Trẻ tự kỷ hay la hét: Nguyên nhân và cách xử lý

Trẻ tự kỷ hay la hét, ăn vạ hay thậm chí là tự đập vào đầu nhất là khi không được như ý muốn khiến cha mẹ vô cùng lo lắng không biết nên xử lý thế nào. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này sẽ giúp phụ huynh có hướng khắc phục nhanh chóng. Cha mẹ cũng nên tham gia các lớp học dành cho gia đình có con bị tử kỷ để được hướng dẫn các xử lý hiệu quả nhất.

Trẻ tự kỷ hay la hét do đâu?

Theo thống kê tỷ lệ số trẻ tự kỷ vẫn đang vẫn đang có dấu hiệu gia tăng, theo đó cứ khoảng 500 trẻ thì có 1 trẻ mắc bệnh. Đây là một hội chứng rất nguy hiểm sẽ theo trẻ đến suốt cuộc đời vì hiện nay vẫn chưa có cách điều trị bệnh hoàn toàn. Phát hiện và điều trị sớm các dấu hiệu tự kỷ nhẹ ở trẻ em trong giai đoạn 12- 36 tháng tuổi là yếu tố tốt nhất để can thiệp kịp thời vào nhận thức, hành vi của trẻ.

Hay la hét, ăn vạ, cào cấu bản thân nhất là khi không đạt được yêu cầu là một trong những biểu hiện rõ ràng của bệnh tự kỷ. Giai đoạn khủng hoảng này thường bắt đầu xảy ra trong giai đoạn từ 2- 3 tuổi nhưng nếu không có biện pháp kiểm soát đúng cách, trẻ có thể mang thói quen tính cách này đến suốt cuộc đời khi cần yêu cầu điều gì đó từ cha mẹ.

Thực tế có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ la hét, tuy nhiên do phụ huynh không thể hiểu được, không biết cách xử lý khiến bé càng bị kích động hơn. Hiểu rõ các nguyên nhân này sẽ giúp gia đình nhanh chóng giải quyết nguyện vọng để bé trở về trạng thái bình ổn ban đầu. Các nguyên nhân chính gây ra tình trạng này bao gồm

• Không thể nói được: biểu hiện chung của trẻ tự kỷ là các vấn đề rối loạn ngôn ngữ khiến trẻ không thể nói được, không thể biểu đạt được ý muốn cảm xúc. Đặc biệt trong giai đoạn từ 1- 3 tuổi bé đang hình thành nhận thức, có những suy nghĩ, sở thích, cái tôi riêng. Việc ngôn ngữ bị hạn chế không song hành với phát triển nhận thức khiến con vô cùng khó chịu. Bé không thể biểu đạt được ý muốn của mình và dẫn đến những hành vi la hét, tức giận, gào thét
• Phụ huynh không thực hiện đúng ý bé muốn: nguyên nhân này cũng có liên quan đến việc rối loạn ngôn ngữ khiến con không thể hiện được thích gì và không thích gì. Chẳng hạn bé muốn chơi oto nhưng bố mẹ lại cất đi khiến bé tức giận, la hét để đòi lại, ăn vạ cho đến khi bố mẹ đưa lại thì thôi
• Trẻ muốn thu hút người khác: thực tế việc trẻ chơi 1 mình không hẳn vì bé không thích giao tiếp mà là do bé không biết cách biểu đạt, kết bạn thế nào. Do đó đôi khi bé cũng biểu hiện sự muốn được quan tâm bằng cách la hét. Ngoài ra nếu trong gia đình bé bám bố nhất nhưng thế bố đang bế hay chơi với đứa trẻ khác con cũng có thể thể hiện sự tức giận, muốn được bố chú ý thông qua việc la hét, quậy phá
• Sự nhạy cảm của giác quan: trẻ bị tự kỷ cực kỳ nhạy cảm với âm thanh, mùi vị hay màu sắc. Đôi khi những âm thanh hết sức bình thường chẳng hạn như tiếng máy xay sinh tố cũng khiến bé cảm thấy sợ hãi, khó chịu, trở nên cáu kỉnh và la hét. Ngoài ra nếu bé ở trong một không gian quá nhiều người, nhiều tiếng nói chuyện cũng sẽ trở nên cực kỳ tức giận và khó chịu.
• Do bản tính: có những đứa trẻ tự kỷ sẽ lầm lì, ít nói, ít can thiệp vào cuộc sống tuy nhiên cũng có những đứa trẻ có tính khí khó chịu bốc đồng hơn. Đặc biệt nếu trong gia đình bé ở cha mẹ thường xuyên cãi vã thì bé cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những tính cách này
• Do rối loạn cảm xúc: do không thể nói được hay thể hiện sự khó chịu nên bé cũng cảm thấy rất bức bối, tức giận mệt mỏi. Do đó trẻ tự kỷ hay la hét hay ném đồ đạc cũng có thể là cách mà bé đang bộc lộ những cảm xúc của bản thân. Một số trẻ còn có xu hướng làm tổn thương chính bản thân như cào cấu vào da, đập tay vào đầu hay đập đầu vào tường.

