Cách phân biệt trẻ chậm nói và trẻ tự kỷ

Nguyễn Thủy 14:00 - 19/07/2024

Đánh giá bài viết

Chậm nói là một trong những biểu hiện đầu tiên của bệnh tự kỷ nên rất nhiều người thường nhầm lẫn giữa hai bệnh lý này khiến việc điều trị đi sai hướng. Cùng tham khảo ngay những cách phân biệt trẻ chậm nói và trẻ tự kỷ đơn giản được tổng hợp sau đây để sớm có hướng điều trị chính xác nhanh chóng nhất.

Cách phân biệt trẻ chậm nói và trẻ tự kỷ

Chậm nói đơn thuần và tự kỷ là hai hội chứng rất dễ nhầm lẫn vì có một số triệu chứng điển hình giống nhau như chậm nói, ít các cử chỉ hành động, ít biểu lộ cảm xúc, không quay đầu lại khi người lớn gọi.. Chậm nói chắc chắn là triệu chứng của tự kỷ nhưng không phải trẻ chậm nói nào cũng mắc bệnh tự kỷ. Đồng thời mức độ nguy hiểm của tự kỷ thường trầm trọng hơn rất nhiều nên cần có hướng điều trị chính xác cho từng trường hợp.

1. Phân biệt qua nguyên nhân gây bệnh

Tìm hiểm về cơ chế gây bệnh là biện pháp hàng đầu để phân biệt hai bệnh lý cũng như đưa ra hướng khắc phục nhanh chóng. Các nguyên nhân này cần được thực hiện xác định thông qua các xét nghiệm y khoa để đảm bảo chính xác nhất.

Tự kỷ

Chậm nói đơn thuần

Chưa tìm ra nguyên nhân chính xác, tạm thời chỉ có thể xác định có liên quan đến các yếu tố sau

Biến đổi gen và yếu tố di truyền học
Mẹ mang thai khi đã lớn tuổi, đặc biệt những người sinh con ngoài 40
Mẹ bị stress căng thẳng trong thai kỳ hay sử dụng một số loại thuốc thiếu an toàn, có nguy cơ cao
Sống trong môi trường hóa chất độc hại được kéo dài từ thời điểm mang thai đến cả sau sinh

Thường liên quan đến rất nhiều yếu tố, chủ yếu do các bệnh lý hay các khiếm khuyết cơ thể

Bệnh lý thực thể: hở hàm ếch, Thắng lưỡi (phanh lưỡi) hay các vấn đề liên quan đến não bộ
Bệnh lý vận động miệng: gây ra các vấn đề liên quan đến rối loạn xử lý âm thanh như bệnh loạn vận ngôn
Bệnh lý về thính giác, nhiễm trùng tai như nhiễm trùng tai hay viêm tai giữa mãn tính khiến trẻ khó khăn trong tiếp nhận ngôn ngữ hay khó có thẻ nghe và bắt chước ngôn ngữ từ người lớn
Một số nguyên nhân khác như trẻ thiếu sự quan tâm, không được nói chuyện ngay từ thủa nhỏ
Bé sử dụng các thiết bị điện thoại quá nhiều, chỉ xem các thiết bị đó từ nhỏ mà không chú ý đến xung quanh cũng có thể bị chậm nói
Các chấn thương tâm lý cũng có thể liên quan đến chứng chậm nói ở trẻ nhỏ
Di chứng sau các phẫu thuật não bộ từ khi mới ra đời
Thiếu canxi cũng có thể là nguyên nhân gây chậm nói
Một số nguyên nhân khác: Chậm phát triển nói chung, khuyết tật trí tuệ, hội chứng khó học hay hội chứng tự kỷ là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ chậm nói hơn bình thường. Tuy nhiên các nguyên nhân này sẽ gây chậm phát triển ngôn ngữ nói chung, có mức độ cao hơn chậm nói.

Nói chung trong nguyên nhân của chứng khó nói có liên quan đến hội chứng tự kỷ, các nguyên nhân gây tự kỷ có liên quan đến các cơ chế tiềm ẩn từ gen nên rất khó kiểm soát.

2. Cách phân biệt trẻ chậm nói và trẻ tự kỷ qua các biểu hiện

Hầu hết với cha mẹ hay những người không hiểu về bệnh học, việc xác định phân biệt bệnh đều thông qua các biểu hiện bên ngoài là chủ yếu. Tuy nhiên các triệu chứng điển hình của hai hội chứng này khá giống nhau, phụ huynh cần phải thực sự kiên nhẫn quan sát các biểu hiện của trẻ hằng ngày để có thể phân biệt chính xác nhất.

