộc khảo sát nhận thấy rằng, có đến hơn một nửa số bệnh nhân mắc chứng tâm thần phân liệt có biểu hiện của rối loạn hoang tưởng tự cao. Các trường hợp mắc đồng thời cả hai chứng bệnh về rối loạn tâm thần thường sẽ có các biểu hiện khác lạ, cảm xúc dễ dàng bị thay đổi và chi phối, khả năng kiểm soát suy nghĩ, hành động cũng giảm sút.

Trong thực tế đã có không ít các trường hợp người bệnh hoang tưởng tự cao xuất hiện các ảo giác gây ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khỏe và đời sống hàng ngày của người bệnh. Người bệnh dường như đang sống ở một thế giới riêng biệt, không có sự kết nối với thực tại, họ không thể hòa nhập, giao tiếp tốt với những người xung quanh mà chỉ quẩn quanh với những suy nghĩ mơ hồ, sai lệch của chính mình.

Năm 2006 một tổ chức y tế lớn của thế giới đã từng thực hiện một nghiên cứu về căn bệnh rối loạn hoang tưởng tự cao. Kết quả nhận thấy rằng có một vài yếu tố sức khỏe tinh thần sẽ có khả năng thay đổi, làm giảm hoặc gia tăng tình trạng của người bệnh.

Chẳng hạn như một người trầm cảm ở mức độ nhẹ có lòng tự trọng cao thường sẽ có nhiều nguy cơ mắc chứng rối loạn hoang tưởng tự cao hơn so với bình thường. Ngược lại, những ai có lòng tự trọng thấp lại không có nhiều khả năng bị hoang tưởng tự cao.

Bên cạnh các yếu tố nêu trên thì các chuyên gia còn nhận thấy một số rối loạn tâm thần, rối loạn phân liệt cảm xúc, tâm thần phân liệt cũng có nhiều khả năng gây ra tình trạng rối loạn hoang tưởng tự cao. Cụ thể như:

1. Rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực được đánh giá là một trong các bệnh tâm thần phổ biến hiện nay. Căn bệnh này được đặc trưng bởi các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm thường xuyên thay đổi luân phiên cho nhau. Khi người bệnh đang ở giai đoạn hưng cảm sẽ có nhiều khả năng đề cao cái tôi, hoang tưởng quá lớn về tầm quan trọng của bản thân, điều này khá giống với biểu hiện của chứng hoang tưởng tự cao.

Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy, có hơn 50% các trường hợp người bệnh rối loạn lưỡng cực tồn tại những triệu chứng hoang tưởng tự cao. Bên cạnh đó, khi bước vào giai đoạn hưng cảm của rối loạn lưỡng cực thì người bệnh cũng có thể có các triệu chứng quá khích như tiêu tiền phung phí, hiếu động, tràn đầy năng lượng, ngủ rất ít, cư xử hung hăng, bạo lực.

2. Rối loạn hoang tưởng

Cũng khá giống với tình trạng tâm thần phân liệt, rối loạn hoang tưởng cũng là một trong các tác nhân lớn có thể dẫn đến những triệu chứng của hoang tưởng tự cao. Tuy nhiên, đối với những người mắc chứng rối loạn hoang tưởng sẽ không tồn tại những triệu chứng của tâm thần phân liệt khác.

3. Rối loạn nhân cách ái kỷ

Các chuyên gia cho biết rằng, dù là bất kì bệnh rối loạn tâm thần nào, dù xuất phát từ cùng một nguyên nhân và tồn tại bệnh lý giống nhau nhưng mỗi người sẽ có biểu hiện và mức độ riêng biệt. Đối với chứng rối loạn nhân cách ái kỷ sẽ có sự tác động khá lớn đến nhân cách, tính cách của bệnh nhân.

Người bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ có rất nhiều các biểu hiện khác nhau, trong đó tự đề cao bản thân cũng là một trong các triệu chứng đặc trưng của bệnh. Những người mắc phải chứng rối loạn này thường tự nâng giá trị của bản thân lên một cách thái quá, họ không biết chia sẻ, không đồng cảm và cảm thông với những người bệnh cạnh.

Không những thế mà những người bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ còn có nhiều xu hướng thể hiện quyền lợi bản thân lên cao, họ luôn muốn được nhận và tận hưởng những điều tốt đẹp từ cuộc sống. Cũng chính vì lý do đó mà họ có thể thực hiện rất nhiều hành động bất thường nhầm gây sự chú ý, khẳng định đặc quyền cá nhân.

4. Sa sút trí tuệ

Bệnh Alzheimer hay các bệnh sa sút trí tuệ khác không chỉ làm suy giảm trí nhớ của người bệnh mà còn làm ảnh hưởng lớn đối với nhận thức, tư duy của bệnh nhân. Chứng bệnh này có tác động nghiêm trọng đối với cách mà người bệnh tư duy, nhìn nhận về mọi thứ xung quanh, đồng thời nó cũng chi phối một phần khả năng suy nghĩ, giao tiếp của mọi người.

