Tự dằn vặt bản thân có phải bệnh? Cách chữa lành, vượt qua

Tự dằn vặt bản thân được xem là một trong các triệu chứng của bệnh rối loạn lo âu. Những đối tượng thường xuyên có hành vi này sẽ hay trách móc bản thân vì những sai lầm mắc phải trong quá khứ và luôn có tâm lý lo sợ, bất an về những điều có thể xảy ra trong tương lai. 

Dấu hiệu nhận biết bạn đang tự dằn vặt bản thân

Cuộc sống muôn màu muôn vẻ nên chắc chắn rằng bạn không thể chỉ bước đi trên con đường màu hồng. Đôi lúc sẽ có những cảm giác buồn bã, thất vọng hoặc những điều xảy ra mà bạn không thể kiểm soát được. Những trở ngại trong cuộc sống có thể là yếu tố khiến cho một người luôn có cảm giác tự dằn vặt bản thân, họ luôn tự trách móc và đổ lỗi cho chính mình.

Những người thường xuyên có hành vi này sẽ biểu hiện cụ thể như sau:

• Luôn bị ám ảnh vì những sai lầm đã xảy ra trong quá khứ: Họ sẽ liên tục tự trách bản thân, cảm thấy tiếc nuối về những điều đã xảy ra. Đồng thời họ luôn lặp lại những suy nghĩ hoặc lời nói như “Phải chi mình không làm như thế”, “Lẽ ra mình nên làm như thế kia”, “Giá như mình không nói những lời đó”,….
• Thường xuyên có cảm giác lo sợ, bất an về việc không biết phải làm thế nào để có thể hoàn thành tốt những mong đợi, kỳ vọng mà mọi người xung quanh dành cho mình.
• Có xu hướng nghiêm trọng hóa những khuyết điểm hoặc lỗi lầm của bản thân.
• Thường xuyên liên tưởng hoặc suy nghĩ về những viễn cảnh bi quan, tiêu cực hoặc vô cùng đáng sợ có thể xảy đến trong tương lai. Ví dụ như họ luôn tự đặt ra câu hỏi “Nếu mình thất bại thì chuyện tồi tệ gì sẽ xuất hiện?”.
• Khi thực hiện bất kì công việc nào, kể cả những sinh hoạt hàng ngày, họ đều có cảm giác lo lắng, bồn chồn. Họ lo sợ bị người khác phê bình, trách mắng, sợ bị tập thể lấn át, cô lập.
• Suy nghĩ quá nhiều về hầu hết các vấn đề xung quanh, kể cả những việc tiêu cực và tích cực, những việc quan trọng lẫn những chuyện hết sức bình thường. Tâm trí họ luôn hoạt động, không thể nghỉ ngơi.

Tự dằn vặt bản thân có phải bệnh?

Tự dằn vặt bản thân được đánh giá là một trong các biểu hiện đặc trưng của chứng rối loạn lo âu. Đây cũng là một dạng rối loạn tâm lý phổ biến đã được thừa nhận và nghiên cứu từ rất lâu. Những đối tượng có thói quen này thường sẽ luôn tự trách móc chính mình vì những lỗi lầm đã làm trong quá khứ hoặc có cảm giác lo lắng về những điều chưa xảy ra.

Xét về mặt bệnh lý thì tình trạng tự dằn vặt bản thân thường sẽ luôn đồng hành cùng với chứng rối loạn trầm cảm và các rối loạn lo âu khác. Đa phần những trường hợp rơi vào trạng thái lo âu thường trực luôn có xu hướng tự dằn vặt với những suy nghĩ bi quan, tiêu cực về các vấn đề diễn ra hàng ngày trong cuộc sống, kể cả những điều vô cùng nhỏ nhặt. Họ cứ liên tục “nhai đi nhai lại” những suy nghĩ này và không thể thoát ra được.

Bộ não của những người này sẽ nhạy cảm và cảnh giác hơn so với thông thường. Tâm trí của họ không bao giờ được nghỉ ngơi, họ luôn trong trạng thái đề phòng, soi xét tất cả các tác nhân, yếu tố xuất hiện xung quanh. Họ cho rằng bất kì điều gì cũng có thể gây nguy hiểm và cần phải được quan sát tỉ mỉ.