Tự kỷ

Nói chậm đơn thuần

Trẻ tự kỷ cần có ít nhất 3 biểu hiện sau đây

Giảm tương tác xã hội ví dụ như tránh giao tiếp ánh mắt với cha mẹ, không quay đầu khi cha mẹ gọi, ánh mắt thiếu linh hoạt, thích chơi một mình hơn là chơi cùng các bạn bè đồng trang lứa
Thiếu khả năng giao tiếp ngôn ngữ như không thể hiểu ngay cha mẹ nói gì, không có biểu hiện bập bẹ nói theo, ít bắt chước
Không biểu hiện cảm xúc khi được ôm ích
Thích quan sát mọi thứ xung quanh, thích chơi 1 mình
Có hành vi lặp đi lặp lại, rập khuôn, bất thường ví dụ như thường xuyên vặn xoắn tay, vỗ tay dù không có sự kiện gì hay đập tay vào bàn không thể kiểm soát. Trẻ cũng có thể lặp đi lặp lại một lời nói vô nghĩa mà bé vô tình nghe được ở đâu đó
Có khả năng về trí nhớ, trung thực
Không biết chơi trò giả vờ, ú òa
Không hiểu được những biểu hiện cảm xúc trên khuôn mặt
Nhạy cảm quá mức với âm thanh, ánh sáng hay mùi vị
Gắn bó hay thu hút bởi một vật nào đó và chỉ chơi với vật đó mà không chú ý đến các đồ vật khác
Trẻ tự kỷ hay la hét, dễ bị kích động, cáu gắt hay có các triệu chứng của rối loạn cảm xúc, lo âu, bồn chồn hay thậm chí là trầm cảm
Có xu hướng tự làm đau bản thân như đập tay vào đầu, đập đầu vào tường hay cào cấu bản thân
Kén ăn, chỉ tiếp nhận thức ăn được chế biến theo một dạng nhất định, ví dụ như như thức ăn đã được băm nhuyễn
Có xu hướng đi nhón chân
Các vấn đề khác như rối loạn giấc ngủ, rối loạn tiêu hóa

Không phản ứng khi được cha mẹ gọi do có vấn đề về thính giác hoặc không hiểu cha mẹ muốn nói gì
Có phản ứng khi được cha mẹ, người khác ôm âm
Thích quan sát con người và buồn chán khi chơi một mình
Trẻ 3- 4 tháng không đáp ứng với các tiếng động mạnh, không có tiếng bi bô gừ gừ, 12 tháng chưa biết nói một từ nào, 15 tháng vẫn chưa hiểu những từ như chào, 20 tháng vốn từ tăng chậm, 24 tháng chưa nói được 15 từ liên tiếp
Không thể tự nói ra mà chỉ đi lại lại lời nói của người khác
Không biết bắt chước điệu bộ hay cử chỉ của người khác
Không thể nối hai từ với nhau
35 tháng vẫn chưa biết đặt các câu hỏi đơn giản
3 tuổi nói vẫn còn lắp bắp. 4 tuổi vẫn chưa thể hiểu hết các khái niệm cơ bản hay phụ âm
4 tuổi vẫn phụ thuộc khó tách rời khỏi bố mẹ
Ít khi chủ động nói chuyện, trừ khi có các trường hợp khẩn cấp
Trẻ không nghe hiểu xung quanh nên cũng có thể ảnh hưởng đến nhận thức, hành vi
Kém nhạy cảm với âm thanh, mùi vị

Để nhận biết các triệu chứng này chính xác nhất cần được tiến hành theo dõi trong vài tháng liền, thường là 3 tháng với trẻ tự kỷ. Vì thế phụ huynh cần sớm đưa con đến những cơ sở khám chữa bệnh càng sớm càng tốt, tránh bệnh quá nặng thì rất khó chữa trị.

Ngoài ra trong cách phân biệt trẻ chậm nói và trẻ tự kỷ bác sĩ còn có thể chỉ định gia đình làm các bài test để kiểm tra xác định. Rất khó để một người không am hiểu bệnh lý có thể tự phân biệt chính xác hai hội chứng này.

3. Tiên lượng ở bệnh tự kỷ và chậm nói đơn thuần

Tuy nguyên nhân gây chứng chậm nói đơn thuần mà tiên lượng điều trị khác nhau. Dù vậy có thể thấy rõ ràng mức độ nguy hiểm của tự kỷ cao hơn chậm nói đơn thuần rất nhiều.

