Rối loạn trầm cảm dai dẳng là gì? Thông tin cần biết

Rối loạn trầm cảm dai dẳng là bệnh lý thường bị bỏ qua do cá nhân cho rằng cảm giác buồn chán và u tối kéo dài là một phần tất yếu của cuộc sống. Tuy nhiên, nếu không được điều trị nó có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh đời sống của người mắc phải. Cho nên việc nhận biết sớm và can thiệp kịp thời là bước đầu tiên để thoát khỏi trạng thái nghiêm trọng này.

Rối loạn trầm cảm dai dẳng là gì?

Rối loạn trầm cảm dai dẳng hay còn được nhiều người gọi là chứng trầm cảm thường xuyên, đây là một dạng trầm cảm mãn tính. Người bệnh sẽ tồn tại các cảm xúc tiêu cực, tuyệt vọng, chán nản, năng suất làm việc, học tập bị giảm đáng kể, thường xuyên cảm thấy thất vọng, hụt hẫng, lòng tự trọng thấp và mất dần các hứng thú đối với những hoạt động bên ngoài.

Khi các triệu chứng, cảm xúc này diễn ra liên tục và kéo dài trong nhiều năm ( từ 2 năm trở lên) và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc, học tập, các mối quan hệ xung quanh, sinh hoạt hàng ngày thì được xem là chứng rối loạn trầm cảm dai dẳng. Nếu mắc phải căn bệnh này, bạn sẽ rất khó có thể cảm nhận được sự vui vẻ và lạc quan, kể cả chứng kiến những niềm vui, các dịp hạnh phúc. Những người xung quanh có thể nhận xét bạn là người có tính cách ảm đạm, hay buồn rầu và phàn nàn.

Những biểu hiện của rối loạn trầm cảm dai dẳng

Những người bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng thường sẽ xuất hiện các triệu chứng sau đây:

• Cảm thấy buồn chán, đầu óc trống rỗng, cảm xúc tiêu cực
• Mất dần các hứng thú đối với những hoạt động hàng ngày, ngay cả những việc mà trước đây từng yêu thích
• Cảm giác tuyệt vọng, thất vọng về bản thân
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng
• Lòng tự trọng thấp, thường thấy bản thân vô dụng, không có khả năng, tự trách chính mình
• Khó tập trung, không thể đưa ra quyết định
• Hạn chế tham gia vào các hoạt động xã hội
• Tính khí thay đổi thất thường, hay cáu gắt, nóng giận
• Di chuyển chậm, giảm hiệu suất công việc
• Thường xuyên lo lắng, hoang mang, có cảm giác tội lỗi
• Ăn không ngon, chán ăn hoặc ngược lại ăn quá nhiều
• Rối loạn giấc ngủ bao gồm mất ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc ngủ không kiểm soát

Các triệu chứng của bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng thường sẽ xuất hiện và kéo dài trong khoảng vài năm, mức độ biểu hiện cũng sẽ thay đổi tùy vào từng thời điểm khác nhau. Chúng có thể biến mất sau đó, tuy nhiên sẽ không thuyên giảm trong khoảng 2 tháng của mỗi đợt.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn trầm cảm dai dẳng

Hiện nay, nguyên nhân dẫn đến bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng vẫn chưa thể xác định được rõ. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đã đưa ra một số nguyên nhân có thể gặp như sau:

• Do di truyền: Các chuyên gia cho biết rằng, gen có liên quan đến căn bệnh trầm cảm. Những người được sinh ra trong gia đình có người thân mắc phải các bệnh về tâm lý, đặc biệt là trầm cảm thì sẽ có nhiều nguy cơ gặp phải chứng rối loạn trầm cảm dai dẳng hơn những người bình thường.
• Sự khác biệt sinh học: Khi các chất trong não bộ bị thay đổi cũng sẽ khiến cho bạn dễ mắc phải các bệnh lý về tâm lý.
• Các chất hóa học trong não: Được biết, các chất dẫn truyền thần kinh chính là các chất hóa học tự nhiên có trong não bộ. Trong một số nghiên cứu rằng đây cho biết rằng, những thay đổi chức năng và tác động của những chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng đối với bệnh trầm cảm.
• Gặp biến cố: Tình trạng rối loạn trầm cảm dai dẳng cũng có thể khởi phát khi đối tượng gặp phải những biến cố trong cuộc sống như mất mát người thân, các vấn đề về tài chính, tình cảm, căng thẳng quá mức.