Nếu hành vi này không được sớm khắc phục sẽ gây nên rất nhiều trở ngại trong cuộc sống của cả người bệnh và những người xung quanh. Bản thân họ sẽ luôn sống trong sự sợ hãi, lo âu và không còn khả năng tự thư giãn, giải tỏa cho chính mình.

Tác hại của hành vi tự dằn vặt bản thân

Ngay cả với những người có tâm lý bình thường thì việc suy nghĩ quá nhiều cũng là một trong các vấn đề gây nên nhiều trở ngại và phiền toái trong cuộc sống. Các nhà khoa học cũng đã nghiên cứu và chứng minh được rằng, những đối tượng có thói quen tự dằn vặt bản thân trong thời gian dài sẽ có nhiều khả năng gây hại cho sức khỏe tinh thần lẫn thể chất.

Vào năm 2013, tạp chí Journal of Abnormal Psychology cũng đã từng đăng tải một công trình nghiên cứu về vấn đề này. Nhóm tác giả Michl và những công sự của mình đã tìm hiểu và khẳng định rằng, những hành vi thường xuyên tự trách móc và đay nghiến bản thân vì các vấn đề xảy ra trong cuộc sống hàng ngày sẽ làm gia tăng nguy cơ gặp phải những chứng rối loạn tâm lý mãn tính.

Các chuyên gia còn cho biết thêm, đây là một sự tác động qua lai hai chiều. Khi sức khỏe tinh thần không được đảm bảo, con người sẽ càng dễ bị lún sâu vào những suy nghĩ tiêu cực và tự dằn vặt bản thân. Điều này khiến cho sức khỏe càng trở nên tồi tệ và cứ rơi vào một vòng luẩn quẩn không có lối thoát.

Một nghiên cứu khác của Thomsen và những công sự của ông cũng đã được tạp chí khoa học Personality and Individual Differences công bố vào năm 2003. Các nhà khoa học đã khám phá ra rằng tình trạng thường xuyên lo nghĩ quá nhiều và tự dằn vặt bản thân có thể làm cho hệ thần kinh bị căng thẳng quá mức và gây nên những rối loạn cảm xúc kéo dài liên tục.

Bên cạnh đó, một số trường hợp muốn giải tỏa những cảm xúc tiêu cực này lại chọn cách tìm đến bia rượu, các chất kích thích hoặc ăn uống vô tội vạ dẫn đến béo phì, thừa cân. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu của Thomsen cũng đã phát hiện ra rằng những người có thói quen tự dằn vặt và lo nghĩ quá nhiều sẽ gặp phải các vấn đề về giấc ngủ. Họ sẽ ngủ ít hơn so với bình thường, khó ngủ, ngủ không sâu giấc, thường xuyên giật mình giữa đêm và trằn trọc khó ngủ lại.

Cũng bởi tâm trí của những đối tượng này sẽ hoạt động liên tục không ngừng nghỉ. Họ suy nghĩ về rất nhiều chuyện, hết chuyện này đến chuyện khác làm cho cơ thể phải hoạt động và không được nghỉ ngơi. Nếu thói quen này cứ liên tục kéo dài và không được khắc phục đúng cách sẽ gây nên nhiều cản trở cho cuộc sống. Những đối tượng luôn tự dằn vặt bản thân sẽ khó có thể gặt hái được thành công, kể cả những việc đơn giản nhất.

Tiến sĩ tâm lý học Jonice Webb đến từ Lexington, bang Massachusetts (Hoa Kỳ) cũng đã từng đưa ra nhận định – “Với hai mươi năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn tâm lý, tôi khẳng định rằng thói quen tự trách móc bản thân là rào cản lớn với bất kỳ ai mắc phải nó. Nó khiến con người không thể thích nghi với đổi thay, làm cho chúng ta trở nên trì trệ và hủy hoại dần cuộc sống của chúng ta. Nó là kẻ thù của sự phát triển”.