Khi trẻ la hét, đặc biệt là khi bé cần điều gì mà không được đáp ứng thì phụ huynh thường có xu hướng thực hiện ngay điều đó cho con, kể cả khi điều ấy không tốt. Tình trạng này có thể làm trẻ tiếp diễn thói quen cho tới khi đạt được mục đích thì thôi vì con cho rằng chỉ cần khóc lóc la hét là được. Tất nhiên điều này sẽ không hề tốt chút nào, khiến bé có phần lấn lướt cha mẹ, về lâu về dài sẽ làm khó khăn trong việc điều chỉnh hành vi, nhận thức đúng đắn cho con.

Phụ huynh cần thực sự cẩn trọng với cơn la hét quá mức từ trẻ. Nếu các trạng thái này diễn ra thường xuyên với mức độ làm tổn thương bản thân trầm trọng, phụ huynh nên trao đổi và tìm các liên hệ sớm với bác sĩ để nhanh chóng có hướng giải quyết kịp thời.

Hướng giải quyết tình trạng trẻ tự kỷ hay la hét

Điều đầu tiên để giải quyết tình trạng này là phụ huynh cần thực sự bình tĩnh để hiểu con muốn gì, cần gì. Từ đó mới đưa ra cách để xử lý sao cho phù hợp với những gì bé đang mong muốn và cố gắng diễn đạt.

1. Cách xử lý nhanh chóng

Đầu tiên phụ huynh cần cố gắng xóa dịu con để làm giảm cơn hoảng loạn, giận dữ. Phụ huynh cần chú ý tuyệt đối không nên thể hiện thái độ giận dữ, tức giận hay la mắng, quát con hay cau mày lại vì hầu hết sẽ không có ích. Trẻ bị tự kỷ nếu còn nhỏ sẽ chưa thể hiểu được các trạng thái biểu cảm tức giận không vui của cha mẹ, mặt khác tiếng quát tháo còn khiến bé cảm thấy sợ hãi và khóc to hơn.

Hãy yên lặng quan sát để bé thấy rằng cha mẹ cũng đang nhìn, đang quan tâm đến con kết hợp với những lời nói, ân cần nhẹ nhàng. Nếu bé la hét sợ hãi do sợ một thứ gì đó phụ huynh có thể đến an ủi vỗ về con. Tuy nhiên nếu việc bé khóc chỉ vì muốn gây sự chú ý thì nên giả bộ làm lơ để con thấy cách này không hiệu quả và lần sau sẽ không như vậy nữa.

Mặt khác nếu bé khóc do đòi một thứ gì đó phụ huynh cũng không nên mủi lòng mà đưa ngay cho con. Thay vào đó hãy đánh lạc hướng quan tâm của con sang một thứ khác. Ví dụ đến giờ đi ngủ mà con đòi chơi đồ chơi thì phụ huynh có thể rủ bé đi ngủ rồi kể chuyện cho con. Trẻ bị tự kỷ cũng rất thích nghe kể chuyện, đồng thời điều này cũng sẽ góp phần kích thích sự sáng tạo, trí tưởng tượng của con phát triển hơn.

Khi trẻ đã bình tĩnh hơn, phụ huynh cần nói cho con biết điều này là không tốt, không nên hoặc có thể diễn tả lại trạng thái vừa rồi để con biết đây là điều hoàn toàn vô lý. Từ đó nhẹ nhàng nhắc nhở hoặc hướng dẫn con cách gọi cha mẹ hay biểu lộ những ý muốn khi cần thiết.

Phụ huynh cần cứng rắn thực hiện các biện pháp khắc phục tình trạng trẻ tự kỷ hay la hét ngay từ những lần đầu tiên, không nên vì mủi lòng, thương con mà đáp ứng ngay sẽ rất khó uốn nắn về sau này.

2. Các biện pháp xử lý lâu dài

Tất nhiên không phải lúc nào việc trẻ tự kỷ la hét, khóc lóc cũng là do đang đòi thứ gì đó mà còn có thể do những sự sợ hãi, căng thẳng mà bé không thể giải tỏa qua lời nói với cha mẹ. Vì thế phụ huynh cũng cần có các biện pháp phù hợp để hạn chế hay giải phòng tránh bé rơi vào trạng thái này

Dành cho bé không gian riêng tư

Trẻ tự kỷ cực kỳ nhạy cảm với âm thanh, đôi khi một tiếng động nhỏ cũng làm con dễ bị kích động. Do đó phụ huynh nên cho con chơi tại những nơi yên tĩnh, một không gian riêng để con có thể tự chơi. Tuy nhiên phụ huynh vẫn cần theo dõi giám sát để hạn chế các hành vi bất thường của con. Cùng con chơi mỗi ngày sẽ vừa tạo được cảm giác kết nối, tình yêu thương giữa bé và cha mẹ, vừa giúp rèn luyện tính tập trung kiên nhẫn của trẻ.