Đối tượng nguy cơ

Một số người có thể dễ dàng rơi vào tình trạng rối loạn trầm cảm dai dẳng do các yếu tố di truyền, trải qua sự kiện đau thương hay thậm chí là tính cách của chính mình. Việc hiểu rõ các đối tượng có nguy cơ sau đây mắc rối loạn giúp chúng ta nhận diện để giúp đỡ mọi người xung quanh mình tốt hơn:

• Có người thân gần nhất mắc trầm cảm hoặc các rối loạn trầm cảm khác
• Đối mặt với những sự kiện đau buồn, căng thẳng như mất người thân, gặp khó khăn tài chính
• Có tính cách tiêu cực, lòng tự trọng thấp, quá phụ thuộc vào người khác và thường tự chỉ trích bản thân
• Có lịch sử mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác như rối loạn nhân cách

Khi nào bạn cần đến gặp bác sĩ?

Khi các triệu chứng, cảm xúc tiêu cực tồn tại trong một khoảng thời gian dài, người bệnh sẽ hay lầm tưởng rằng chúng là một phần của cuộc sống. Tuy nhiên, khi nhận thấy bản thân có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng thì bạn nên tìm đến gặp bác sĩ. Việc nói chuyện, trao đổi với bác sĩ về những biểu hiện của mình sẽ giúp bạn biết rõ hơn về tình trạng sức khỏe của bản thân.

Tuy nhiên, nếu bạn vẫn chưa thực sự sẵn sàng hoặc chưa muốn gặp bác sĩ sức khỏe tâm thần thì có thể tìm đến sự giúp đỡ và hỗ trợ của bạn bè, người thân, đồng nghiệp. Đặc biệt, nếu bạn cảm thấy mình có thể gây tổn thương đến bản thân hoặc xuất hiện ý muốn tự tử thì cần chia sẻ ngay với những người thân trong gia đình.

Cách chẩn đoán rối loạn trầm cảm dai dẳng

Không giống như nhiều bệnh lý khác, rối loạn trầm cảm dai dẳng không có xét nghiệm cụ thể nào để xác nhận mà cần dựa vào sự đánh giá cẩn thận từ bác sĩ. Thông qua cách lắng nghe và khai thác thông tin từ người bệnh, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác góp phần quan trọng trong việc điều trị hiệu quả.

Bác sĩ sẽ thu thập thông tin từ bệnh nhân để hiểu rõ về tình trạng hiện tại như hỏi về tâm trạng, năng lượng, giấc ngủ, sự tập trung và cả các thói quen ăn uống. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ thực hiện kiểm tra trạng thái tâm thần để đánh giá sức khỏe tâm lý của người bệnh. Mục tiêu là loại trừ các vấn đề sức khỏe khác có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và xác nhận chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn DSM- 5-TR.

Chuyên gia sử dụng tiêu chí chẩn đoán DSM-5-TR:

• Có triệu chứng chán nản, buồn bã hầu như cả ngày
• Các triệu chứng diễn ra liên tục trong nhiều ngày, ít nhất 2 năm ở người lớn và 1 năm ở trẻ em, trẻ vị thành niên

Có ít nhất 2 trong 6 triệu chứng sau:

• Mệt mỏi hoặc năng lượng thấp
• Khả năng ghi nhớ kém, kém tập trung hoặc khó đưa ra quyết định
• Luôn tự ti, xem nhẹ chính mình
• Chán ăn, không muốn ăn hoặc ăn quá nhiều
• Khó ngủ, mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• Cảm giác tuyệt vọng, mất động lực sống

Chẩn đoán phân biệt nhằm xác định xem rối loạn trầm cảm dai dẳng có thể đồng thời xảy ra với các rối loạn khác hay không. Việc này rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp.

