Hội chứng ghét bản thân: Dấu hiệu và cách loại bỏ nó

Khi dấu hiệu của hội chứng ghét bản thân xuất hiện cũng là lúc khiến cho những người mắc phải thường khó có khả năng duy trì các mối quan hệ và bị cản trở sự phát triển cá nhân. Để vượt qua nó, tất cả đều cần sự hỗ trợ từ cộng đồng để tạo ra môi trường thân thiện, nơi mọi người trở nên tự tin và biết yêu thương bản thân hơn.

Tổng quan hội chứng ghét bản thân

Hội chứng ghét bản thân (self-loathing) là một trạng thái tâm lý mà trong đó người ta tự tạo ra những suy nghĩ tiêu cực và cảm giác căm ghét chính mình. Tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm lý và cảm xúc của một người.

Đây là một vấn đề tinh thần nghiêm trọng, nó không chỉ đơn giản là những cảm giác tạm thời mà còn là suy nghĩ tiêu cực kéo dài dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng về mặt tâm lý và xã hội trong tương lai.

Nguyên nhân nào gây ra hội chứng ghét bản thân?

Để hiểu rõ hơn về hội chứng ghét bản thân, cần phải xem xét các nguyên nhân cụ thể gây ra nó sau đây:

• Tình trạng tâm lý: Các rối loạn tâm lý như trầm cảm, lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế làm tăng suy nghĩ tiêu cực rằng bản thân không xứng đáng với mọi thứ.
• Tổn thương trong quá khứ: Những tổn thương tinh thần trong quá khứ, chẳng hạn như bị lạm dụng, bị bắt nạt, bị bỏ rơi khiến người ta phát triển cảm giác tự ti và ghét bỏ bản thân.
• Nỗ lực làm hài lòng người khác: Quá tập trung làm hài lòng mọi người và phụ thuộc vào ý kiến của người khác có thể dẫn đến cảm giác không xứng đáng và tự căm ghét khi không nhận được sự chấp thuận mong muốn.
• Theo chủ nghĩa hoàn hảo: Người theo chủ nghĩa hoàn hảo thường đặt ra những tiêu chuẩn không thực tế nên khi không đạt được sẽ cảm thấy thất vọng và tự trách mình.
• Tự so sánh: Việc so sánh cuộc sống của mình với cuộc sống của người khác bằng những hình ảnh và thông tin hoàn hảo trên mạng xã hội có thể khiến người ta cảm thấy mình kém cỏi, từ đó phát triển cảm giác tự căm ghét.
• Mối quan hệ độc hại: Các mối quan hệ không lành mạnh như bị lạm dụng tình cảm hoặc bị thao túng khiến cá nhân cảm thấy mình không xứng đáng được yêu thương, dẫn đến hội chứng này.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng ghét bản thân

Những dấu hiệu sau đây không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn có thể tác động đến cuộc sống hàng ngày và mối quan hệ xã hội của người mắc hội chứng ghét bản thân, cụ thể:

• Tự phê bình bản thân: Người mắc hội chứng này thường xuyên tự đánh giá mình một cách tiêu cực, so sánh mình với người khác và chỉ tập trung vào điểm yếu của bản thân. Đồng thời không bao giờ cảm thấy hài lòng với chính mình và luôn cho rằng mình không đủ tốt.
• Bỏ qua mặt tích cực của mình: Bản thân thường không công nhận những điểm tốt của mình cùng thành tích đạt được hay phẩm chất đáng quý.
• Cảm thấy thua kém người khác: Dấu hiệu rõ ràng của hội chứng này là cảm giác thua kém bạn bè, đồng nghiệp hay những người xung quanh.
• Tự mô tả tiêu cực về mình: Người mắc hội chứng ghét bản thân thường sử dụng những từ ngữ tiêu cực để nói về chính mình như “vô dụng”, “thất bại”, “kém cỏi”, “xấu xí”, khiến bản thân thêm tự ti.
• Tự đổ lỗi cho bản thân: Khi mọi chuyện không như ý muốn thường có xu hướng đổ lỗi cho bản thân thay vì xem xét các yếu tố khác, tự thất vọng về chính mình.
• Xem thành công là do may mắn: Luôn cho rằng những thành tích đạt được là do may mắn chứ không phải do nỗ lực và khả năng của mình.
• Không tin lời khen: Khi được khen ngợi sẽ thường nghi ngờ,  không tin vào lời khen đó, cho rằng người khác đang nói dối hoặc chỉ khen cho có lệ.
• Cảm thấy không xứng đáng: Tự cho rằng mình không xứng đáng được vui vẻ, hạnh phúc và thường cảm thấy tội lỗi khi tận hưởng những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
• Thiếu tự tin: Cảm thấy khó khăn và lo lắng khi giao tiếp với người khác, tránh né các hoạt động xã hội.
• Tránh né thử thách: Tự giới hạn khả năng phát triển bản thân do sợ thất bại, thường tránh né những thử thách mới.
• Lo sợ phê bình: Dễ dàng bị tổn thương khi bị người khác phê bình hoặc khi gặp phải thất bại sẽ cảm thấy xấu hổ, tức giận hoặc chán nản.