Cách vượt qua tình trạng tự dằn vặt bản thân

Như đã chia sẻ ở trên, thói quen tự dằn vặt bản thân có thể gây ra nhiều sự ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, thể chất lẫn chất lượng cuộc sống. Do đó, ngay khi nhận thấy bản thân có suy nghĩ tiêu cực này thì bạn nên học cách tự cải thiện chính mình bằng các cách sau:

1. Nhận thức cụ thể về tình trạng của bản thân

Bước đầu tiên để có thể vượt qua được thói quen suy nghĩ tiêu cực, tự dằn vặt bản thân đó chính là thừa nhận và chấp nhận nó. Hãy bắt đầu cẩn trọng và lưu ý nhiều hơn về những suy nghĩ của bản thân. Bạn phải tự nhận thức được rằng thường xuyên lặp lại những suy nghĩ hay các sự kiện tiêu cực chẳng có ích lợi gì cả.

Nó không thể giúp bạn giải quyết được những vấn đề đã xảy ra mà còn khiến cho tinh thần bị suy sụp và làm ảnh hưởng đến các quyết định của tương lai. Khi đã thừa nhận được điều đó bạn cũng sẽ dần kiểm soát được những nỗi lo lắng về những vấn đề sinh hoạt hàng ngày hoặc nằm ngoài khả năng kiểm soát của bản thân.

2. Học cách làm chủ cảm xúc, suy nghĩ trong đầu

Mỗi khi lo lắng, bất an về một điều gì đó chúng ta sẽ có nhiều xu hướng hình thành các suy nghĩ tiêu cực, bi quan. Trước khi phán xét hoặc kết luận một sự việc, vấn đề nào đó khiến bạn cảm thấy lo sợ thì bạn cần phải giữ bình tĩnh và thực sự tỉnh táo để đánh giá xem bản thân có đang trầm trọng hóa sự việc hay không.

Hãy học cách nhận diện và xem xét vấn đề thật kỹ lưỡng và khách quan. Nhanh chóng thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng các thông tin có đầy đủ cơ sở trước khi chúng bắt đầu xâm chiếm lấy tâm trí của bạn. Đồng thời hãy tập cho bản thân cách nhìn nhận vấn đề theo chiều hướng tích cực. Hãy thử đặt câu hỏi xem nó sẽ mang đến lợi ích gì cho bạn và bắt đầu liệt kê những gì bạn nhận được từ điều đó. Nó sẽ giúp bạn trở nên tốt hơn rất nhiều.

3. Tập trung vào việc xử lý vấn đề

Thay vì cứ ngồi im tự dằn vặt bản thân vì những chuyện đã xảy ra thì bạn hãy tập trung vào việc tìm hiểu và giải quyết vấn đề một cách triệt để. Có thể bạn không thể thay đổi quá khứ nhưng những điều đó sẽ giúp tương lai bạn tốt đẹp hơn. Hãy phân tích hoặc tốt nhất là ghi lại những gì bản thân học hỏi và rút được từ những sai lầm trong quá khứ và liệt kê đến những điều cần phải làm để chúng không tái diễn lại lần nào nữa.

4. Dành thời gian để chiêm nghiệm về bản thân

Để có thể rút ra được những kinh nghiệm quý báu và giải quyết tốt các vấn đề hàng ngày thì việc dành thời gian để chiêm nghiệm cũng là điều rất cần thiết. Mỗi ngày bạn cũng nên dành ra khoảng 20 phút để có thể chiêm nghiệm và suy nghĩ về bản thân mình. Khi hết thời gian ngẫm nghĩ thì hãy bắt đầu làm một việc khác và lặp lại việc việc suy nghĩ cho ngày tiếp theo. Điều này sẽ giúp bạn kiểm soát tốt các cảm xúc và nỗi lo lắng của mình, đồng thời hạn chế tình trạng bị chôn vùi và lún sâu vào các suy nghĩ tiêu cực.

Trong suốt khoảng thời gian suy nghĩ bạn hãy thoải mái hồi tưởng lại những sự việc đã xảy ra trong quá khứ khiến bạn lo lắng, buồn phiền. Lúc này bạn cũng có thể than thở, khóc lóc nếu điều đó giúp cho cảm xúc được giải tỏa và dễ chịu hơn. Sau khi khoảng thời gian này kết thúc thì hãy ngừng suy nghĩ và tập trung vào hoạt động khác quan trọng hơn.