Ngoài ra nếu bé có dấu hiệu hay ăn vạ hay khóc lóc, phụ huynh cũng nên đưa bé đến một không gian riêng để con bình tĩnh lại. Chú ý giải quyết cả các yếu tố nhạy cảm của bé, ví dụ bé nhạy với âm thanh thì phòng phải kín tiếng, bé nhạy với ánh sáng thì dùng thêm rèm.

Làm bạn với trẻ nhiều hơn

Không ai có thể là người thầy, người bạn cho trẻ tự kỷ tốt hơn là chính cha mẹ. Chính sự yêu thương chân thành chính là sợi dây kết nối để bé có thể biết cách thể hiện cảm xúc, tình yêu thương, nâng cao nhận thức của bản thân với những thứ xung quanh. Tình yêu thương của gia đình sẽ giúp bé có thể nhanh chóng hòa nhập với cuộc sống thường ngày hơn.

Hãy luôn cho con biết rằng bố mẹ, anh chị luôn ở bên con, hỗ trợ con bất cứ lúc nào và con làm như thế là không đúng. Trẻ bị tự kỷ có thể sẽ không đáp lại với những lời nói của cha mẹ nhưng bé hoàn toàn hiểu những gì mà bố mẹ nói, dù có thể là chậm chạp hơn mọi người.

Phụ huynh cũng có thể thử cho bé nghe các bản nhạc nhẹ nhàng để cải thiện dần mức độ nhạy cảm quá mức với âm thanh. Cùng con chơi thể thao mỗi ngày rồi dần dần đến những nơi đông người để rèn luyện cho bé các kỹ năng sống cơ bản cũng là điều rất cần thiết để hạn chế tình trạng trẻ thường xuyên la hét quá mức.

Nếu bé thích ôm ấp và được cha mẹ bế, phụ huynh có thể dành đây là phần thưởng để tặng cho bé mỗi khi bé làm điều gì đúng. Hãy luôn cố gắng khuyến khích, khen ngợi bé hằng ngày. Ngoài ra các bác sĩ cũng khuyến khích phụ huynh nên đăng ký các lớp học cho phụ huynh có con bị tử kỷ để học được những cách xử lý tình trạng này.

Đánh lạc hướng của bé

Nếu bạn đang chơi cùng mà thấy con bắt đầu có những trạng thái bực bội tức tối, khó chịu hãy nhanh chóng tìm cách để con quên đi cảm giác đó. Chẳng hạn nếu đang chơi xếp hình cùng bé, bạn vô tình đụng vào phần mà bé thích nhất thì hãy trả lại cho con và hỏi con làm thế nào, mẹ làm thế này có được không. Bé có thể quên cảm giác tức giận và cho mẹ vào chơi cùng.

Cho bé học tại các trường lớp cho trẻ tự kỷ

Mặc dù cha mẹ luôn dành cho bé nhiều tình yêu thương nhưng nếu không có các biện pháp điều trị chuyên môn sẽ rất khó để có thể giúp bé định hướng tốt nhất. Đồng thời việc ít cho bé ra ngoài, cách ly bé với cộng đồng có thể khiến con ngày càng mất các kỹ năng xã hội, giao tiếp cần thiết. Nếu lo lắng việc con học tập trong môi trường có thể dẫn tới bị cô lập, bắt nạt hay các hành vi bốc đồng của bé không được kiểm soát kịp thời thì tốt nhất nên đưa con đến những môi trường học tập dành riêng cho trẻ tự kỷ.

Tại đây bé sẽ được học các kỹ năng sống cần thiết, biết cách ứng xử, giao tiếp hay các hoạt động cá nhân cơ bản. Học tập cùng các bạn đồng trang lứa sẽ dần tạo cho bé khả năng thích ứng với xã hội, biết các thể hiện tình cảm hơn. Đặc biệt các trung tâm này cũng sẽ tạo cơ hội để tìm kiếm và cho trẻ phát huy hết những năng lực đặc biệt của bản thân.

Trẻ tự kỷ hay la hét là trạng thái gặp ở hầu hết các bệnh nhân, thậm chí có thể kéo dài đến cả giai đoạn trưởng thành nếu không có các biện pháp kiểm soát sớm. Gia đình cần kết nối và liên hệ với bác sĩ sớm để được hỗ trợ về các biện pháp can thiệp kịp thời, đúng cách nhất.