Hơn thế người bệnh sa sút trí tuệ cũng có nhiều nguy cơ gặp phải ảo tưởng, ảo giác, hoang tưởng tự cao. Nếu mắc phải đồng thời các biểu hiện này, bệnh nhân sẽ bị thay đổi tính cách bất thường, khả năng ghi nhớ giảm sút, thường xuyên ảo tưởng về khả năng, năng lực của bản thân.

5. Chấn thương sọ não

Trong một số trường hợp, chấn thương sọ não có thể làm ảnh hưởng đến suy nghĩ, tư duy, nhận thức của người bệnh, từ đó làm xuất hiện các hoang tưởng tự cao, những nhận định sai lệch về giá trị của bản thân. Bên cạnh đó, tình trạng này còn có nhiều nguy cơ gây ra các biến chứng nguy hiểm như thay đổi tính cách, ảo giác, giảm trí nhớ, gặp phải khó khăn trong một số kỹ năng sống cơ bản như đọc hiểu, giao tiếp,…

Đối tượng có nguy cơ bị hoang tưởng tự cao

Dựa vào số liệu thống kê nhận thấy bệnh rối loạn hoang tưởng tự cao sẽ có nhiều nguy cơ khởi phát ở những người thành đạt, người có địa vị xã hội cao hoặc các doanh nhân, người giàu có,… nhưng họ lại gặp phải một số vấn đề về sức khỏe tâm thần. Đặc biệt là những người nắm giữ các chức vụ, vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước, xí nghiệp, cơ quan sẽ dễ mắc bệnh hơn so với bình thường.

Những người này sẽ dễ đưa ra những sáng kiến, ý tưởng “điên rồ” làm ảnh hưởng đến những người xung quanh, thậm chí là gây thiệt hại lớn đối với công ty, doanh nghiệp. Đặc biệt hơn, trong thực tế có không ít các trường hợp người bệnh vĩ cuồng có những hành vi vi phạm pháp luật.

Dấu hiệu nhận biết bệnh vĩ cuồng

So với các dạng rối loạn hoang tưởng khác thì hoang tưởng tự cao sẽ có các biểu hiện dễ nhận biết hơn. Cụ thể các dấu hiệu nhận biết của chứng bệnh này như sau:

• Duy trì một niềm tin mãnh liệt, dù nó có thiếu logic, phản khoa học, si mê một cách bất chấp đúng sai.
• Nếu một ai đó phản bác, chống đối với những suy nghĩ của họ thì họ sẽ dễ kích động, giận dữ, thờ ơ, không để tâm vì cho rằng những người đó không có cùng đẳng cấp với mình
• Do sự ảo tưởng quá mức về giá trị của bản thân mà những người bị rối loạn hoang tưởng sẽ khó hòa nhập với cộng đồng, họ dường như tách biệt với thực tại và gặp nhiều khó khăn trong việc học tập, làm việc.
• Người bệnh luôn có xu hướng tìm mọi cách để thuyết phục mọi người tin tưởng vào những điều bản thân nói, tin vào những điều mà họ đang cho là đúng.
• Dù những suy nghĩ của họ là hoang tưởng nhưng họ luôn cho mọi thứ là thật và hành động như một điều hiển nhiên.
• Các ảo tưởng càng nối dài, càng ngày càng biểu hiện ở mức độ nghiêm trọng hơn.

Thông thường các triệu chứng của rối loạn hoang tưởng tự cao có thể xuất hiện trong thời gian ngắn nhưng cũng có lúc kéo dài và kèm theo một số biểu hiện của các vấn đề tâm lý khác. Theo nhận định của các chuyên gia thì bệnh lý này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, nhận thức của người bệnh. Vì thế, hầu như các trường hợp hoang tưởng tự cao đều tồn tại song song với những bệnh lý rối loạn tâm thần.

Một số triệu chứng đi kèm của người bệnh hoang tưởng tự cao như:

• Khí sắc tăng, cảm giác hưng phấn, vui sướng tột độ
• Giảm nhu cầu ngủ, bệnh nhân thức sớm hơn so với bình thường nhưng không hề có cảm giác buồn ngủ, cơ thể tràn đầy thức sống, thậm chí có nhiều người bệnh còn thức vài ngày liên tục không cần nghỉ ngơi.
• Nói nhanh, nói nhiều không ngừng nghỉ. Người bệnh có thể biểu hiện cảm giác vui sướng quá mức, ca hát, diễn kịch, đọc thơ suốt cả ngày.
• Ý nghĩ nhanh, xuất hiện nhiều suy nghĩ chồng chéo lên nhau.
• Phân tán sự chú ý, mất tập trung.

Cách khắc phục chứng rối loạn hoang tưởng tự cao

Theo nhận định của các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần thì hầu hết các chứng hoang tưởng điều rất khó điều trị, rối loạn hoang tưởng tự cao cũng không ngoại lệ. Thời gian điều trị chứng bệnh này cần phải duy trì khá dài, đôi lúc không có giới hạn cụ thể.

