10 phương pháp dạy trẻ tự kỷ, chậm nói nhanh biết nói

Việc tìm kiếm phương pháp dạy trẻ tự kỷ, chậm nói là nỗi băn khoăn lớn của nhiều bậc phụ huynh khi nhận thấy con mình gặp khó khăn trong giao tiếp. Vậy làm thế nào để các bé có thể nhanh chóng biết nói và hòa nhập với bạn bè? 

Nhận biết chậm nói ở trẻ tự kỷ

Chậm nói là thách thức phổ biến ở trẻ tự kỷ, với đặc điểm ngôn ngữ diễn đạt và tiếp thu bị hạn chế. Theo thống kê, khoảng 40% trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ (ASD) không nói được hoặc bị chậm nói trong thời thơ ấu. Tình trạng này xuất hiện ở nhiều mức độ từ hạn chế ngôn ngữ đến khó phát triển lời nói.

Trẻ tự kỷ bắt đầu nói chậm hơn so với trẻ phát triển bình thường. Trong khi trẻ thông thường sử dụng từ ngữ vào khoảng 12 – 18 tháng tuổi, trẻ tự kỷ lại bắt đầu muộn hơn hoặc không nói được. Khoảng 25% trẻ em mắc chứng tự kỷ không phát triển khả năng nói, nhưng có thể giao tiếp qua các phương thức thay thế như ngôn ngữ ký hiệu.

Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết chậm nói ở trẻ tự kỷ:

• Thiếu kỹ năng giao tiếp xã hội
• Không phản ứng khi được gọi tên
• Ít sử dụng cử chỉ như chỉ tay, vẫy tay
• Không có hứng thú với các trò chơi xã hội
• Chậm trễ trong việc phát triển ngôn ngữ nói hoặc hoàn toàn không nói

Gợi ý 10 phương pháp dạy trẻ tự kỷ, chậm nói khoa học

Dạy trẻ tự kỷ, chậm nói biết nói nhanh không chỉ là hành trình giúp con phát triển ngôn ngữ, mà còn là quá trình xây dựng sự kết nối với thế giới xung quanh. Mỗi phương pháp đều mang lại cơ hội cải thiện khả năng giao tiếp một cách hiệu quả.

1. Nói về thứ trẻ quan tâm

Trẻ tự kỷ, chậm nói rất hay chú ý đến một số đồ vật, hoạt động cụ thể và muốn người lớn quan tâm giống mình. Người lớn nói về những điều trẻ thích làm bé thấy dễ mở lòng hơn. Điều này thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ nhanh chóng, giúp con tự tin giao tiếp.

Trò chuyện về điều trẻ quan tâm, cần giữ giọng điệu nhẹ nhàng để con phản hồi dù chỉ là những âm thanh đơn giản. Việc duy trì hứng thú trong cuộc nói chuyện sẽ khuyến khích con thử thách ngôn ngữ của mình. Đồng thời làm các bé hiểu rằng giao tiếp là một trải nghiệm vui vẻ và an toàn.

2. Cho trẻ chơi đồ chơi theo ứng dụng

Chơi đồ chơi có thể trở thành cách học từ vựng và nhận thức chức năng của mọi vật trong cuộc sống. Qua việc khám phá đồ chơi, trẻ có cơ hội thực hành gọi tên, miêu tả và hiểu công dụng của đồ vật. Điều này không chỉ cải thiện khả năng nói mà còn giúp bé ứng dụng kiến thức vào thực tế.

Những lúc chơi, người lớn nên tạo không gian thân thiện và đưa ra gợi ý phù hợp để trẻ học hỏi. Khuyến khích con tham gia vào các hoạt động có hướng dẫn sẽ giúp bé tập trung và tiếp thu nhanh hơn. Cần lưu ý tránh gây áp lực quá mức, để con luôn cảm thấy thoải mái.

3. Đọc truyện cho con nghe

Phương pháp giúp trẻ tự kỷ, chậm nói phát triển ngôn ngữ tốt nên kể đến việc đọc sách truyện vì nó tạo ra môi trường giàu ngôn từ. Qua câu chuyện, các con không chỉ tiếp cận từ mới mà còn học cách diễn đạt cũng như giao tiếp thật tự nhiên. Đồng thời làm các bé hiểu thêm về thế giới xung quanh mình theo cách thú vị.

Nên chọn các loại truyện có nội dung đơn giản, dễ hiểu và có hình ảnh sinh động để thu hút sự chú ý của trẻ. Khi đọc, người lớn nên kết hợp với cử chỉ, biểu cảm và giọng điệu sinh động để tạo hứng thú cho con. Những tương tác bất ngờ này khiến trẻ dễ dàng ghi nhớ và bắt chước ngôn ngữ hơn.

4. Dạy trẻ giao tiếp phi ngôn ngữ

Dạy trẻ tự kỷ, chậm nói cách giao tiếp phi ngôn ngữ như ra hiệu, cử chỉ, biểu cảm là bước quan trọng để giúp các con hiểu được ý nghĩa của việc giao tiếp. Lúc này trẻ sẽ học cách thể hiện suy nghĩ và cảm xúc bằng những cách khác ngoài lời nói để dần cảm thấy tự tin hơn trong tương tác. Đây là nền tảng để phát triển kỹ năng giao tiếp nói.

Việc dạy giao tiếp phi ngôn ngữ nên thực hiện dần dần, theo mức độ trẻ có thể tiếp thu. Tuy nhiên, cần nhớ rằng không nên ép buộc con sử dụng các phương pháp này khi chưa sẵn sàng. Tôn trọng tốc độ phát triển tự nhiên là cách giúp các bé tiến bộ lâu dài.

5. Giao tiếp bằng mắt

Giao tiếp bằng mắt giúp các con hiểu rằng người khác đang lắng nghe và phản hồi lại mình. Điều này tạo nên sự kết nối làm bé cảm thấy bản thân được chú ý, điều mà lời nói đôi khi không làm được. Việc khuyến khích trẻ nhìn vào mắt người khác sẽ tạo ra nền tảng giao tiếp tốt hơn.

Dạy giao tiếp bằng mắt cần thực hiện từ từ, không ép buộc để tránh làm trẻ căng thẳng. Mỗi lần con duy trì giao tiếp ánh mắt, hãy khích lệ bằng lời khen cùng phần thưởng nhỏ để khuyến khích quá trình này được lặp lại. Tuy nhiên, cần giữ chừng mực và không đặt quá nhiều áp lực, bởi các con vẫn cần nhiều thời gian để làm quen.

6. Tăng cử chỉ giao tiếp

Cử chỉ giao tiếp bao gồm chỉ tay, vẫy chào, lắc đầu là cách hiệu quả để các bé tự kỷ có dấu hiệu chậm nói kết nối với thế giới xung quanh. Chúng không chỉ truyền tải thông điệp mà còn giúp trẻ học thêm các khái niệm ngôn ngữ. Cùng với đó là việc trở thành cầu nối trước khi con phát triển ngôn ngữ nói.

Người lớn hãy khuyến khích trẻ tham gia các trò chơi vận động, bài học sinh động nhằm tăng cường cử chỉ. Khen ngợi và động viên sẽ giúp các bé có thêm hứng thú thực hiện cử chỉ thật tự nhiên. Đồng thời cần tạo không gian giao tiếp vui vẻ, không gượng ép để trẻ tiến bộ nhanh chóng.

7. Bắt chước hành động của con

Phương pháp bắt chước hành động của con là cách giúp trẻ nhận ra rằng mọi hành vi của mình được người lớn quan tâm và phản hồi. Khi người lớn bắt chước hành động, trẻ sẽ cảm thấy tự tin hơn và dễ dàng học hỏi các kỹ năng mới. Với cách này, cá bé dần phát triển khả năng giao tiếp thông qua các hành động tương tự.

Cha mẹ, thầy cô nên bắt chước hành động của con thật vui vẻ, tự nhiên. Chẳng hạn như khi trẻ vỗ tay, chỉ vào đồ vật thì người lớn cũng làm tương tự. Hành động này cần được thực hiện liên tục trong sinh hoạt hàng ngày, cho trẻ nhận ra mối liên hệ giữa hành động và giao tiếp. Điều này thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ và khả năng phản xạ của các bé tốt hơn.

8. Dạy bé nhanh nói bằng âm nhạc

Vì có thể kích thích khả năng phát triển ngôn ngữ qua giai điệu và âm điệu nên âm nhạc trở thành thứ giúp trẻ dễ học thuộc từ vựng. Nghe nhạc, đặc biệt là những bài hát đơn giản cũng làm con cảm nhận được nhịp điệu của ngôn ngữ. Đồng thời hát theo cũng giúp ccas bé luyện tập phát âm vui vẻ và tự nhiên.