Hội chứng ghét bản thân và hệ lụy nghiêm trọng

Những hệ lụy nghiêm trọng của chứng ghét bản thân không chỉ giới hạn trong suy nghĩ mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và các mối quan hệ xung quanh. Khi một người thường xuyên chán ghét bản thân sẽ dần hình thành niềm tin tiêu cực về chính mình, ảnh hưởng đến mọi quyết định và hành động của bản thân, làm hạn chế sự phát triển cá nhân cũng như nghề nghiệp.

Sự ghét bỏ bản thân thường dẫn đến các hành động vô thức, ảnh hưởng xấu đến cuộc sống và sức khỏe tinh thần. Người ta có thể từ bỏ những nỗ lực trước đây, không còn quan tâm đến việc chăm sóc bản thân và không muốn cố gắng vì bất kỳ điều gì nữa. Chúng có thể gây ra bỏ bê sức khỏe, mất động lực trong công việc và học tập,  thậm chí là tự cô lập khỏi xã hội.

Người mắc hội chứng này thường cảm thấy mình không xứng đáng được yêu thương và dễ dàng trở thành mục tiêu của sự lợi dụng. Thông thường sẽ chọn nhầm những mối quan hệ bạn bè, điều này càng làm tăng cảm giác cô đơn.

Một trong những hệ lụy nghiêm trọng nhất của hội chứng ghét bản thân là nó dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm lý nghiêm trọng hơn như trầm cảm, lo âu và thậm chí là ý định tự tử. Liên tục có những cảm giác mình vô dụng và tuyệt vọng có thể làm suy yếu tinh thần và thể chất, khiến người ta cảm thấy cuộc sống không còn ý nghĩa. Những người mắc chứng này thường phải đối mặt với các triệu chứng của bệnh trầm cảm như mất ngủ, mệt mỏi, mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày, suy nghĩ tiêu cực kéo dài.

Hội chứng ghét bản thân và cách loại bỏ hiệu quả

Để vượt qua hội chứng ghét bản thân và bắt đầu hành trình tự chấp nhận cũng như yêu thương chính mình, mỗi cá nhân cần lên kế hoạch cụ thể và thực hiện các bước sau đây:

1. Tự nói chuyện tích cực

Tự nói chuyện tích cực có thể giúp thay đổi tư duy, cải thiện lòng tự trọng và giúp bản thân cảm thấy yêu thương chính mình hơn. Hãy bắt đầu ngày mới bằng việc nói với chính mình những câu khẳng định như “Tôi xứng đáng được yêu thương” hay “Tôi tin vào khả năng của mình”. Việc lặp lại những khẳng định này mỗi ngày có thể giúp thay đổi cách mình nhìn nhận bản thân.

Hãy tạo ra một câu chuyện mới về bản thân dựa trên những giá trị tích cực. Cùng với đó, hãy nhìn lại những thành tựu mà mình đã đạt được cũng như những khả năng mà bản thân đang có.

2. Chấp nhận lời khen

Khi có ai đó khen ngợi mình thì đừng phủ nhận hoặc làm nhẹ bớt đi giá trị của lời khen đó. Thay vào đó, hãy học cách đón nhận chúng một cách chân thành và biết ơn vì những lời khen này. Một cách đơn giản để đáp lại lời khen chính là cảm ơn chân thành, vừa thể hiện sự lịch sự mà còn giúp bản thân nhận ra giá trị của lời khen đó.

Mọi người có thể viết lại những lời khen mà bản thân nhận được vào một cuốn sổ hoặc ghi chú trong điện thoại. Điều này giúp chính mình dễ dàng xem lại và cảm thấy tự tin hơn vào những khoảnh khắc cảm thấy tự ti.

3. Đánh giá cao phẩm chất tốt đẹp của bản thân

Hãy dành thời gian để liệt kê tất cả những điểm mạnh, kỹ năng, phẩm chất tốt đẹp và những thành tựu mà bản thân đã đạt được trong cuộc sống. Nhìn vào danh sách này một cách thường xuyên sẽ giúp nhớ rằng bản thân có nhiều điểm mạnh đáng tự hào.