Cũng chính vì thế mà bản thân người bệnh và những người thân trong gia đình cần phải có ý chí, kiên trì mới có thể chống chọi lại với căn bệnh này. Hiện nay, nhờ vào sự phát triển của y học nên cũng có rất nhiều các biện pháp hỗ trợ khắc phục tình trạng này. Cụ thể như:

1. Sử dụng thuốc điều trị

Sử dụng thuốc để điều trị chứng rối loạn hoang tưởng tự cao là một trong các cách được ưu tiên áp dụng và mang lại hiệu quả tốt trong giai đoạn đầu tiên của bệnh, đặc biệt là những trường hợp nội trú. Quá trình điều trị nội trú của người bệnh hoang tưởng tự cao sẽ kết hợp với việc sử dụng thuốc mỗi ngày với liều lượng được bác sĩ chuyên khoa thần kinh chỉ định và hướng dẫn cụ thể.

Tuy nhiên, hầu hết những người mắc chứng hoang tưởng tự cao đều không chấp nhận chẩn đoán mà bác sĩ đưa ra, họ không thừa nhận việc bản thân đang bị một chứng bệnh tâm thần. Điều này gây nên rất nhiều cản trở đối với việc thuyết phục họ sử dụng thuốc và khiến cho quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn hơn.

Một số loại thuốc thường được chỉ định áp dụng cho người bệnh rối loạn hoang tưởng tự cao như:

• Thuốc chống co giật (valproat, carbamazepin)
• Thuốc an thần không biệt định (quetiapin, olanzapin, risperidon, ziprasidon, aripiprazol, clozapin)
• Thuốc benzodiazepin (bromazepam, clonazepam)

Thông thường nếu bệnh nhân không chấp nhận uống thuốc, từ chối điều trị thì có thể áp dụng qua dạng tiêm. Còn đối với những người bệnh hợp tác tốt thì có thể ưu tiên dùng thuốc qua đường uống.

Sau một thời gian sử dụng thuốc hiệu quả, người bệnh có thể được cân nhắc xuất viện để tiếp tục điều trị tại nhà với các loại thuốc đã được kê đơn trước đó. Quá trình dùng thuốc cần phải được theo dõi bởi người thân, tránh trường hợp bỏ thuốc, sử dụng thuốc không đúng liều lượng.

2. Phục hồi tâm lý cho người mắc bệnh vĩ cuồng

Song song với việc sử dụng thuốc để kiểm soát tốt các triệu chứng hoang tưởng tự cao thì người bệnh cũng sẽ được khuyến khích áp dụng các biện pháp phục hồi tâm lý thông qua các buổi trị liệu cùng với chuyên gia. Nếu có thể hãy đưa bệnh nhân đến sinh hoạt tại các trung tâm phục hồi tâm lý.

Ở đây, người bệnh có thể thoải mái hoạt động, vui chơi, thư giãn, làm việc theo đúng các liệu trình chữa lành tâm bệnh. Khi áp dụng trong một khoảng thời gian dài sẽ giúp bệnh nhân ổn định được tư duy, suy nghĩ, nhận thức về những sự việc, hoạt động và con người xung quanh.

Người bệnh rối loạn hoang tưởng tự cao nên nhận được sự chăm sóc và quan tâm đặc biệt hơn, nhất là về mặt tinh thần. Người thân nên hạn chế để bệnh nhân tiếp xúc với những điều tiêu cực, tránh để họ rơi vào trạng thái u sầu, buồn bã, khép kín, xa lánh mọi người,…sẽ làm gia tăng nguy cơ bị trầm cảm. 

3. Điều trị bệnh theo Đông y

Rối loạn hoang tưởng tự cao cũng có thể được cải thiện tốt nhờ vào các loại thảo dược thiên nhiên quý hiếm có trong Đông y. Phương pháp này có thể giúp cho người bệnh tăng cường sức khỏe, gia tăng sức đề kháng và ổn định tâm trí, nhờ đó quá trình điều trị cũng sẽ trở nên thuận lợi hơn.

Các thành phần thảo dược có trong bài thuốc Đông y sẽ cung cấp vitamin cho cơ thể, các khoáng chất cần thiết để cải thiện tốt sức khỏe tổng thể, bảo vệ não bộ và hạn chế tốt các triệu chứng ảo giác. Tùy vào tình trạng bệnh của mỗi người mà các thầy thuốc sẽ thăm khám và kê đơn phù hợp nhất. Thông thường, đối với tình trạng hoang tưởng tự cao thì hoàn bì hợp là vị thuốc được ưu tiên sử dụng nhiều nhất.

Rối loạn hoang tưởng tự cao (bệnh vĩ cuồng) là một bệnh lý kéo dài dai dẳng và gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình điều trị. Do đó, ngay khi nhận thấy các biểu hiện của bệnh thì bạn cần phải nhanh chóng tiến hành thăm khám và tuân thủ tốt phác đồ điều trị để sức khỏe mau chóng được cải thiện tốt hơn.