Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần bạn cần biết

Trong xã hội ngày nay, sức khỏe tâm thần đang trở thành một chủ đề quan trọng và được nhắc đến nhiều hơn bao giờ hết. Cuộc sống hiện đại với nhiều áp lực và căng thẳng ngày càng tăng thì việc chăm sóc cũng như bảo vệ sức khỏe tâm thần của mỗi người trở nên cực kỳ quan trọng.

Sức khỏe tâm thần là gì?

Sức khỏe tâm thần là trạng thái tinh thần tốt khi một người có thể tự nhận thức và tin tưởng vào khả năng của mình, đối diện với căng thẳng một cách bình tĩnh, làm việc hiệu quả và góp phần tích cực vào cộng đồng xã hội.

Sức khỏe tâm thần không chỉ là việc không có vấn đề về tâm thần, mà còn là khả năng suy nghĩ rõ ràng, logic, học hỏi và áp dụng kiến thức mới. Bên cạnh đó còn hiểu và thấu hiểu cảm xúc của bản thân cũng như người khác. Đồng thời phản ứng phù hợp với môi trường xã hội và văn hóa. Đây là nền tảng quan trọng cho một cuộc sống thịnh vượng và hạnh phúc.

Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần thường

Sức khỏe tinh thần tốt mang lại nhiều lợi ích cho con người nên việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến nó là điều quan trọng để chúng ta có thể phòng ngừa và điều trị sớm vấn đề này.

1. Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) là tình trạng phức tạp thường xuất phát từ các sự kiện chấn thương như tai nạn giao thông, trải qua chiến tranh, quá khứ bị lạm dụng.  Những người mắc PTSD thường trải qua các triệu chứng như cảm giác hoảng sợ, lo lắng kéo dài, những cơn ác mộng tái hiện sự kiện đau đớn và trở nên cảnh giác quá mức. Những triệu chứng này không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày mà còn có thể gây ra các vấn đề xã hội, quan hệ và sức khỏe toàn diện.

2. Trầm cảm nặng

Trầm cảm nặng (MDD) là một dạng trầm cảm nghiêm trọng, đặc trưng bởi cảm giác buồn bã, chán nản, tuyệt vọng kéo dài trên hai tuần. MDD còn ảnh hưởng đến năng lượng, tinh thần, thậm chí là sức khỏe vật lý của người bệnh. Những người mắc MDD thường gặp khó khăn trong việc tham gia vào các hoạt động hàng ngày, từ công việc đến việc duy trì mối quan hệ xã hội.

Cảm giác tuyệt vọng và vô vọng thường trở thành một phần không thể tách rời của cuộc sống hàng ngày của người bệnh, làm suy giảm sự tự tin và niềm tin vào bản thân. Điều này có thể dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực, thậm chí là ý nghĩ về tự tử.

3. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Đặc trưng bởi những suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một căn bệnh mà người bệnh thường phải chịu đựng sự căng thẳng và lo lắng liên tục.

Suy nghĩ ám ảnh trong OCD thường là những ý tưởng, hình ảnh hoặc ý nghĩ mà người bệnh không thể kiểm soát được và không mong muốn xảy ra. Những suy nghĩ này có thể liên quan đến sự sợ hãi về việc gây tổn thương cho bản thân, người thân yêu hoặc suy nghĩ về việc làm điều gì đó không hoàn hảo.

Mặt khác, hành vi cưỡng chế gồm những hành động lặp đi lặp lại mà người bệnh thực hiện để giảm bớt căng thẳng hoặc lo lắng từ những suy nghĩ ám ảnh đó như sắp xếp đồ đạc nhất quán cực kỳ cẩn thận.

4. Rối loạn lo âu lan tỏa

Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD) là một trong những dạng phổ biến nhất của rối loạn lo âu, đặc trưng bởi cảm giác lo lắng và bồn chồn liên tục mà không có nguyên nhân cụ thể. Điều đặc biệt là người mắc GAD thường trải qua sự lo lắng về nhiều mặt của cuộc sống, kể cả khi không có cơ sở thực tế nào để lo ngại.