Không chỉ nên chờ đợi lời khen từ người khác mà hãy tự khen ngợi mình khi vừa hoàn thành tốt một công việc hay đạt được một thành tựu mới khác. Điều này giúp củng cố lòng tự trọng và dễ dàng nhận ra giá trị của bản thân.

4. Ưu tiên chăm sóc bản thân

Ưu tiên tham gia vào các hoạt động lành mạnh vừa giúp cải thiện sức khỏe về thể chất vừa đẩy lùi suy nghĩ tiêu cực và tạo cơ hội phục hồi cũng như phát triển bản thân.

Mỗi lần luyện tập hoạt động thể chất như đi bộ, chạy bộ, yoga, thể dục nhịp điệu đều giúp cải thiện tinh thần và đem đến những trải nghiệm tích cực. Người bệnh cũng có thể dành thời gian tham gia các khóa học kỹ năng mới để mở rộng tầm nhìn và kết nối với những người có cùng sở thích.

Hãy dành thời gian hàng ngày để chăm sóc bản thân và thực hành việc tự yêu thương bằng cách thưởng cho mình thông qua các hoạt động yêu thích như đọc sách, thưởng thức âm nhạc hoặc tham gia vào các hoạt động như thiền và yoga để giữ cho tâm trí được bình an.

5. Ngừng theo chủ nghĩa hoàn hảo

Thay vì cố gắng hoàn thiện mọi khía cạnh của bản thân để đạt đến một tiêu chuẩn không thực tế, hãy nhận ra rằng con người sinh ra không ai là hoàn hảo, mọi người xung quanh bản thân cũng vậy. Hãy tập trung vào những mặt tích cực của chính mình và hiểu rằng bản thân có quyền phạm lỗi trong giới hạn và biết cách học hỏi từ những sai lầm.

Thay vì là cho bản thân phải trở nên hoàn hảo, hãy tập trung vào sự phát triển cá nhân và trở nên tiến bộ hơn bằng cách đặt ra các mục tiêu cụ thể cũng như thực tế. Hãy chia mục tiêu lớn thành các bước nhỏ để dễ dàng tập trung thực hiện và hoàn thành. Điều này sẽ giúp bản thân cảm thấy hài lòng với những thành tựu nhỏ và làm tăng sự tự tin.

6. Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp

Nếu cảm giác ghét bỏ bản thân trở nên quá mãnh liệt và khó kiểm soát, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý. Các chuyên gia tư vấn, nhà tâm lý học hoặc nhà trị liệu có thể giúp người bệnh hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây ra hội chứng này và đưa ra những phương pháp điều trị thích hợp, hiệu quả.

Cùng với đó, tham gia các buổi tư vấn với nhóm hỗ trợ dưới sự hướng dẫn của chuyên gia tâm lý là cách để chia sẻ và học hỏi từ những người khác có cùng trải nghiệm. Các hoạt động tại đây không chỉ hỗ trợ tinh thần mà còn cung cấp kiến thức và kinh nghiệm trong việc vượt qua hội chứng ghét bản thân.

7. Thuốc hỗ trợ

Nếu bạn đang mắc đồng thời các vấn đề tâm lý khác khi bị hội chứng ghét bản thân, bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể đề nghị sử dụng các loại thuốc sau:

• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và noradrenaline (SNRIs) như Effexor XR, Cymbalta, Pristiq, Fetzima (levomilnacipran).
• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs) gồm Prozac (fluoxetine), Celexa (citalopram), Lexapro (escitalopram), Luvox (fluvoxamine), Paxil (paroxetine), Zoloft (sertraline).
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs) cụ thể như Elavil (amitriptyline), Anafranil (clomipramine), Norpramin (desipramine), Tofranil (imipramine).
• Thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOIs) với các loại thuốc như Parnate (tranylcypromine), Nardil (phenelzine), Marplan (isocarboxazid).

Quan trọng nhất là người mắc chứng ghét bản thân phải theo dõi và báo cáo lại cho bác sĩ về bất kỳ thay đổi nào sau khi bắt đầu sử dụng thuốc. Lưu ý việc tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngưng sử dụng thuốc có thể gây ra những hậu quả không mong muốn cũng như ảnh hưởng đến quá trình điều trị.

Hội chứng ghét bản thân không còn là trạng thái tâm lý cá nhân mà đã trở thành một vấn đề xã hội cần được quan tâm và giải quyết. Với sự nhận diện và hiểu biết về dấu hiệu của hội chứng này, mỗi cá nhân đều có thể chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ và áp dụng các biện pháp để phát triển sức khỏe tinh thần một cách tích cực. Từ việc chấp nhận và yêu thương bản thân, mọi người sẽ tìm thấy đích đến của sự hài lòng cũng như hạnh phúc hơn trong cuộc sống.