Sang chấn tâm lý xuất hiện vào giai đoạn nào?

Sang chấn tâm lý là một phản ứng về tâm sinh lý khi người bệnh phải trải qua các biến cố đau thương hoặc chứng kiến một sự kiện khủng hoảng nào đó trong quá khứ. Vậy sang chấn tâm lý xuất hiện vào giai đoạn nào? Làm sao để điều trị hiệu quả?

Sang chấn tâm lý là gì?

Sang chấn tâm lý hay còn được gọi là rối loạn stress sau sang chấn, đây là một trong các phản ứng về mặt tâm sinh lý của con người khi phải trải qua một sự kiện, biến cố gây đau lòng, tổn thương hoặc từng chứng kiến một hiện tượng kinh hoàng nào đó. Tình trạng này sẽ làm biến đổi về hành vi, cảm xúc, gây ảnh hưởng đến những hoạt động xã hội, công việc, nghề nghiệp của người bệnh.

Hiện nay, tỷ lệ người mắc phải tình trạng sang chấn tâm lý đang càng gia tăng, chiếm khoảng 1 đến 3% dân số trên toàn thế giới. Theo phân loại của Elliot và Eisdorfer  thì căn bệnh này được chia thành 5 loại cụ thể đó là:

• Yếu tố sang chấn thời gian giới hạn cấp thời (acute time-limited stressor)
• Yếu tố sang chấn tự nhiên ngắn (brief naturalistic stressor)
• Yếu tố sang chấn kéo dài (chronic stressor)
• Yếu tố sang chấn từ xa ( distant stressor)
• Chuỗi sự kiện sang chấn (stressful event sequence)

Các biểu hiện của sang chấn tâm lý

Những người bị sang chấn tâm lý thường có cảm giác sợ hãi, lo lắng, hoang mang về mọi thứ xung quanh. Người bệnh trở nên nhạy cảm, đặc biệt là khi gặp phải những tình huống, sự kiện, đồ vật có liên quan đến các ám ảnh xảy ra trong quá khứ.

Một số biểu hiện thường gặp của người bị sang chấn tâm lý như:

• Lo lắng, sợ hãi, nghi ngờ mọi thứ
• Khó ngủ, ngủ không sâu giấc, thường xuyên tỉnh giấc vào lúc nửa đêm hoặc mơ gặp ác mộng gợi nhớ về những sự kiện đã từng xảy ra.
• Cơ thể mệt mỏi, thiếu sức sống, suy nhược, tim đập nhanh
• Ngại giao tiếp, sống tách biệt với xã hội, không muốn trò chuyện, chia sẻ với người khác.
• Mất dần các hứng thú với hoạt động xung quanh, kể cả ham muốn về tình dục.
• Thường xuyên né tránh đối với những sự kiện có liên quan đến hình ảnh gây tổn thương trong quá khứ.
• Khi chứng kiến những sự kiện gợi nhớ sẽ xuất hiện các cơn hoảng loạn, sợ hãi.
• Có những hành vi cưỡng chế, ám ảnh
• Suy giảm khả năng tập trung, trí nhớ kém, lú lẫn.
• Nhiều khả năng lạm dụng bia rượu. thuốc lá, các chất kích thích, chất gây nghiện để giải tỏa áp lực, căng thẳng.
• Suy nghĩ về cái chết và có ý định giải thoát bằng việc tự sát.

Sang chấn tâm lý xuất hiện vào giai đoạn nào?

Sang chấn tâm lý xuất hiện vào giai đoạn nào? Các chuyên gia tâm thần học cho biết rằng, sang chấn tâm lý thường sẽ xuất hiện sau những sự kiện, hoạt động gây căng thẳng kéo dài. Một sự kiện chấn thưởng có khả năng biến bạn thành nạn nhân của căn bệnh sang chấn tâm lý nếu:

• Sự kiện đó xảy ra liên tục và kéo dài
• Sự kiện xuất hiện từ thời thơ ấu
• Không có khả năng hoặc bất lực trong việc ngăn chặn sự kiện.
• Sự kiện xảy ra một cách đột ngột không đoán trước được.

Các sự kiện xảy ra đều có liên quan đến mối đe dọa về sức khỏe thể chất và tâm lý của con người, cụ thể như:

• Bạo lực giữa các cá nhân, điển hình như lạm dụng trẻ em, lạm dụng tình dục, sự kiện tự sát của người thân, bạn bè,…
• Thiên tai như động đất, sóng thần, hỏa hoạn, bão lũ,…
• Tan vỡ trong hạnh phúc gia đình, ly hôn.
• Sự kiện có liên quan đến vụ tai nạn trầm trọng nào đó.
• Mất mát người thân hoặc sự ra đi bất ngờ của những người thân yêu.