Cảm giác bồn chồn lan tỏa trong GAD là trạng thái liên tục, xâm chiếm tâm trí và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người mắc bệnh. Bệnh nhân có thể lo lắng về công việc, sức khỏe, mối quan hệ, tương lai mà không thể kiểm soát được. Những suy nghĩ này thường đi kèm với sự căng thẳng, mệt mỏi và khó chịu.

5. Rối loạn ăn uống

Người mắc rối loạn ăn uống thường trải qua một cảm giác ám ảnh không thể kiểm soát về cân nặng và hình ảnh cơ thể của mình. Điều này dẫn đến những hành vi cực đoan và nguy hiểm cho sức khỏe, tạo ra các phương pháp ăn uống không lành mạnh như nôn mửa hoặc sử dụng thuốc giảm cân quá mức.

Sự ảnh hưởng của rối loạn ăn uống không chỉ là vấn đề về thể chất, mà còn là một vấn đề tinh thần nghiêm trọng. Người mắc bệnh thường trải qua cảm giác tự ti, lo lắng và luôn cảm thấy không đủ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và mối quan hệ xã hội.

6. Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng, đặc biệt ảnh hưởng đến cách suy nghĩ, cảm nhận và hành xử của một người. Đây là một trong những trạng thái tâm thần mãn tính tạo ra những khó khăn không chỉ cho người bệnh mà còn cho gia đình và cộng đồng xung quanh.

Các triệu chứng của tâm thần phân liệt thường rất đa dạng và đặc trưng bao gồm ảo giác, hoang tưởng, suy nghĩ rối loạn và hành vi không kiểm soát. Người bệnh thường trải qua các trạng thái tưởng tượng mà bản thân tin là thực tế, dù chúng không có thật. Điều này gây ra suy giảm khả năng nhận thức về thế giới xung quanh, làm cho cuộc sống trở nên rối loạn và khó khăn.

Dấu hiệu nhận biết sớm các vấn đề sức khỏe tâm thần

Khi sức khỏe tâm thần gặp vấn đề, dấu hiệu và biểu hiện có thể đa dạng, phong phú hơn rất nhiều. Một số dấu hiệu chung phổ biến bao gồm:

• Thay đổi tâm trạng: Người bị ảnh hưởng thường trải qua cảm xúc buồn bã, chán nản, thất vọng trong cuộc sống. Sự lo lắng và khó tập trung cũng thường xuyên xuất hiện, đồng thời đi kèm với sự cáu kỉnh và dễ nổi nóng.
• Thay đổi hành vi: Có thể nhận thấy người bị ảnh hưởng rút lui khỏi các hoạt động xã hội, thể hiện qua việc tránh giao tiếp hoặc tham gia vào các hoạt động trước đây. Vấn đề về giấc ngủ cũng thường xảy ra, từ mất ngủ đến ngủ quá nhiều, cùng với thay đổi đột ngột trong thói quen ăn uống và thậm chí là lạm dụng chất kích thích.
• Thay đổi suy nghĩ: Người bệnh có thể suy nghĩ tiêu cực về bản thân, tương lai hoặc thế giới xung quanh, gặp khó khăn khi đưa ra quyết định, thường xuyên trải qua tình trạng mất trí nhớ hoặc gặp khó khăn trong việc tập trung.
• Thay đổi thể chất: Mệt mỏi và thiếu năng lượng là những dấu hiệu phổ biến cùng với đau nhức cơ thể và thay đổi đột ngột trong khẩu vị dẫn đến việc giảm hoặc tăng cân một cách không kiểm soát.

Phương pháp điều trị và phòng ngừa vấn đề sức khỏe tâm thần

Khi nói đến điều trị và phòng ngừa vấn đề sức khỏe tâm thần, việc áp dụng các phương pháp hiệu quả là vô cùng quan trọng. Với các phương pháp sau đây,  chúng ta có thể giúp bản thân và những người xung quanh duy trì sức khỏe tinh thần tốt và tăng cường chất lượng cuộc sống.

