Hội chứng Stockholm: Dấu hiệu nhận biết và Cách điều trị

Hội chứng Stockholm là hiện tượng nạn nhân hình thành mối quan hệ gần gũi, thậm chí đồng thuận với kẻ bắt cóc, làm hại bản thân.

Hội chứng Stockholm là gì?

Hội chứng Stockholm là thuật ngữ dùng để chỉ hiện tượng nạn nhân có những cảm xúc tích cực với kẻ bắt cóc, bạo hành bản thân. Họ có thể đồng cảm, hoặc có mối quan hệ tình cảm với kè xấu.

Hội chứng Stockholm được lấy theo tên thành phố Stockholm ở Thụy Điển, nơi xảy ra một vụ cướp ngân hàng vào năm 1973. Jan-Erik Olsson và đồng bọn đã bắt và giam giữ bốn nhân viên trong 6 ngày.

Sau khi hai tên cướp bị bắt, toàn bộ con tin được giải cứu từ dưới tầng hầm. Tuy nhiên, không ai làm chứng chống lại tên tội phạm. Họ đồng cảm và tìm cách bảo vệ những đối tượng này.

Nhà tâm thần học và tội phạm học Nils Bejerot ban đầu gọi đây là “hội chứng Norrmalmstorgssyndromet”. Về sau, hiện tượng này được đổi tên thành “hội chứng Stockholm”.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng Stockholm

Không phải tất cả nạn nhân từng bị bắt cóc hay lạm dụng đều kích phát hội chứng tâm lý này. Nếu người bệnh có một số dấu hiệu dưới đây, có thể họ đang chịu ảnh hưởng của Stockholm:

• Thể hiện cảm xúc tích cực, tình cảm gắn bó với hung thủ
• Đồng cảm, thấu hiểu cho hành vi của kẻ bạo hành
• Dù bị đối xử tệ vẫn biện minh, bênh vực cho kẻ xấu
• Không có nguyện vọng phản kháng
• Phản đối, không hợp tác với cơ quan cứu hộ hoặc cảnh sát
• Cảm thấy lo lắng, sợ hãi, phản ứng mạnh khi được giải cứu.
• Có sự phụ thuộc tình cảm đối với kẻ bắt cóc
• Không nhận thức được mình là nạn nhân bị bạo hành
• Tiếp tay cho hành vi sai trái của kẻ xấu

Những ảnh hưởng của hội chứng Stockholm có thể hình thành sau vài ngày, vài tuần, vài tháng, hoặc vài năm. Thời gian bị giam giữ và lạm dụng càng lâu thì càng dễ kích phát trạng thái này.

Nguyên nhân gây ra hội chứng Stockholm

Hội chứng Stockholm không được công nhận trong ICD hay DSM. Hiện nay không có bất cứ tiêu chuẩn chẩn đoán nào được y học công nhận.

Nguyên nhân gây ra vẫn chưa được làm rõ. Không ai biết vì sao hội chứng này chỉ có tác dụng lên một số đối tượng. Theo thống kê, chỉ có khoảng 8% nạn nhân có biểu hiện của Stockholm.

Dưới đây là một số yếu tố có thế kích phát hội chứng này ở người:

1. Cách nhìn nhận của nạn nhân

Trong sự kiện Stockholm, một trong số bốn nhân chứng đã cáo buộc cảnh sát và chính phủ cũng không màng đến mạng sống của họ.

Trong khi đó, những kẻ bắt cóc lại cố gắng bảo vệ những con tin khỏi làn đạn. Cảm nhận của nạn nhân về sự khác biệt trong hành động của đôi bên là yếu tố thúc đẩy hội chứng Stockholm.

2. Sự tự điều tiết cảm xúc

Hội chứng Stockholm cũng có thể hình thành do sự tự điều tiết cảm xúc. Ví dụ, trường hợp nạn nhân bị giam biệt lập, và chỉ tiếp xúc với tội phạm.

Lúc này, nạn nhân bắt đầu sinh ra cảm giác thân thuộc. Khi những kẻ giam cầm không giết hại, hoặc thể hiện lòng tốt (dù là vô tình hay cố ý), nạn nhân rất dễ bị “tẩy não”.

Ngoài ra, nếu nạn nhân không có người thân, và buộc phải làm hài lòng kẻ bắt cóc để tránh bị giết hại, họ có thể trở nên phụ thuộc vào người giam giữ mình.

Nạn nhân thông cảm cho những nỗi đau, ám ảnh, hoặc sự bất đắc dĩ của tội phạm và đồng tình với chúng. Những yếu tố này khiến họ quay ngược bảo vệ hung thủ.