Cách điều trị sang chấn tâm lý

Những đối tượng bị sang chấn tâm lý vẫn có thể sinh hoạt và làm việc như bình thường vì các triệu chứng không phải lúc nào cũng xuất hiện. Tuy nhiên, quá trình làm việc hoặc chọn lựa nghề nghiệp cũng sẽ gặp phải nhiều khó khăn, đôi lúc không thể duy trì lâu dài.

Thông thường, để cải thiện tình trạng sang chấn tâm lý, các bác sĩ sẽ khuyên người bệnh nên thay đổi lối sống, sinh hoạt, ăn uống điều độ và lành mạnh hơn. Kèm theo đó, liệu pháp tâm lý sẽ được áp dụng phổ biến nhằm điều chỉnh được suy nghĩ, hành vi, cảm xúc của bệnh nhân. Ngoài ra, đối với những trường hợp bệnh nặng, bệnh nhân bị mất ngủ kéo dài, thường xuyên gặp ác mộng sẽ được các bác sĩ cân nhắc để áp dụng một số thuốc phù hợp.

1. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là phương pháp được sử dụng phổ biến trong việc điều trị các bệnh về tâm thần, trong đó có sang chấn tâm lý. Với biện pháp này, người bệnh sẽ được thoải mái chia sẻ những nỗi ám ảnh của bản thân, dần mở lòng và giải tỏa các áp lực mà bản thân đang gặp phải.

Thông thường, các chuyên gia tâm lý sẽ lắng nghe các chia sẻ của người bệnh, sau đó sử dụng các kỹ thuật chuyên môn để giúp bệnh nhân dần đối mặt với những sự kiện chấn thương trong quá khứ. Các bác sĩ sẽ hỗ trợ người bệnh vượt qua được những nỗi sợ hãi để bệnh nhân dần khống chế được cảm xúc, hành vi, lời nói, suy nghĩ của bản thân mỗi khi phải đối diện với những hình ảnh có liên quan đến quá khứ.

Tùy thuộc vào từng người bệnh khác nhau mà chuyên gia sẽ áp dụng những liệu pháp riêng biệt, phù hợp nhất. Thông qua quá trình điều trị, bệnh nhân sẽ dần ổn định được tâm trí, biết cách giải quyết các nỗi lo lắng, sợ hãi của bản thân và dần hòa nhập hơn với cộng động, cởi mở trong giao tiếp.

2. Thay đổi lối sống

Bên cạnh quá trình trị liệu tâm lý thì bệnh nhân cũng cần thay đổi lối sống tích cực hơn. Điều này không những giúp cho người bệnh nhanh chóng vượt qua những triệu chứng khó chịu mà còn phòng tránh sự tái phát của bệnh. Một số biện pháp hữu hiệu mà người bệnh sang chấn tâm lý nên áp dụng như:

• Tập thể dục thường xuyên: Mỗi ngày bạn nên dành ra khoảng 20 đến 30 phút để tập luyện các bài tập đơn giản ngay tại nhà. Việc thường xuyên vận động sẽ giúp tâm trạng được cải thiện tốt hơn, giảm bớt căng thẳng và gia tăng cảm giác hạnh phúc.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe của thể chất và tinh thần. Mỗi ngày bạn cần đảm bảo giấc ngủ đủ 7 đến 8 tiếng và nên tập thói quen ngủ trước 23 giờ mỗi ngày.
• Ăn uống  lành mạnh: Các triệu chứng của sang chấn tâm lý có thể chuyển biến nghiêm trọng hơn nếu bạn không chú ý đến chế độ ăn uống hàng ngày. Việc ăn uống đủ chất không chỉ giúp cho thể lực được nâng cao mà còn ổn định được sức khỏe tâm thần. Người bệnh nên hạn chế các món ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc những thực phẩm chứa nhiều caffeine.
• Áp dụng các bài tập thư giãn: Yoga, thiền định, thái cực quyền,…là những bộ môn giúp thư giãn và rất tốt cho người bị sang chấn tâm lý. Người bệnh nên tiếp xúc và tập luyện các bài tập này kèm với kỹ thuật hít thở sẽ giúp giảm bớt căng thẳng, lo âu.
• Tham gia vào các hoạt động yêu thích: Người bệnh có thể tìm kiếm những hoạt động mới hoặc tham gia vào những việc mà mình đam mê, yêu thích để gia tăng nồng độ hormone hạnh phúc trong cơ thể, từ đó cảm giác lo lắng, hoảng sợ, căng thẳng cũng dần biến mất. Bạn có thể tìm hiểu về những câu lạc bộ thú vị như vẽ tranh, sáng tác, ca hát, nhảy múa,….

Sang chấn tâm lý sẽ xuất hiện sau những sự kiện mạnh gây chấn thương về tâm thần. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây nên nhiều ảnh hưởng đối với sức khỏe và cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Vì thế, ngay khi nhận thấy các triệu chứng của bệnh, bạn cần nhanh chóng tìm gặp các chuyên gia tâm lý để được thăm khám và điều trị đúng phương pháp.