Mỗi khi bạn nhận thấy bản thân bắt đầu xuất hiện các suy nghĩ tiêu cực hoặc lặp lại việc tự dằn vặt bản thân trong thời gian đang làm việc khác thì hãy tự nhắc nhở chính mình. Bạn hãy luôn tự trấn an bản thân và hiểu rằng đây chưa phải là lúc và bạn cần phải đợi đến đúng thời gian quy định mới có thể bắt đầu suy nghĩ về nó.

5. Học cách trân trọng hiện tại

Chắc hẳn ai trong chúng ta đều luôn hiểu được rằng quá khứ là những điều đã xảy ra và hoàn toàn không thể thay đổi được. Còn tương lai là những hình ảnh khá mơ hồ và khó nắm bắt nên việc suy nghĩ quá nhiều về chúng cũng không thể giúp bạn thay đổi được tình trạng hiện tại. Do đó, hãy luôn rèn luyện cho mình lối sống trân trọng thực tại và yêu quý những gì mà bản thân đang có được.

Nghe có vẻ đơn giản nhưng thực chất thói quen này cần phải có sự kiên nhẫn và quyết tâm trong thời gian dài. Nhưng khi bạn đã thực hiện được chúng thì những thói quen xấu như suy nghĩ quá nhiều, tự dằn vặt bản thân cũng sẽ được khắc phục một cách triệt để.

6. Xây dựng lối sống chủ động và yêu quý bản thân

Một trong những cách giúp bạn có được lối sống tích cực và lành mạnh là chủ động hơn trong tất cả mọi hoạt động xung quanh. Khi bạn có được tính chủ động sẽ giúp bạn kiểm soát được các hành vi và cảm xúc của bản thân, đồng thời tránh khỏi những tác nhân gây tiêu cực trong cuộc sống.

Hãy tích cực tham gia vào các hoạt động lành mạnh như tập luyện thể dục thể thao, những việc có định hướng và mục tiêu rõ ràng. Việc lên kế hoạch và đặt ra mục tiêu cho các công việc hàng ngày sẽ giúp bạn rèn luyện được tính tập trung, đồng thời nỗ lực hết mình để hoàn thành chúng nên không còn thời gian xao nhãng, suy nghĩ tiêu cực.

Ngoài ra, một trong các cách giải quyết mọi vấn đề tiêu cực lâu dài đó chính là học cách chăm sóc và yêu thương bản thân nhiều hơn. Thói quen này sẽ giúp cho bạn thấu hiểu chính mình, biết được những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân để từ đó tháo gỡ các khúc mắc trong lòng và giúp cho chất lượng cuộc sống được nâng cao.

7. Tìm gặp chuyên gia tâm lý

Như đã nói trên, tự dằn vặt bản thân đã được ghi nhận là một trong các biểu hiện đặc trưng của chứng rối loạn lo âu, trầm cảm. Vì thế, nếu nhận thấy triệu chứng này liên tục xuất hiện và không thể kiểm soát tốt thì bạn nên cân nhắc đến việc tìm gặp chuyên gia tâm lý. Việc có thể trò chuyện và chia sẻ các vấn đề của bản thân với chuyên gia sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái và dễ chịu hơn.

Đồng thời, nhờ vào những kỹ thuật chuyên môn mà các nhà tâm lý học có thể giúp cho bạn tháo gỡ được những lo lắng, khúc mắc trong lòng. Người bệnh sẽ tự nhận biết được những suy nghĩ, hành vi sai lệch của bản thân và dần thay đổi chúng theo chiều hướng tích cực, lạc quan. Đồng thời, các chuyên gia còn hướng dẫn cho người bệnh cách kiểm soát cảm xúc và đối phó với những trở ngại trong cuộc sống để hạn chế tối đa tình trạng tái phát.

Nhìn chung, thói quen tự dằn vặt bản thân thường sẽ xuất phát từ những sai lầm xảy ra trong quá khứ khiến cho con người luôn có cảm giác có lỗi và tự trách móc chính mình. Hi vọng qua những thông tin của bài viết này sẽ giúp cho bạn đọc mau chóng vượt qua được những cảm xúc tiêu cực và yêu thương bản thân nhiều hơn.