1. Xây dựng lối sống lành mạnh

Để duy trì và cải thiện sức khỏe tâm thần, có một số phương pháp điều trị và phòng ngừa mà mỗi người có thể áp dụng vào lối sống hàng ngày:

• Một giấc ngủ đều đặn từ 7-8 tiếng mỗi đêm rất quan trọng để tăng cường sức khỏe tâm thần
• Dành thời gian cho các hoạt động yêu thích cùng gia đình và bạn bè có thể giúp giảm bớt căng thẳng và cải thiện tâm trạng
• Bổ sung đầy đủ các nhóm dưỡng chất như omega – 3, vitamin, protein có trong thực phẩm và bữa ăn hàng ngày
• Đảm bảo uống đủ và đều đặn từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày
• Hạn chế sử dụng rượu bia và tránh xa các chất kích thích

2. Thực hành kỹ thuật thư giãn

Kỹ thuật thư giãn là một phương pháp hiệu quả để giảm căng thẳng và lo lắng trong cuộc sống hàng ngày. Thực hành kỹ thuật này không chỉ giúp làm giảm căng thẳng ngay lập tức mà còn có thể cung cấp cho bạn các công cụ để quản lý căng thẳng trong tương lai.

• Thiền định: Tập trung tâm trí thông qua thiền định giúp giảm bớt căng thẳng và lo lắng, cải thiện tâm trạng
• Tập Yoga: Kết hợp các bài tập thể chất, tinh thần và thở để giúp cải thiện tâm trạng và giấc ngủ
• Hít thở sâu: Kỹ thuật đơn giản này giúp giải phóng endorphin, hormone giúp cải thiện tâm trạng, thông qua việc hít thở sâu và chậm rãi
• Bấm huyệt: Áp dụng áp lực lên các điểm cụ thể trên cơ thể để giảm căng thẳng, lo lắng và cải thiện tâm trạng

3. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý đóng vai trò quan trọng khi điều trị hầu hết các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Phương pháp này không chỉ giúp người bệnh nhận biết và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, mà còn phát triển các kỹ năng đối phó và cải thiện chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số phương pháp liệu pháp tâm lý hiệu quả:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một trong những phương pháp phổ biến nhất giúp người bệnh nhận diện và thay đổi suy nghĩ cùng hành vi tiêu cực dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần. CBT mang đến nhiều công cụ và kỹ năng để xử lý hiệu quả các thách thức cùng căng thẳng.
• Liệu pháp giao tiếp giữa các cá nhân (IPT) tập trung cải thiện kỹ năng giao tiếp và giải quyết vấn đề trong các mối quan hệ. Thông qua nắm bắt và thấu hiểu cảm xúc của bản thân và người khác, IPT giúp người bệnh xây dựng các mối quan hệ lành mạnh.
• Liệu pháp tâm lý nhóm cung cấp cho người bệnh cơ hội chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau thông qua tham gia các buổi tập trung với nhóm. Tại đó, bệnh nhân có thể cảm nhận được sự đồng cảm cũng như học được kinh nghiệm của những người có cùng vấn đề.

4. Sử dụng thuốc Tây

Thuốc Tây có thể hỗ trợ điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần, đặc biệt là khi kết hợp với liệu pháp tâm lý. Một số nhóm thuốc phổ biến sau đây có thể giúp kiểm soát các triệu chứng một cách hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống và hỗ trợ quá trình phục hồi của người bệnh.

• Thuốc chống trầm cảm
• Thuốc chống lo âu
• Thuốc ổn định tâm trạng
• Thuốc chống loạn thần
• Thuốc an thần

Cuộc sống không ngừng đặt ra những thách thức và sức khỏe tâm thần là yếu tố cần thiết để mỗi người có thể đối mặt và vượt qua. Việc chăm sóc sức khỏe tâm thần không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là nền tảng cho sự phát triển toàn diện. Do đó, chúng ta cần tiếp tục đặt sức khỏe tâm thần lên hàng đầu nhằm mang lại hạnh phúc cho bản thân cũng như cộng đồng.