3. Bản năng trong quá trình tiến hóa

Từ các bằng chứng lịch sử, các nhà tâm lý học cho rằng Stockholm là cách con người đối phó, thích nghi với tình huống hiểm nghèo.

Hành vi này có thể giảm thiểu việc bị hành hạ, đánh đập và tăng tỷ lệ sống sót. Đây có thể là bản năng còn sót lại trong quá trình tiến hóa, giúp người cổ đại thích nghi, hòa nhập và sinh tồn.

4. Sự mù quáng của người trong cuộc

Hội chứng Stockholm cũng xuất hiện ở những vụ bạo lực gia đình. Người vợ tự bào chữa cho hành vi bạo lực của chồng. Họ chấp nhận cuộc sống hiện tại chứ không báo cảnh sát.

Stockholm xuất hiện ở những mối quan hệ lệ thuộc như vợ-chồng, chủ nhân-nô lệ, người đứng đầu giáo phái-tín đồ,… Đây cũng có thể là hệ quả của hành vi Guilt trip hay Gaslight.

Xem thêm: Thao túng tinh thần (Gaslighting) là gì? Dấu hiệu nhận biết

Ảnh hưởng của hội chứng Stockholm đến con người

Hội chứng Stockholm thường gắn với những sự kiện như: bắt cóc, giam giữ trái phép, hành hạ thể xác, tra tấn tinh thần, và lạm dụng tình dục.

Thông thường, nạn nhân sẽ có cảm giác sợ hãi, kinh tởm, và thù hận. Nhưng hội chứng Stockholm khiến họ bị “tẩy não”, và có thể bị lạm dụng tồi tệ hơn.

Những ảnh hưởng của hội chứng Stockholm có thể kể đến như:

• Bệnh nhân hình thành cái nhìn sai lệch về mối quan hệ
• Có nguy cơ tiếp tay cho kẻ xấu hại người.
• Mối quan hệ độc hại đẩy người bệnh vào trạng thái trầm cảm, rối loạn cảm xúc,…
• Nạn nhân của lạm dụng tình dục có thể sinh ra tình cảm đặc biệt với hung thủ.
• Có nguy cơ bị thao túng tâm lý
• Tăng tỷ lệ tội phạm, các hành vi trái pháp luật
• Tăng nguy cơ nghiện rượu, bia, chất kích thích

Những tác hại này không chỉ làm ảnh hưởng đến an ninh xã hội, mà còn làm hại nhiều người vô tội. Vì thế ảnh hưởng của hội chứng Stockholm là không thể xem thường.

Điều trị và cải thiện hội chứng Stockholm

Với những trường hợp không nghiêm trọng, việc điều trị ngắn hạn bao gồm tư vấn tâm lý và sử dụng thuốc với liều lượng hợp lý có thể mang đến hiệu quả.

Những ám ảnh tâm lý, cảm giác lo lắng sợ hãi và sự suy sụp tâm lý cần thời gian để chữa lành. Nạn nhân cần duy trì liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để theo dõi tình hình.

Quá trình điều trị tâm lý là một quá trình lâu dài. Người bệnh cần hỗ trợ để giảm thiểu những suy nghĩ tiêu cực, và nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống bình thường.

Những nhà tư vấn tâm lý sẽ giúp người bệnh định hình lại suy nghĩ, và vượt qua những ám ảnh còn sót lại.

Ngoài ra, người bệnh cũng rất cần sự yêu thương, thông cảm và đồng hành từ bạn bè và người thân. Nguồn năng lượng tích cực giúp họ vượt qua ám ảnh và chấn thương tâm lý.

Việc sử dụng thuốc chống trầm cảm để hỗ trợ điều trị, hoặc một số biện pháp đặc biệt khác sẽ được áp dụng tùy theo từng trường hợp cụ thể.

Hội chứng Stockholm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, thay đổi suy nghĩ và hành vi của người bệnh. Để giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực, người bệnh cần duy trì điều trị tâm lý, và thay đổi lối sống theo hướng tích cực.

Có lẽ bạn quan tâm:

• Thiên kiến nhận thức là gì? Khám phá những vấn đề ảnh hưởng
• Hiệu ứng người ngoài cuộc và thái độ bàng quan trong cuộc sống
• Hiệu ứng Rashomon là gì? Phân tích ứng dụng trong đời sống
• Hiệu ứng đà điểu: Tâm lý né tránh những thông tin tiêu cực