Rối loạn ngôn ngữ là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và điều trị

Rối loạn ngôn ngữ nếu không được can thiệp có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm khác như rối loạn lo âu hay thậm chí là trầm cảm. Thiếu ngôn ngữ trở thành một rào cản lớn trong giao tiếp, gây nhiều ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, công việc và các vấn đề khác xung quanh người bệnh.

Rối loạn ngôn ngữ là gì?

Rối loạn ngôn ngữ được coi như một dạng rối loạn giao tiếp, theo đó người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc biểu đạt suy nghĩ của bản thân không qua lời nói, đồng thời họ cũng gặp khó khăn trong việc hiểu người khác nói gì. Thống kê cho thấy có từ 10- 15% số trẻ mắc bệnh và được chẩn đoán từ dưới 3 tuổi, tuy nhiên cũng có những người đến tuổi trưởng thành mới có thể phát hiện nên gây ra nhiều hệ lụy đáng buồn.

Theo các nghiên cứu, tình trạng rối loạn ngôn ngữ (RLNN) hoặc thất ngôn là một dạng di chứng não, do sự suy giảm chức năng của vùng não bộ đảm nhận chức năng ngôn ngữ gây ra. Tùy từng vị trí tổn thương tại hệ thần kinh trung ương, bệnh được chia thành những dạng chính sau đây

• Rối loạn ngôn ngữ Broca: Khả năng thông hiểu còn tốt, những khả năng diễn đạt kém, có thể nói được, nói nhát gừng và lặp lại yếu kém. Dạng này được đặc trưng bởi sự tổn thương tại các vị trí như vùng nắp trán, hồi trán giữa, vùng vỏ não vận động thấp.. Rối loạn ngôn ngữ dạng Broca có thể xảy ra ở người lớn sau khi bị chấn thương hay đột quỵ não
• Rối loạn ngôn ngữ vận động xuyên vỏ: có khả năng thông hiểu và lặp lại ở mức độ ổn định nhưng lại không diễn tả được, lời nói, ngôn ngữ trở nên lộn xộn. Các tổn thương liên quan đến tình trạng này thường nằm ở bất cứ vị trí nào trên thùy trái
• Rối loạn ngôn ngữ cảm giác xuyên vỏ: thường gặp ở những bệnh nhân gặp tổn thương tại vị trí nối giữa thái dương – đỉnh – chẩm phía sau hồi thái dương trên. Với dạng này bệnh nhân có khả năng diễn đạt và lặp lại ổn, tuy nhiên khả năng thông hiểu lại rất yếu kém.
• Rối loạn ngôn ngữ xuyên vỏ hỗn hợp: khả năng diễn đạt và thông hiểu còn ở mức độ tốt, tuy nhiên khả năng lặp lại kém. Các tổn thương liên quan đến tình trạng này có thể liên quan đến các tổn thương tại vùng vận động và vùng cảm giác.
• Rối loạn ngôn ngữ Wernicke: còn gọi là rối loạn ngôn ngữ cảm giác, thường gặp do tổn thương tại vùng thái dương trên. Người bệnh có thể giao tiếp lưu loát, phát âm bình thường, tuy nhiên gặp khó khăn trong việc hiểu người khác nói gì hay trả lời những câu hỏi của người khác.
• Rối loạn ngôn ngữ dẫn truyền: liên quan đến các tổn thương khu trú ở tiểu thùy đỉnh dưới trái. Người bệnh có khả năng diễn đạt và thông hiểu như bình thường, chỉ gặp khó khăn ở khả năng lặp lại, ví dụ như khi kể chuyện thường lộn xộn, không rõ ràng
• Rối loạn ngôn ngữ toàn bộ: đây là một dạng đặc biệt nghiêm trọng, người bệnh mất cả ngôn ngữ cảm giác và ngôn ngữ. Các tổn thương liên quan bao gồm cả một vùng lớn ở trung tâm nói ở vùng trước cùng vị trí rãnh vỏ não Rolando phía sau.

Tùy dạng RLNN mà mức độ nguy hiểm khác nhau. Tuy nhiên nhìn chung với dạng này cũng tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm và có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đời sống của mỗi bệnh nhân nên càng sớm phát hiện càng tốt.

Nguyên nhân gây rối loạn ngôn ngữ

Có rất nhiều nguyên nhân gây thất ngôn, có thể liên quan đến yếu tố di truyền hoặc các bệnh lý khác. Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em có thể liên quan đến các yếu tố di truyền hay tổn thương thời kỳ mang thai trong khi rối loạn ngôn ngữ ở người lớn có thể liên quan đến các chấn thương ở não bộ. Người bệnh cần phải làm các xét nghiệm chẩn đoán mới có thể đưa ra những chẩn đoán bệnh chính xác nhất.