Cần biết rằng tự kỷ không thể chữa khỏi được mà chỉ cải thiện các triệu chứng, tăng cường nhận thức, cải thiện hành vi, ngôn ngữ sự tương tác đến xã hội để người bệnh có thể tham gia các hoạt động sinh hoạt thường ngày. Gia đình có con bị tự kỷ cần luôn chuẩn bị tinh thần phải sống chung với bệnh nhân cả đời. Tỷ lệ bệnh nhân bị tự kỷ có thể sống độc lập chỉ là 1- 2%, số còn lại phải sống cùng gia đình, trong đó có đến 50% phải phụ thuộc hoàn toàn cùng gia đình.

Trong khi đó với chứng chậm nói hoàn toàn có thể điều trị được nếu phát hiện bệnh sớm. Chỉ cần biết chính xác các nguyên nhân gây bệnh và giải quyết kết hợp với các biện pháp phát triển ngôn ngữ thì hoàn toàn có thể giúp bé trở lại với cuộc sống bình thường nhanh chóng.

Cần chú ý rằng, trẻ tự kỷ thường có thiên hướng mạnh về một lĩnh vực nào đó ví dụ như toán học, âm nhạc, hội họa hay nói chung trẻ chậm phát triển nhận thức ở mảng này nhưng lại phát triển mạnh hơn ở mảng khác. Trong khi đó nếu trẻ chậm nói không nhanh chóng được khắc phục kịp thời, các vấn đề về tai hay ngôn ngữ không phát triển có thể làm bé mất nhận thức so với lứa tuổi và phải sống phụ thuộc vào cha mẹ hoàn toàn.

4. Hướng điều trị cho trẻ tự kỷ và trẻ chậm nói

Việc điều trị hội chứng tự kỷ cần phải kéo dài cả đời dưới sự giúp đỡ của gia đình và các cơ sở đào tạo học tập cho người mắc chứng này. Trong khi đó với chứng chậm nói tùy thuộc vào từng nguyên nhân nhưng điều trị càng sớm sẽ càng giúp quá trình hồi phục ngôn ngữ đạt kết quả tốt hơn. Dù vậy ở chứng tự kỷ việc điều trị sớm ngay từ giai đoạn 12- 36 tháng đầu đời sẽ mang đến kết quả tuyệt vời để trẻ có thể hòa nhập với xã hội như bình thường.

Trong cả hai hội chứng này, sự hỗ trợ của gia đình là điều vô cùng cần thiết. Gia đình cần dành nhiều thời gian để nói chuyện, giúp bé nhận thức xung quanh, hiểu ngôn ngữ và biểu cảm để bé sớm có thể phát triển khả năng ngôn ngữ và giao tiếp hơn. Ngoài ra các bác sĩ cũng khuyến khích nên đưa bệnh nhân mắc cả hai hội chứng này đến các cơ sở phục hồi ngôn ngữ chuyên biệt để được hỗ trợ.

Trị liệu tâm lý được thực hiện với các bệnh nhân chậm nói nếu liên quan đến các tác nhân sang chấn tâm lý trong khi được áp dụng với trẻ tự kỷ nếu con có dấu hiệu trầm cảm hay có các rối loạn cảm xúc khác. Phẫu thuật được chỉ định với trẻ chậm nói do liên quan đến các bệnh lý tai – mũi – họng gây chậm nói.

Riêng với bệnh nhân tự kỷ còn cần được hướng dẫn các kỹ năng chăm sóc cá nhân cơ bản vì họ có thể không thực hiện được các hành vi này, phụ thuộc quá nhiều vào gia đình. Có những người bị tự kỷ dù đến tuổi trưởng thành nhưng không được điều trị đúng cách nên việc ăn uống, đánh răng, tắm rửa vẫn không thể tự thực hiện. Ngoài ra cũng cần tìm hiểu các thế mạnh của con để tạo môi trường phát huy tốt nhất, bù đắp những khiếm khuyết về nhận thức khác.

Trên đây là một số thông tin về cách phân biệt trẻ chậm nói và trẻ tự kỷ, tuy nhiên chỉ mang tính chất tham khảo. Rất khó để tự phân biệt hai hội chứng này mà cần có sự thăm khám chính xác từ bác sĩ chuyên môn. Quan sát và phát hiện các triệu chứng bất thường từ con ngay từ các giai đoạn đầu là cách tốt nhất để hạn chế các ảnh hưởng xấu đến sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ.