Các rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em và thông tin cần biết

Rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển và hạnh phúc của trẻ. Vậy nên cha mẹ cần hiểu rõ những rối loạn này để có giải pháp trong việc hỗ trợ và chăm sóc con cái một cách hiệu quả.

Các rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em cha mẹ cần biết

Rối loạn tâm lý xuất hiện ở trẻ em đều là những vấn đề về tâm trí và cảm xúc có thể ảnh hưởng đến cách trẻ cảm nhận, phản hồi lại thế giới xung quanh. Điều này có thể biểu hiện qua những hành vi bất thường, cảm xúc không ổn định và khó tương tác xã hội. Chúng không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống của trẻ mà còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến học tập và các mối quan hệ.

Các bậc phụ huynh và người chăm sóc cần có kiến thức cơ bản về các rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ để nhận ra dấu hiệu và hành vi bất thường. Điều này giúp tạo điều kiện để can thiệp kịp thời nhằm bảo vệ sự phát triển toàn diện của trẻ.

1. Tăng động giảm chú ý (ADHD)

Tăng động giảm chú ý (ADHD) là một rối loạn phát triển thần kinh phổ biến khiến trẻ khó tập trung, dễ bị phân tâm và thường hành động bộc phát. Trẻ bị ADHD thường rất hiếu động, bốc đồng và khó duy trì giữ sự chú ý vào một nhiệm vụ cụ thể như ngồi yên trong lớp học, hoàn thành bài tập.

Các dấu hiệu của ADHD xuất hiện từ rất sớm như việc trẻ thường xuyên mất tập trung, không lắng nghe khi đang nói chuyện và hay quên các công việc hàng ngày. Những hành vi bộc phát như chạy nhảy liên tục, nói nhiều không kiểm soát và khó kiềm chế cảm xúc cũng là những biểu hiện điển hình. Chúng có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống học đường và xã hội của trẻ như làm giảm sự tự tin, khiến trẻ dễ bị cô lập, chậm phát triển trí tuệ, có hành vi hung hăng và nguy cơ dẫn đến nghiện ngập.

2. Rối loạn lo âu

Rối loạn lo âu là tình trạng trẻ em thường cảm thấy lo lắng và sợ hãi không kiểm soát trước mọi tình huống xảy ra xung quanh mình, ngay cả khi không có mối đe dọa thực sự. Các bé hay cảm thấy bồn chồn, buồn bã và có xu hướng tránh né các tình huống khiến bản thân lo lắng.

Các dấu hiệu của rối loạn này là việc trẻ lo lắng quá mức, khóc, la hét, có nỗi sợ hãi kéo dài mà không có lý do rõ ràng. Đồng thời gặp các triệu chứng thể chất như tim đập nhanh, đổ mồ hôi liên tục, đau bụng, đau đầu, khó ngủ. Sự lo lắng này khiến trẻ không thể tập trung vào các hoạt động bình thường và tránh né các hoạt động xã hội, không muốn đến trường, không tham gia vào các sự kiện đông người.

3. Rối loạn ăn uống

Rối loạn ăn uống là tình trạng trẻ em không dùng thực phẩm lành mạnh với chế độ ăn uống hợp lý, dẫn đến các vấn đề như ăn quá ít, ăn quá nhiều hoặc lo lắng quá mức về cân nặng và hình thể.

Dấu hiệu của rối loạn ăn uống rất dễ nhận thấy với sự thay đổi đột ngột trong thói quen ăn uống, lo lắng quá mức về cân nặng và hành vi ăn uống lén lút. Trẻ có thể từ chối ăn các bữa chính, ăn rất ít hoặc ngược lại sẽ ăn rất nhiều một cách không kiểm soát. Những biểu hiện này thường kèm theo các triệu chứng tâm lý như lo âu và trầm cảm.

4. Rối loạn phổ tự kỷ

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến cách trẻ giao tiếp và tương tác với thế giới xung quanh. Trẻ mắc tự kỷ thường khó sử dụng ngôn ngữ và phát triển các kỹ năng xã hội, dẫn đến ít tương tác với người khác và có những hành vi lặp đi lặp lại.

Dấu hiệu thường thấy ở trẻ em mắc rối loạn này là việc bé khó giao tiếp mắt, không phản ứng khi được gọi tên và thiếu các biểu hiện cảm xúc. Trẻ có thể lặp đi lặp lại các hành động hoặc lời nói và có ít sở thích mà chỉ tập trung vào một số hoạt động, đồ vật cụ thể. Các em cũng khó duy trì mối quan hệ xã hội và thường xuyên rút lui vào thế giới riêng của mình. Đồng thời chậm phát triển các kỹ năng giao tiếp, dẫn đến khó khăn trong việc khám phá, hiểu biết về thế giới xung quanh.

5. Trầm cảm

Trầm cảm ở trẻ em là một rối loạn tâm lý nghiêm trọng, khiến bé cảm thấy buồn bã, mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày và khó để cảm nhận niềm vui. Đây là tình trạng kéo dài, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của trẻ và đòi hỏi sự chú ý rất nhiều từ gia đình cũng như các chuyên gia.

Những dấu hiệu của rối loạn này ở trẻ dễ thấy là các bé có tâm trạng buồn bã kéo dài, không hứng thú với các hoạt động yêu thích, thay đổi thói quen ăn uống và giấc ngủ. Trẻ thường cảm thấy tội lỗi và khó tập trung học tập. Đồng thời có xu hướng thu mình, không muốn giao tiếp với người khác, tách biệt với xã hội và thậm chí có những suy nghĩ tiêu cực và ý định tự sát.

Nguyên nhân gây ra rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em

Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý của trẻ thường rất đa dạng và phức tạp. Nên hiểu rõ các nguyên nhân gây ra rối loạn tâm lý sau đây là bước đầu để tìm kiếm giải pháp ngăn ngừa hiệu quả:

• Yếu tố di truyền: Nếu một hay cả hai phụ huynh của trẻ mắc phải các vấn đề về tâm lý, khả năng cao là trẻ cũng sẽ thừa hưởng những yếu tố này với các rối loạn như sợ hãi đám đông, trầm cảm, lo âu.
• Yếu tố sinh học: Mất cân bằng hóa học trong não, các chấn thương, tai nạn có thể làm thay đổi chức năng của não, dẫn đến các rối loạn tâm lý như ADHD, tự kỷ,…
• Môi trường gia đình: Trẻ em chứng kiến bạo lực gia đình, cha mẹ ly hôn, bị lạm dụng có nguy cơ cao mắc các vấn đề tâm lý. Đồng thời sự thiếu thốn tình thương từ gia đình cũng làm trầm trọng thêm tình trạng này.
• Yếu tố xã hội – văn hóa: Áp lực từ bạn bè, trường học với việc phân biệt đối xử, bắt nạt và môi trường sống xung quanh có thể gây nên các rối loạn tâm lý ở trẻ em. Bên cạnh đó, văn hóa xã hội cũng ảnh hưởng đến cách trẻ nhìn nhận và đối phó với các vấn đề tâm lý.
• Áp lực và tổn thương tâm lý: Áp lực từ gia đình, trường học cùng các sự kiện sang chấn tâm lý như tai nạn, chấn thương, mất mát người thân có thể làm tăng nguy cơ trẻ mắc các rối loạn tâm lý.

Rối loạn thường gặp ở trẻ em và hệ lụy nguy hiểm

Rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe tổng thể. Những rối loạn như rối loạn lo âu, trầm cảm có thể ảnh hưởng đến sự tự tin, khiến các bé cảm thấy buồn bã, mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày và khó cảm nhận niềm vui, từ đó tác động tiêu cực đến sức khỏe toàn diện.

Các vấn đề tâm lý kéo dài cũng ảnh hưởng đáng kể đến khả năng học tập của trẻ. Khi mắc rối loạn tâm lý thường gặp các em sẽ khó tập trung, trí nhớ suy giảm và khả năng hoàn thành bài tập kém. Điều này không chỉ làm giảm kết quả học tập mà còn làm mất đi sự tự tin trong môi trường học đường, dẫn đến cảm giác bất an và lo lắng khi phải đối mặt với các bài thi.

Ngoài ra, rối loạn tâm lý còn khiến trẻ em khó xây dựng mối quan hệ xung quanh mình. Trẻ có thể cảm thấy cô đơn, không thoải mái trong các tình huống hàng ngày và khó kết bạn hay duy trì mối quan hệ tốt đẹp với gia đình. Trong những trường hợp nghiêm trọng, con có nguy cơ cao tự ý làm ra hành vi tự tổn thương do cảm thấy không có sự giúp đỡ từ người thân, bạn bè và thầy cô.

Làm gì để phòng tránh rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em?

Phòng tránh rối loạn tâm lý ở trẻ em là điều quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần của con. Một môi trường nuôi dưỡng và chăm sóc tốt có thể tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển tâm lý lành mạnh của trẻ. Để đạt được điều này, các bậc phụ huynh cần áp dụng những phương pháp cụ thể sau đây:

1. Theo dõi sự phát triển tâm lý của con

Cha mẹ nên chú ý đến các cột mốc phát triển quan trọng của con, chẳng hạn như khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và cảm xúc của trẻ. Việc theo dõi này giúp nhận diện sớm nếu trẻ gặp khó khăn trong các lĩnh vực mọi lĩnh vực, từ đó có thể can thiệp kịp thời và đưa ra giải pháp phù hợp.

Đồng thời, việc quan sát sự phát triển của con cũng giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về những thay đổi trong hành vi và cảm xúc của trẻ. Những cột mốc như việc trẻ bắt đầu biết giao tiếp, chơi cùng bạn bè, thể hiện cảm xúc có thể cho thấy sự phát triển tâm lý bình thường. Nếu trẻ gặp khủng hoảng khi phát triển tâm lý, điều đó có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề tâm lý ở trẻ đang cần được quan tâm.

2. Lắng nghe và trò chuyện với trẻ

Trò chuyện với trẻ về các chủ đề gồm sở thích cá nhân, cảm xúc của con trong các tình huống cụ thể sẽ giúp xây dựng mối liên kết sâu sắc hơn giữa cha mẹ và con cái. Cha mẹ nên dành thời gian để lắng nghe con khi trẻ chia sẻ lo lắng, vui buồn của mình dù là những vấn đề nhỏ nhặt. Điều này giúp trẻ cảm thấy được quan tâm và tôn trọng, đồng thời tạo cơ hội để giải quyết các vấn đề tâm lý từ sớm.

Hãy khuyến khích trẻ nói về cảm xúc và suy nghĩ của mình, từ đó mang lại sự giúp đỡ cần thiết khi con gặp khó khăn. Chúng sẽ giúp trẻ giải tỏa áp lực và tăng cường khả năng giao tiếp với đầy đủ sự tự tin.

3. Làm gương tốt cho con

Trẻ em thường học hỏi mọi thứ từ hành vi của người lớn xung quanh, vì vậy cha mẹ nên thể hiện những thói quen và giá trị tích cực như cách phản ứng với căng thẳng, cách giải quyết xung đột bằng thái độ ôn hòa. Những hành vi này sẽ giúp trẻ hình thành những thói quen và kỹ năng tương tự một cách lành mạnh.

Phụ huynh có thể hướng dẫn trẻ noi theo bằng cách khuyến khích những hành động tích cực. Chẳng hạn như nếu cha mẹ thể hiện cách giải quyết vấn đề một cách bình tĩnh và hợp lý, trẻ cũng sẽ học cách xử lý tình huống tương tự. Việc này không chỉ giúp trẻ phát triển tốt kỹ năng sống cần thiết mà còn củng cố mối quan hệ gia đình, tạo ra môi trường tích cực cho sự phát triển của con.

4. Tạo điều kiện cho con phát triển, hòa nhập

Lợi ích của việc tạo điều kiện cho con phát triển là trẻ sẽ có cơ hội trải nghiệm, học hỏi các tình huống xã hội khác nhau, từ đó dễ dàng hòa nhập cuộc sống và nâng cao kỹ năng giao tiếp. Khi trẻ được khuyến khích tham gia vào các hoạt động giao tiếp với bạn bè, con sẽ cảm thấy tự tin hơn và có khả năng thích ứng tốt hơn với các tình huống mới, đồng thời giảm thiểu nguy cơ mắc các rối loạn tâm lý.

Phụ huynh nên khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động xã hội, thể thao và các lớp học kỹ năng ngoài giờ học chính. Những hoạt động này sẽ giúp trẻ phát triển kỹ năng xã hội, làm tăng thêm sự tự tin và khả năng làm việc nhóm cho con.

Rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em không chỉ là thách thức đối với gia đình mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Sự quan tâm, thấu hiểu và hỗ trợ từ những người xung quanh là chìa khóa giúp trẻ vượt qua những khó khăn tâm lý này để phát triển toàn diện và hạnh phúc.

Có thể bạn quan tâm:

• Tìm hiểu tâm lý trẻ em tiểu học để có cách tiếp cận đúng
• Đặc điểm tính cách, tâm lý trẻ khi lớn lên trong gia đình độc hại
• Rối nhiễu tâm lý ở trẻ: Vấn đề đáng quan ngại trong thời đại số