Cụ thể những nguyên nhân có thể dẫn đến hội chứng này bao gồm

• Yếu tố bẩm sinh ( gặp ở RLNN trẻ em): Trẻ mắc hội chứng tự kỷ; trẻ mắc các dị tật tật bẩm sinh như hội chứng Down, bại não hay hội chứng X dễ vỡ; rối loạn tăng động giảm chú ý, mẹ sinh con thiếu tháng, nhẹ cân hay người lạm dụng bia rượu, các chất kích thích trong thai kỳ
• Các vấn đề về thanh âm: tổn thương dây thanh âm, liệt dây thanh âm, Polyp hoặc nốt trên dây thanh âm
• Tổn thương não: thường liên quan đến các bệnh lý như đột quỵ, viêm não, viêm màng não, u não, tai biến mạch máu não
• Các vấn đề tại hệ hô hấp: Yếu cơ, yếu cơ hô hấp, ung thư vòm họng, ung thư thanh quản..

Các nghiên cứu cũng cho thấy yếu tố di truyền và dinh dưỡng cũng ảnh hưởng lớn đến nguy cơ gây thất ngôn, đặc biệt ở trẻ em. Trong một số trường hợp các nguyên nhân gây bệnh cũng không được xác định. Vì thế phát hiện và tiến hành điều trị sớm sẽ giúp việc kiểm soát các biến chứng đạt kết quả tốt hơn.

Triệu chứng rối loạn ngôn ngữ

Tùy đối tượng mắc bệnh và nguyên nhân mắc bệnh mà các triệu chứng được biểu hiện khác nhau.

Dấu hiệu ở trẻ em

Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em thường liên quan đến các yếu tố bẩm sinh và liên quan đến nhiều hội chứng khác như tự kỷ hay tăng động. Do đó các biểu hiện thường xuất hiện khá sớm, thường là trong giai đoạn từ 12 tháng tuổi. Phụ huynh cần phải theo dõi sự phát triển của con để sớm phát hiện các triệu chứng bất thường và có những biện pháp can thiệp kịp thời.

Cụ thể các triệu chứng thất ngôn thường gặp ở trẻ em bao gồm

• Trẻ không biết bi bô, 18 tuổi chưa biết nói từ đơn, 24 tháng tuổi chưa biết nói 1 câu đơn giản
• Tự chơi 1 mình, không có hứng thú với các cuộc trò chuyện, không biết kết bạn
• Cha mẹ gọi thường lơ đi, không nhớ nội dung cuộc trò chuyện
• Bé biết tên hay không biết phân biệt các đồ vật đơn giản mà thường có xu hướng gọi bằng “cái này”, “cái kia” để thay thế.
• Nhầm lẫn tên giữa các đồ vật, ví dị đôi đũa gọi là các bát
• Không biết lặp lại từ cha mẹ dạy hoặc lặp lại một cách máy móc nhưng không hiểu ỹ nghĩa của câu nói
• Nói năng lộn xộn, khó hiểu
• Gặp khó khăn trong việc đọc hiểu hay tiếp nhận thông tin từ người khác
• Dùng sai thành ngữ, tục ngữ.
• Khó tập trung nghe người khác nói, nhất là khi có các tiếng ồn bên ngoài tác động
• Vốn từ vựng ít ỏi, thường xuyên bỏ mất từ trong các cuộc trò chuyện
• Không có khả năng xây dựng cuộc trò chuyện hay diễn đạt những mong muốn của bản thân

Tùy theo các vấn đề bệnh lý mà trẻ gặp phải sẽ có thêm những triệu chứng khác nhau, ví dụ như trẻ tự kỷ thường ít giao lưu với người thân, thường xuyên chú ý đến các đồ vật hơn là người trong khi trẻ rối loạn tăng động thường có xu hướng hoạt động quá mức không thể kiểm soát được.

Dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở người lớn

Hầu hết chức năng ngôn ngữ ở người lớn thường xảy ra sau các chấn thương hay một vấn đề bệnh lý nào đó, chính vì thế nhiều người thường chủ quan cho rằng đó là di chứng của bệnh và sẽ tự khỏi. Chỉ sau khi các triệu chứng đã quá nặng, đi khám bác sĩ thì mới phát hiện ra và việc điều trị lúc này cũng gặp nhiều khó khăn hơn trước rất nhiều.

Các triệu chứng điển hình của  ở người lớn như

• Bỏ mất chữ và khó diễn đạt thành câu
• Có xu hướng nghiêm trọng hoá các câu nói bình thường tuy nhiên lại không biết diễn đạt các câu nói thế nào mặc dù trong đầu đã định sẵn câu trả lời
• Không theo kịp câu chuyện, không nhớ được các từ ngữ chuyên môn
• Giảm khả năng xây dựng các cuộc đối thoại, khó khăn khi phải thuyết trình hay kể cả trong những cuộc nói chuyện tán gẫu thường ngày
• khó khăn khi phải đọc những hướng dẫn sử dụng và làm theo
• Có thói quen lặp lại câu hỏi và suy nghĩ rất lâu trước khi trả lời
• Có thể nói lắp hoặc không
• Thường kéo dài các từ và phát âm không rõ
• Không xác định được thời gian khi nói chuyện
• Thường xuyên kéo dài cuộc nói chuyện

Ảnh hưởng của rối loạn ngôn ngữ đến người bệnh

Rối loạn ngôn ngữ không phải là vấn đề gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà liên quan đến chất lượng cuộc sống và tinh thần người bệnh trầm trọng. Việc khó khăn trong việc diễn đạt và tiếp nhận thông tin khiến trẻ em thì gặp khó khăn trong học tập, người lớn khó khăn trong công việc. Việc giao tiếp hay đơn giản là nói chuyện thường ngày cũng khiến người bệnh trong trạng thái vô cùng lo lắng và căng thẳng không ngừng.