Cha mẹ nên chọn những bài hát có giai điệu đơn giản, dễ nhớ và lặp đi lặp lại để trẻ có thể bắt chước nhanh hơn. Để tăng hiệu quả, có thể kết hợp với các động tác nhảy múa đi kèm cho phép con được học và vận động đồng thời.

9. Luôn trả lời câu hỏi của con

Trả lời câu hỏi của con kể cả khi đó là câu hỏi khó cũng là cách để trẻ cảm nhận được sự tôn trọng và kích thích trí tò mò của mình. Việc cha mẹ trả lời câu hỏi là cách cung cấp thông tin và mở ra cơ hội để dạy các bé cách sử dụng ngôn ngữ đúng đắn. Đây là bước đầu trong việc hình thành kỹ năng giao tiếp cho trẻ tự kỷ, chậm nói.

Phụ huynh cùng thầy cô cần chú ý sử dụng từ ngữ dễ hiểu, câu trả lời ngắn gọn và trực tiếp. Đồng thời, nên khuyến khích trẻ trả lời lại hoặc đưa ra các câu hỏi tiếp theo để duy trì sự tương tác. Sự kiên nhẫn và lời nói khích lệ sẽ tạo điều kiện cho các con dần phát triển khả năng nói.

10. Nói “không” với thiết bị điện tử

Sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều là một trong những nguyên do khiến trẻ tự kỷ có dấu hiệu chậm nói, ít giao tiếp và giảm cơ hội học hỏi ngôn ngữ. Những màn hình tĩnh không thể thay thế được sự tương tác thật sự giữa người và người. Trẻ tham gia vào các hoạt động thực tế, giảm thời gian sử dụng thiết bị điện tử sẽ tạo điều kiện giao tiếp tốt hơn.

Thay vì để trẻ chơi điện tử, cha mẹ nên cho con tham gia vào các trò chơi vận động, tương tác xã hội như xếp hình, vẽ tranh, đọc sách. Quan trọng là cần có sự thay đổi từ từ và tạo ra các hoạt động hấp dẫn để trẻ không cảm thấy thiếu thú vị nếu không dùng thiết bị điện tử.

Lưu ý khi áp dụng phương pháp dạy trẻ tự kỷ chậm nói

Phương pháp dạy trẻ tự kỷ, chậm nói cần được áp dụng đúng cách để giúp trẻ cải thiện khả năng nói nhanh chóng. Những lưu ý quan trọng giúp quá trình này diễn ra suôn sẻ và hiệu quả hơn bao gồm:

• Theo dõi hành động và cử chỉ của con để phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ nhằm áp dụng phương pháp phù hợp
• Đưa trẻ đến trung tâm phục hồi chức năng ngay khi phát hiện dấu hiệu chậm nói tự kỷ để được các chuyên gia đánh giá và đưa ra phương án điều trị cụ thể
• Tìm hiểu kỹ phương pháp giảng dạy, chọn lựa phù hợp với tính cách của trẻ, tránh la mắng
• Kiên trì áp dụng phương pháp, đừng nóng vội vì quá trình phục hồi cần thời gian và sự đồng hành lâu dài
• Tạo môi trường học tập an toàn, đầy yêu thương và các tài liệu phù hợp với sở thích để trẻ phát triển ngôn ngữ hiệu quả
• Tương tác thường xuyên và khuyến khích mỗi lần con cố gắng nói, làm cho bé thấy lời nói của mình quan trọng
• Thường xuyên đánh giá tiến độ và điều chỉnh phương pháp giảng dạy nếu thấy trẻ không tiến bộ, tạo điều kiện phát triển hiệu quả hơn

Áp dụng phương pháp dạy trẻ tự kỷ, chậm nói đúng cách sẽ giúp các bé cải thiện khả năng ngôn ngữ và giao tiếp. Các bậc phụ huynh cần kiên nhẫn và đồng hành cùng con để bé phát triển chúng một cách tốt nhất.

Có thể bạn quan tâm:

• 10 cách dạy trẻ tự kỷ tại nhà hiệu quả (phương pháp mới nhất)
• Trẻ chậm nói có phải bị tự kỷ không?
• Tìm hiểu hội chứng tự kỷ thông thái ở trẻ?

Nguồn tham khảo:

• benhvienphuongdong.vn, hongngochospital.vn,….
• https://www.discoveryaba.com/aba-therapy/delayed-speech-autism