• Rối loạn khí sắc chu kỳ: Rối loạn trầm cảm dai dẳng nhưng có cơn hưng cảm nhẹ.
• Rối loạn trầm cảm nặng: Rối loạn trầm cảm dai dẳng có triệu chứng rối loạn trầm cảm nặng.
• Rối loạn lưỡng cực I và lưỡng cực II: Có cơ hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ.
• Rối loạn loạn thần: Triệu chứng trầm cảm chỉ xảy ra trong quá trình rối loạn loạn thần.
• Rối loạn nhân cách: Chẩn đoán cho cả 2 khi rối loạn trầm cảm dai dẳng xảy ra đồng thời cùng rối loạn nhân cách.

Cách điều trị rối loạn trầm cảm dai dẳng

Đối với tình trạng rối loạn trầm cảm dai dẳng sẽ có hai phương pháp hỗ trợ điều trị chính là sử dụng thuốc và liệu pháp tâm lý. Các bác sĩ sẽ dựa vào các yếu tố sau đây để áp dụng biện pháp chữa bệnh phù hợp.

• Mức độ biểu hiện của các triệu chứng
• Các phương pháp mà người bệnh đã từng áp dụng điều trị trước đây
• Mong muốn giải quyết các vấn đề của bệnh nhân
• Sở thích cá nhân của người bệnh
• Khả năng chịu đựng thuốc của mỗi người
• Nguyên nhân gây ra bệnh

Thông thường, liệu pháp tâm lý sẽ được ưu tiên áp dụng cho các đối tượng là trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ mang thai, người cao tuổi. Tuy nhiên tùy vào từng đối tượng mà việc dụng thuốc cũng rất cần thiết.

1. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý là một thuật ngữ sử dụng chung cho quá trình điều trị các vấn đề tâm lý bằng các trò chuyện, giao tiếp giữa chuyên gia tâm lý và người bệnh. Thông qua quá trình trò chuyện, các chuyên gia sẽ khai thác được các vấn đề mà bệnh nhân đang gặp phải, đồng thời biết được nguyên nhân gây ra bệnh.

Tùy vào từng tình trạng  bệnh mà các bác sĩ tâm lý có thể áp dụng các liệu pháp khác nhau, tuy nhiên đối với bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng thường sẽ được sử dụng liệu pháp nhận thức hành vi. Bệnh nhân và bác sĩ cũng có thể thảo luận và bàn bạc với nhau về loại hình điều trị để phù hợp với mục đích và tình trạng bệnh hiện tại.

Tâm lý trị liệu sẽ giúp ích rất nhiều cho người bệnh, cụ thể như:

• Xác định được những vấn đề làm gia tăng các triệu chứng trầm cảm và có biện pháp khắc phục và điều chỉnh chúng
• Biết được những hành vi, suy nghĩ tiêu cực của bản thân và tìm cách thay thế chúng bằng những điều tích cực hơn
• Tìm giải pháp lành mạnh để giải quyết các vấn đề đang gặp phải
• Lấy lại cảm giác hài lòng, biết cách cân bằng và kiểm soát cuộc sống tốt hơn
• Học được cách thiết lập mục tiêu đúng với thực tế
• Cải thiện các mối quan hệ, phát triển sự tương tác

2. Sử dụng thuốc Tây

Trong một số trường hợp cần thiết thì các bác sĩ cũng sẽ kê đơn thuốc để giúp kiểm soát các triệu chứng bệnh tốt hơn. Những loại thuốc chống trầm cảm thường được áp dụng để điều trị rối loạn trầm cảm dai dẳng như:

Trong một số trường hợp các bác sĩ cũng sẽ kê đơn thuốc để giúp kiểm soát các triệu chứng bệnh tốt hơn

• Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs)
• Các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs)
• Serotonin và các chất ức chế tái hấp thu norepinephrine (SNRIs)

Tuy nhiên, những loại thuốc trên sẽ có nhiều khả năng gây nên những tác dụng phụ. Vì thế, người bệnh không được tự ý mua thuốc về sử dụng mà cần tiến hành thăm khám, để bác sĩ kê đơn thuốc phù hợp. Trong quá trình dùng thuốc nên tuân thủ đúng theo chỉ định của chuyên gia, tránh tự ý tăng hoặc giảm liều dùng. Ngoài ra, khi nhận thấy cơ thể xuất hiện các triệu chứng bất thường thì cần báo ngay với bác sĩ để được ngăn chặn và xử lý kịp thời.

3. Thay đổi thói quen sinh hoạt phù hợp

Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp điều trị chuyên khoa thì người bệnh cũng cần nhanh chóng thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày để kiểm soát tốt tình trạng bệnh của mình. Một số lưu ý dành cho người bị rối loạn trầm cảm dai dẳng như:

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, kiểm soát bữa ăn, không bỏ bữa hoặc ăn quá nhiều. Người bệnh cần lên thực đơn ăn uống với đầy đủ dinh dưỡng, hạn chế những món ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ.
• Không được sử dụng bia rượu, thuốc lá, các chất gây nghiện để không làm cho tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn
• Thường xuyên vận động, tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe. Các chuyên gia cũng cho biết rằng, khi cơ thể được hoạt động đúng cách sẽ giúp sản sinh ra những tế bào hạnh phúc, giảm bớt căng thẳng, mệt mỏi.
• Chú ý đến giấc ngủ hàng ngày, người trưởng thành nên đảm bảo giấc ngủ đủ từ 7 – 8 tiếng và tập thói quen ngủ trước 23 giờ. Đối với những bệnh nhân bị mất ngủ nên vệ sinh giấc ngủ bằng các thay đổi không gian, vệ sinh phòng sạch sẽ, tránh tiếng ồn, bố trí nhiệt độ và ánh sáng thích hợp.
• Các bài tập như đi bộ, yoga, thiền định, thái cực quyền cũng góp phần rất tốt đối với việc cải thiện bệnh rối loạn trầm cảm dai dẳng.
• Bệnh nhân cũng có thể áp dụng đồng thời các liệu pháp hỗ trợ như ngâm chân với nước ấm trước khi ngủ, bấm huyệt, xoa bóp, massage, châm cứu,…

Cách phòng ngừa rối loạn trầm cảm dai dẳng

Áp lực công việc và cuộc sống ngày càng gia tăng nên rối loạn trầm cảm dai dẳng dễ dàng xuất hiện và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần. Mặc dù không có cách nào hoàn toàn ngăn ngừa căn bệnh này, nhưng vẫn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh thông qua những biện pháp xây dựng lối sống tích cực sau đây:

• Thường xuyên tham gia các hoạt động giải trí yêu thích như vẽ tranh, đọc sách, chăm sóc cây cảnh
• Dành thời gian kết nối và chia sẻ cùng gia đình, bạn bè để nhận được sự hỗ trợ khi cần thiết
• Áp dụng các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, yoga, thiền
• Thường xuyên vận động thể chất, có thể là đi bộ, bơi lội hoặc tập luyện thể dục
• Giảm thiểu sử dụng rượu bia và các chất kích thích gây hại cho sức khỏe tinh thần
• Chủ động tham gia các khóa học phát triển kỹ năng quản lý cảm xúc và đối phó với căng thẳng
• Theo dõi sức khỏe tâm lý thường xuyên, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc trầm cảm hoặc trải qua sang chấn tâm lý

Với sự kiên trì điều trị không ngừng, rối loạn trầm cảm dai dẳng là căn bệnh hoàn toàn có thể được cải thiện. Quan trọng hơn hết là mỗi cá nhân cần có sự nhận biết đúng đắn về tình trạng sức khỏe của mình và không ngần ngại nhờ đến sự hỗ trợ của gia đình, bạn bè cũng như các chuyên gia.