Hội chứng này kéo dài có thể dẫn đến những vấn đề tâm lý khác như rối loạn lo âu hay trầm cảm do việc giao tiếp khó khăn khiến bệnh nhân luôn trong tâm trạng buồn phiền, lo lắng, dần thu mình lại nên khiến tâm trạng ngày càng xuống dốc. Những người lớn mắc chứng bệnh này có thể không tìm được việc làm vì trong bất cứ công việc nào việc nói chuyện và đọc hiểu cũng đều vô cùng quan trọng.

Người không biết cách giao tiếp hay không tiếp nhận được thông tin đúng cách cũng có thể khó khăn trong kết bạn, dễ khiến mọi người hiểu nhầm về bản thân. Nói chung, rối loạn ngôn ngữ dù gặp ở đối tượng nào cũng đều gây ra rất nhiều ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống nên cần sớm có các biện pháp can thiệp giải quyết kịp thời.

Hướng điều trị rối loạn ngôn ngữ

Việc điều trị thất ngôn cần phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân gây bệnh, tình trạng bệnh, gia đình cần đưa bệnh nhân đến các bệnh viện để thực hiện các chẩn đoán cần thiết, từ đó mới có thể đưa ra phác đồ điều trị chính xác.

Kiểm tra sức khỏe

Việc kiểm tra sức khỏe nhằm xác định chính xác nguyên nhân gây nên rối loạn ngôn ngữ bởi không phải bệnh nào cũng có thể điều trị. Ví dụ nếu nguyên nhân gây bệnh ở trẻ em có liên quan đến tự kỷ thì chỉ có thể can thiệp để giảm nhẹ các triệu chứng, giúp trẻ có thể nói chuyện và tiếp nhận thông tin ổn hơn, không thể điều trị bệnh hoàn toàn. Trong khi đó nếu nguyên nhân gây bệnh có liên quan đến các di chứng của não bộ nếu điều trị sớm có thể có tiên lượng khả quan hơn, có thể dùng một số loại thuốc để tăng cường chức năng não bộ từ đó hỗ trợ giảm dần các triệu chứng.

Trị liệu ngôn ngữ

Trị liệu ngôn ngữ cho trẻ em và người lớn sẽ được tiến hành khác nhau, tuy nhiên nhìn chung mục đích đều là tăng khả năng giao tiếp, đọc hiểu cho người mắc hội chứng này. Quá trình trị liệu cần được tiến hành theo phác đồ riêng tùy theo nguyên nhân, tình trạng bệnh, mức độ bệnh. Đồng thời việc điều trị cũng nên được tiến hành bởi những bác sĩ, chuyên gia để đảm bảo được tiến hành an toàn, chính xác và cho kết quả tốt nhất.

Việc trị liệu có thể diễn ra trong thời gian dài, người bệnh cần phải học nói, học các hiểu ngôn ngữ và giao tiếp từ những bước nhỏ nhất. Do đó gia đình cần luôn bên cạnh và hỗ trợ động viên khuyến khích bệnh nhân cố gắng. Đồng thời gia đình và người thân cũng nên tham gia các lớp trị liệu để học các hỗ trợ và hướng dẫn bệnh nhân học tập tại nhà để đạt hiệu quả tốt hơn. Riêng với những đối tượng như trẻ tự kỷ hay trẻ bị tăng động, gia đình cần phải thực sự kiên nhẫn trong suốt quá trình chăm sóc và điều trị.

Điều trị tâm lý

Với những người rối loạn ngôn ngữ dẫn đến các vấn đề tâm lý như trầm cảm hay rối loạn lo âu thì cần phải tiến hành trị liệu tâm lý sớm để cân bằng cảm xúc và hành vi, ngăn ngừa những hành vi có thể tự làm hại bản thân khác. Tình trạng này thường thường gặp ở những người lớn đột ngột bị bệnh nên cảm thấy tâm trạng bức bối và dễ dẫn đến vấn đề này. Do đó việc trị liệu tâm lý là vô cùng cần thiết với các đối tượng này.

Rối loạn ngôn ngữ là một bệnh lý nguy hiểm gây ra rất nhiều ảnh hưởng đến đời sống và tinh thần nên cần nhanh chóng kiểm soát. Cần phát hiện và có biện pháp can thiệp kịp thời để hỗ trợ người bệnh có chất lượng cuộc sống tốt hơn.